Woordvoerder mensenrechten GroenLinks: ‘Het vermogen van links om verbinding te maken met het islamisme maakt me bang’
Bondsdaglid Max Lucks bekritiseert de toenemende allianties tussen progressieven en islamisten. Hij stelt ook dat er binnen de Linkse Partij problematische actoren bestaan. Een interview.
In Frankrijk ontstond de term "Islamogauchisme" (wat "Islamitische linkse beweging" betekent) begin jaren 2000. Deze term is bedoeld om allianties te beschrijven tussen islamisten en linksen die een gemeenschappelijke basis vinden, met name in hun antizionisme en antikolonialisme. Dergelijke allianties ontstaan ook vaak in Duitsland. Tijdens de Gazaoorlog, die volgde op het bloedbad van Hamas op 7 oktober 2023 , waren er herhaaldelijk gezamenlijke demonstraties en uitingen van solidariteit tussen islamistische en linkse actoren. Blijkbaar nemen de aarzelingen over contact af.
Max Lucks, mensenrechtenwoordvoerder van de Groenen in de Bondsdag, is een uitgesproken tegenstander van het islamisme. Als vertegenwoordiger van de linkervleugel van de partij neemt de 28-jarige ook zijn eigen kamp onder de loep. Hij stelt dat het te vaak door islamisten wordt uitgebuit. Niet in de laatste plaats omdat hij zelf vanwege zijn standpunten te maken heeft gehad met vijandigheid en bedreigingen, bespreekt hij in een interview met de Berliner Zeitung de gevaarlijke trivialisering van het islamisme .
Meneer Lucks, eergisteren demonstreerden 15.000 mensen voor Gaza in Berlijn. Linkse mensen marcheerden onder de vlag van de Taliban en het Iraanse regime. Heeft de politieke linkerzijde een islamistisch probleem?
Ik geloof dat de linkse beweging een probleem heeft met het islamisme – en trouwens ook met antisemitisme. Ik was geschokt dat mensen bij deze demonstratie symbolen van het mullahregime droegen, terwijl een hele bevolking bruut wordt onderdrukt door een regime dat minachting heeft voor de mensheid en in het bijzonder voor vrouwen.
Hoe verklaar je dit?
Laten we Gaza als voorbeeld nemen. Na mijn laatste toespraak in de Bondsdag kreeg ik een enorme storm van kritiek te verduren vanuit het islamistische kamp. Niet ondanks , maar omdat ik scherpe kritiek had geuit op de extreemrechtse regering van Benjamin Netanyahu. Het islamistische kamp lijkt ronduit bang te zijn voor stemmen in het discours die Israël als een democratie afschilderen en zich scharen achter de stemmen die Netanyahu binnen die democratie bekritiseren. Mijn indruk was dat de mensen die met haat op mij reageerden, iemand wilden stigmatiseren. Islamisten misbruiken bepaalde kwesties voor hun eigen doeleinden. Ze maken zich niet echt zorgen om Gaza, maar om onmenselijke ideologie en vernietiging.
Hoe heb jij deze shitstorm ervaren?
Ik heb bedreigingen met geweld ontvangen. Er is me verteld dat ik voorzichtig moet zijn waar ik ga. Ik ben ervan beschuldigd verantwoordelijk te zijn voor de oorlogsmisdaden van de Israëlische regering. Dit doet je afvragen of je je niet uit bepaalde discussies moet terugtrekken. Maar de humanitaire situatie in Gaza is rampzalig en de bedreiging voor het voortbestaan van Israël is niet afgewend. Wij, als genuanceerde stemmen, kunnen ons niet terugtrekken uit de discussie.
Je zegt dat islamisten nobele doelen misbruiken voor hun eigen doeleinden. Waarom zijn linkse kwesties überhaupt relevant voor hen?
Deze verbondenheid is iets wat me ernstig beangstigt. Als iemand uit de linkervleugel van GroenLinks is Links een bevriende partij voor mij. Ik ben ervan overtuigd dat een linkse alliantie de beste toekomst voor dit land zou zijn, en ik waardeer veel collega's binnen LinksLinks. Maar als ik zie dat een lid van het staatsbestuur van LinksLinks gedwongen wordt af te treden vanwege zijn werk tegen antisemitisme, of als Israël op een partijcongres wordt toegejuicht en het een genocidale apartheidsstaat wordt genoemd, dan baart me dat ernstige zorgen. Ik vrees dat er politici zijn die willen profiteren van deze islamistische trend in de samenleving.
