Controversiële bondscoach Montserrat Tomé kan Spaanse vrouwen in finale tegen Engeland eerste EK-titel bezorgen

Ze is een strenge verschijning. Lang en dun, bijna mager, verschijnt de Spaanse bondscoach Montserrat Tomé aan de zijlijn in een donker pak en een witte blouse, haar haar netjes omhoog gekamd, haar blik geknepen, bijna sinister. Je zou je de 43-jarige uit de bakermat van Spanje, Asturië, gemakkelijk kunnen voorstellen op een schilderij van El Greco of Goya, beiden meesters van de duisternis.

In de 113e minuut van de halve finale van het EK tegen Duitsland van Zürich was er echter een andere Tomé te zien. Ze vierde de spectaculaire goal van Aitana Bonmatí met overgave en rende zelfs het veld op te midden van de euforische speelsters. Korte tijd later bezegelde de 1-0 eindstand haar grootste overwinning tot nu toe. Je kunt je voorstellen wat dat voor haar persoonlijk betekende. "Ik voel me voldaan en gelukkig", zei ze. Zondag speelt ze de finale tegen Engeland.

Montserrat Tomé Vázquez had eigenlijk geen enkele kans – en staat nu op het punt die te benutten.

De voormalige assistente trad in september 2023 aan in een periode van historische onrust. Haar baas, WK-coach Jorge Vilda , was ontslagen vanwege zijn nauwe banden met de voorzitter van de federatie, Luis Rubiales , die werd veroordeeld in het schandaal rond de gedwongen kus van Jenni Hermoso. Maar ook Tomé werd beschouwd als lid van het oude regime.

In haar eerste officiële handeling riep ze de spelers tegen hun wil op. De staatssecretaris van Sport moest komen en hervormingen doorvoeren om de spelers te overtuigen te blijven. Pas toen kon Tomé aan de slag – met de indruk dat een gerenommeerd expert van buitenaf een veel krachtiger symbool van verandering zou zijn dan zij, die pas na haar actieve voetbalcarrière bij Oviedo, Levante en Barça voor de bond had gewerkt.

In het proces tegen Rubiales (boete), Vilda (vrijspraak) en anderen werd ze opnieuw geconfronteerd met het verleden als getuige. Tomé bleef zo vaag mogelijk – de rechters vonden haar verklaringen "saai". Tot op de dag van vandaag heeft ze moeite met het beantwoorden van andere vragen dan die over voetbal.

Ze toonde dit aan met haar nominaties. Kort voor de rechtszaak schrapte ze Jenni Hermoso en twee getuigen van de aanklager, aanvoerder Irene Paredes (die later terugkeerde) en (reserve)doelvrouw Misa Rodríguez. Ze noemde de cohesie binnen het team als redenen, soms ook sportieve aspecten. Hermoso wees haar herhaaldelijk op deze tegenstrijdigheden – en klaagde onlangs dat de Spaanse toernooifavorieten zich wel degelijk konden trainen op het EK, "en zeker veel beter."

De kritiek weerspiegelt een heel interessante vraag: hoeveel coaching heeft een team eigenlijk nodig dat onder de impopulaire Vilda zelfs een wereldbeker won, kan rekenen op de beste voetballers ter wereld van de afgelopen vier jaar - Aitana Bonmatí, Alexia Putellas - en dat het grootste deel van hen toch elke dag samenspeelt bij FC Barcelona?

Aan de andere kant vereist de dominantie van Barça een zekere mate van gevoeligheid bij de integratie van een nationale ploeg. Bovendien lijkt de Spaanse speelstijl, net als in het verleden bij de mannen, steeds beter bestudeerd en met toenemend succes te worden ontcijferd. En de plotselinge favorietenrol is mentaal niet makkelijk, vooral niet met zo'n beperkte staat van dienst. Vóór de halve finale had Spanje nog nooit van Duitsland gewonnen en nog nooit een EK-finale bereikt.

Wie wint, heeft gelijk, en daarmee kan Tomé getypeerd worden als een volwassen toernooicoach op dit EK. In de makkelijkere voorronde gaf ze het team carte blanche voor hoeravoetbal (14 doelpunten tegen 3). In de knock-outronde schakelde ze echter over op balbezit en vergrootte zo de defensieve soliditeit.

Tegen Zwitserland en Duitsland kreeg Spanje in 210 minuten geen enkel doelpunt tegen, een aanzienlijke verbetering ten opzichte van Tomés vorige periode. Op de Olympische Spelen van 2024, waar ze teleurstellend vierde eindigden, kregen ze in drie knock-outwedstrijden zeven doelpunten tegen.

In Zwitserland wist Tomé ook de zieke Cata Coll en Aitana Bonmatí perfect te begeleiden. Keepster Coll bracht hen alleen naar de knock-outfase, en ondanks dat veel critici zo'n late transfer te riskant vonden, wist Aitana haar zorgvuldig in meerdere wedstrijden te integreren.

Tegen Duitsland maakte Coll een magnifieke redding in de laatste minuten van de reguliere speeltijd, voordat Aitana de wedstrijd in de verlenging afrondde. Haar lef om de bal vanuit een lastige hoek bij de eerste paal te schieten, was mede te danken aan een tip vanaf de bank. Tomés trainersteam had geanalyseerd dat de Duitse doelman Berger in dergelijke situaties meestal voor een voorzet kiest.

Een professionele omgeving en constructieve dialoog in plaats van een autoritaire aanpak: dat waren altijd al de kernwaarden van de spelers, en die zien ze nu gerealiseerd. Tomé omschrijft zichzelf als "zeer intens" en wordt gezien als geobsedeerd door tactische details, maar als voormalig international weet ze ook hoe belangrijk het is om een luisterend oor te hebben. De coach en het team raakten verbonden door hun gedeelde obsessie met voetbal. "Een zeer prettige, gezonde groep", aldus Aitana.

Tomés toekomstige aanstelling na het EK is nog onzeker; haar contract loopt af. Net als bijna iedereen in Spanje is ze gevormd door de turbulentie en onrust van de afgelopen jaren. Als geen ander kan ze verdere bedenkingen opzijzetten met een overwinning in de EK-finale. Montserrat Tomé staat aan de vooravond van een onverwacht happy end in Bazel.

Een artikel uit de « NZZ am Sonntag »