"Wie heeft religie nodig als er Formule 1 is?" – De koningsklasse van de motorsport bestaat 75 jaar

De stelling is ketters, maar voormalig wereldkampioen Damon Hill zweert erbij: "Wie heeft religie nodig als er Formule 1 is?" De Duitse BMW-manager Mario Theissen had een veel nuchterdere kijk op de zaak: "Uiteindelijk is het allemaal natuurkunde."

Ergens tussen volstrekte onbegrijpelijkheid en volstrekte voorspelbaarheid ligt de immense en ononderbroken fascinatie voor de Formule 1. Voor die raceklasse dan, die het, nu ze 75 jaar bestaat, beter doet dan ooit. Extremen, excessen, exclusiviteit, energie – dit zijn de elementen die hun succesformule vormen.

Het is natuurlijk gemakkelijk om de Formule 1 te veroordelen, als je weet dat er soms vier coureurs in één seizoen om het leven komen. Of sta versteld van het feit dat ingenieurs met een tijdelijk dienstverband betere beademingsapparatuur hebben ontworpen tijdens de coronapandemie. Zulke tegenstrijdigheden zijn er altijd al geweest; ze worden gekweekt ondanks alle hebzucht en adrenaline, sentimentaliteit is verboden als de snelheid het toelaat. Als iets zelfs voor de direct betrokkenen te gek lijkt, halen ze hun schouders op en zeggen: “Het is Formule 1.” De raceklasse schommelt altijd tussen schijn en werkelijkheid – een kwestie van leven of dood, overigens.

Het is moeilijk voor te stellen wat er zou zijn gebeurd als het wereldkampioenschap 75 jaar geleden, in het oprichtingsjaar, simpelweg ‘Formule A’ was genoemd, conform de toenmalige regelgeving. In de grote versie werd de hele claim, alle betekenis, echter onmiddellijk zichtbaar. En de Britse regent George VI reisde op 13 mei 1950 naar de eerste race in Silverstone. Sindsdien is de wilde jacht een echte topklasse. Volgens de huidige normen zou de Formule 1 meer op een startup lijken: toffe gasten, hoge snelheid, een ongewone aanpak, hoge financiële behoeften en veel feestjes.

Geld kan over het algemeen iemands karakter corrumperen, maar in de business van 3,6 miljard dollar wordt het juist door geld aangescherpt. Een risicovol spel waarbij degene die op de tweede plaats eindigt, altijd de eerste verliezer is. Fans houden van deze sport vanwege de duidelijke antwoorden. Bijna 800 ruiters hebben een poging gewaagd, maar in driekwart eeuw zijn er slechts 34 kampioenen geweest. Invloedrijk waren de meervoudige winnaars Juan Manuel Fangio, Alain Prost, Sebastian Vettel en Max Verstappen. En bovenal de twee zevenvoudig wereldkampioenen Michael Schumacher en Lewis Hamilton.

De drang van de asfaltcowboys naar vrijheid zorgt ervoor dat de Formule 1 alleen maar met zichzelf bezig is, zelfs als de wereld om hen heen op zijn kop lijkt te staan. Conventies waren lange tijd vreemd aan de hoofdrolspelers, of ze nu James Hunt of Nelson Piquet, Gilles Villeneuve of Kimi Räikkönen heetten. Dit maakte hen, ieder op hun eigen manier, tot een soort popster. Ze kregen hoge salarissen en kwamen excentriek over, geobsedeerd door wat ze deden, altijd omgeven door de koude lucht van gevaar. Maar in tegenstelling tot wat het cliché doet vermoeden, voelden ze zeker geen verlangen naar de dood.

In de soepele overgang van zelfpromotie naar egocentrisme heeft de Formule 1 altijd oorlogen en epidemieën getrotseerd. De raceklasse weet hoe ze met crises moet omgaan, ook als ze er zelf in terecht komt. Dat lukt hen omdat ze zich uitsluitend op technologie hebben toegelegd om snelle veranderingen door te voeren: hightechmaterialen, veiligheidstechnologie, hybride technologie – veel van wat later standaard werd in straatauto’s, was al op het circuit te vinden. En dat de meest kapitalistische van alle sporten ook een economische pionier kan zijn, blijkt wel uit de vroege penetratie van de Formule 1 in het Oostblok en China. Ondertussen is de paardenkrachtkaravaan al onderweg naar Saoedi-Arabië en de Verenigde Staten om daar hun winst te vergroten. De raceklasse is eerlijk in haar pogingen om altijd haar hebzucht te volgen.