De vrouwenbeweging in Iran kreeg in 2022 sterke steun van links wereldwijd toen deze bruut werd onderdrukt. Wat veranderde de situatie waardoor linkse activisten nu hun solidariteit betuigden met het Iraanse regime?
Deze verschuiving is niet nieuw. Wat Iran betreft, werd drie of vier jaar geleden publiekelijk gesteld dat de Europese solidariteit met de Iraanse vrouwenbeweging een vorm van eurocentrisme inhield. De grondoorzaak van de allianties tussen sommige linksen en islamisten ligt in cultureel relativisme. Er wordt aangenomen dat vrouwen in Iran niet dezelfde rechten verdienen als vrouwen in Duitsland omdat ze deel uitmaken van een andere cultuur. Dit is onverenigbaar met mijn universalisme in het mensenrechtenbeleid.
Wat je beschrijft klinkt bijna als het etnopluralisme van Nieuw Rechts. Het stelt dat culturen hun eigen regels moeten maken en zich niet moeten mengen.
Het is inderdaad een vorm van etnonationalisme, zelfs een vorm van racisme, om te beweren dat een vrouw in Iran geen recht heeft op dezelfde rechten als een vrouw in Duitsland.
Uw partij, toen ze nog deel uitmaakte van de regering en minister van Buitenlandse Zaken was, kreeg ook kritiek op haar standpunten over het Midden-Oosten. Zo werd een geheim diner dat Annalena Baerbock met antizionistische activisten hield tegen het einde van haar ambtstermijn een twistpunt.
Mijn partij is volledig eensgezind als het gaat om ons mensenrechtenbeleid. Annalena Baerbock is daar ook volkomen duidelijk over geweest. Geen enkele EU-minister van Buitenlandse Zaken heeft zich zo sterk ingezet voor de Iraanse vrouwenbeweging als zij. Dat is een van de sterke punten van mijn partij. We moeten erin slagen dit uit te stralen naar links. Wat het diner betreft: ik denk dat het geen kwaad kan om met mensen te praten, zelfs als je hun mening of uitgangspunten niet deelt.
Uw parlementscollega Lamya Kaddor vertelde onlangs aan deze krant dat de verkeerslichtenregering haar islambeleid "halfslachtig" heeft aangepakt. Vindt u dat de Groenen in de oppositie hun koers moeten bijstellen?
Ik ben het eens met Lamya Kaddors beoordeling en ben blij dat we haar als liberale moslimstem in onze parlementaire fractie hebben. Natuurlijk is een duidelijk standpunt over deze kwesties nodig – want helaas zijn er problemen met islamitische verenigingen zoals Ditib, Milli Görüs en andere. Tegelijkertijd moeten we kijken hoe we de vele liberale moslims in Duitsland ruimte kunnen geven en eren.
Lamya Kaddor is niet de enige migrantenstem die kritisch staat tegenover het islamisme. Ahmad Mansour en Seyran Ateş zijn andere voorbeelden. Ondanks hun achtergrond worden ze herhaaldelijk beschuldigd van islamofobie. Worden degenen die door het islamisme getroffen worden in Duitsland met rust gelaten?
Er heerst wijdverbreide islamofobie in Duitsland, maar helaas wordt de term ook misbruikt door islamisten. Hoe vaak ben ik niet beschuldigd van anti-islamitisch racisme omdat ik opkom voor de vervolgde jezidi-minderheid? Het maakt me woedend om dergelijke termen te horen gebruiken in verband met moedige mensenrechtenactivisten zoals Düzen Tekkal , die een ongelooflijke aanwinst zijn voor onze samenleving. Iedereen die zo heftig beschuldigingen van islamofobie uitkraamt, alleen maar om zijn eigen positie in het discours te verdedigen, maakt zich eigenlijk geen zorgen om moslims of Gaza. Ze maken zich zorgen over de vernietiging van onze democratie.
Wie bedoel je daarmee?
Helaas zijn er binnen de fractie van de Die Linke in de Bondsdag een aantal actoren bij wie ik tendensen tot autoritarisme waarneem – zoals het bewust uitkiezen en bestempelen van individuen als vijanden. Ik heb dit zelf ervaren en het baart me grote zorgen. Ik hoop van harte dat de vele redelijke krachten binnen de fractie hier een duidelijke lijn kunnen vinden – tegen antisemitisme en tegen de toepassing van islamistische methoden.