Bovendien is de Formule 1, die zichzelf de sport van de toekomst noemt, nooit tevreden met zichzelf of met wat ze heeft. Meestal is alleen datgene geldig wat binnenkomt. En dwaallichten horen daar ook bij. De coureurs gehoorzamen hun hooggevoelige waarneming, de ingenieurs ontwikkelen raceauto's met een soms angstaanjagende esthetiek, zoals een Tyrrell met zes wielen. Niki Lauda was er echter zeker van: “Snelheid en schoonheid inspireren elkaar.” Pas als je de bewegingen vertraagt, word je je bewust van de enorme krachten die met het blote oog nauwelijks waarneembaar zijn. In de constante rotonde is snelheid een volkomen legale drug.

De Formule 1 levert voortdurend spannende drama's af die soms worden omschreven als circus, soms als overweldigende cinema of dagelijkse soap. Al deze namen zijn correct, want Formule 1 floreert op overdrijving en past daarom perfect bij Monte Carlo of Las Vegas. Met ego's die soms zo groot zijn dat ze nauwelijks in de cockpit of op de commandopost passen.

De invloedrijke figuur Bernie Ecclestone verdeelde de Formule 1 in drie tijdperken: de tijd vóór hem, de tijd mét hem en de tijd ná hem. De slanke, algemene marketeer leek altijd eenvoudig. Maar er is een enorm magnetisch krachtveld om hem heen gegroeid, dat nu onder controle staat van het Hollywoodconcern Liberty Media en dat steeds meer aan kracht lijkt te winnen. Maar het principe is overgenomen van Zampano: geld verdienen aan een mythe.

Coureurs proberen de brutaliteit van hun auto's met seismografisch gevoel te beheersen. De zaken liepen niet altijd goed af en 25 coureurs verloren het leven: Jochen Rindt werd postuum kampioen, graaf Berghe von Trips verongelukte kort voor het winnen van de titel en het Zwitserse idool Jo Siffert stierf in 1971 in de hel van Brands Hatch. Bernie Ecclestone merkte cynisch maar treffend op over de dood van Ayrton Senna op 1 mei 1994 : "Het was alsof Jezus live op tv was gekruisigd."

Hoewel de beschermingsmaatregelen jaar na jaar strenger zijn geworden, kan de volledige veiligheid niet worden gegarandeerd. Dat weet iedereen en dat is precies de reden waarom sommige mensen naar de tribune en voor de schermen gaan.

Links: de Engelsman Richard Attwood in de Lotus-auto tijdens de Grand Prix van Monte Carlo in 1969. – Rechts: Zwitsers idool Jo Siffert (rechts) met zijn vrouw Nina en de Britse Jackie Stewart. Siffert kwam in 1971 om het leven bij de brand in Brands Hatch.

Deze complexe cocktail met zijn intense mix van technologie en risico, van berekening en uitbundigheid, geld en prestige lijkt nooit te vervelen. Het is een wereldwijd sociaal evenement dat elke twee weken plaatsvindt, hoe ouderwets het voor tegenstanders ook mag lijken. Maar de Formule 1 maakt zich geen zorgen over het aantrekken van nieuw talent; Door de decennia heen heeft het zijn doelgroep, die steeds meer uit vrouwen bestaat, weten te boeien met zijn zintuiglijke overbelasting en hoge snelheid.

Door emoties tot het uiterste door te voeren, heeft de emotiemachine van de Formule 1 onze perceptie vastgelegd. Het lijkt op een Hemingway-plot over het gedrag van mensen in gespannen situaties. De winnaar van de Nobelprijs voor literatuur accepteerde slechts drie disciplines: stierenvechten, bergbeklimmen en motorsport.