De Gazaoorlog die volgde op het bloedbad van Hamas op 7 oktober 2023 leidde tot enorme politisering en emotionele beroering onder de jongere generatie. De Linkse Partij wist hiervan te profiteren. Ze heeft de Groenen nu vervangen als populairste partij onder jongeren. Hoe spreek je deze mensen aan?
Er zijn individuele stemmen in ons land die het debat over Gaza voeren over de ruggen van de Joden. Het is onaanvaardbaar dat Joodse studenten zich niet langer veilig voelen in dit land. Helaas dragen sommigen binnen de Linkse Partij ook bij aan dit klimaat. Wij Groenen verzetten ons bewust tegen de giftigheid van het discours. Voor ons is dit geen voetbalwedstrijd waarbij je voor Israël of Gaza bent: het gaat erom de situatie ter plaatse op te lossen. Ik weet niet of deze aanpak voor ons rendabel is. Maar het is de juiste aanpak. We zullen nooit onze toevlucht nemen tot islamistische methoden – dat is wat ons onderscheidt van anderen.
Waarom keren jongeren zich af van de Groenen?
Om verschillende redenen. We moeten zelfkritisch zijn. Een van de redenen is natuurlijk de kwestie Gaza. We hadden eerder in de federale regering duidelijk moeten maken dat Netanyahu's oorlogsvoering nauw verbonden is met de wereldwijde verschuiving naar rechts. Bovendien hebben we kiezers uit het progressieve spectrum verloren door ons migratiebeleid. Zij wilden menselijkheid, geen strengere asielwetgeving. Tot slot moeten we erkennen dat de sociale onrechtvaardigheid in het land is toegenomen door de inflatie. Dit treft met name jongeren.
U heeft het over migratiebeleid. Heeft de opkomst van het islamisme ook iets te maken met migratie?
Islamisme kan niet worden bestreden met migratiebeleid – dat verdraait de feiten. Degenen die mensen die het islamisme ontvluchten, zoals jezidi's, uitzetten, doen niet de daders pijn, maar de slachtoffers. Dit is precies wat er nu in Duitsland gebeurt, en het is een schande. Islamisme is een ideologisch probleem, geen oorsprongsprobleem – veel islamisten hebben een puur Duitse achtergrond. Daarom hebben we een heldere, ideologisch kritische houding nodig in plaats van rechtse reflexen.
Je zou kunnen stellen dat immigratie uit islamitische landen, zelfs als maar een klein deel van de immigranten vatbaar is voor het islamisme, het probleem verergert.
Als samenleving hebben we de neiging om islamisme te externaliseren. Het is voor politici veel gemakkelijker om te doen alsof het probleem van buitenaf komt. Toch is dit probleem geworteld in Duitsland – mensen radicaliseren zich hier dagelijks via internet, op schoolpleinen, op straat en soms zelfs in moskeegemeenschappen. We moeten eindelijk begrijpen dat we migranten actief moeten betrekken bij de strijd tegen islamisme. Islamisme in Duitsland is een Duits probleem dat we hier moeten aanpakken.
Hoe kan men het islamisme specifiek bestrijden?
Door een enorme versterking van het onderwijs- en bewustmakingswerk en een duidelijk standpunt van de overheid over bepaalde kwesties. Wanneer leraren worden geconfronteerd met homofobie vanuit het islamistische spectrum, moet de overheid stelling nemen. Daarom is het zo hypocriet dat dergelijke gevallen worden aangekaart door de extreemrechtse AfD , die actieplannen voor diversiteit op scholen wil schrappen. Dit is pure instrumentalisering. De meest effectieve maatregelen zijn misschien niet populair of populistisch, maar ze zouden wel nuttig zijn.
Tegelijkertijd onthulde een recent onderzoek van Welt am Sonntag dat het programma "Democratie Leven" van het ministerie van Familiezaken, onder leiding van GroenLinks-leider Lisa Paus, enkele antisemitische en islamistische actoren steunde. Zijn dergelijke programma's nog steeds een effectief instrument tegen het islamisme?
Projecten met islamistische of antisemitische tendensen mogen geen financiering ontvangen – dit is een voorwaarde voor daadwerkelijke bevordering van de democratie. Maar het debat moet integraal gevoerd worden: we hebben problemen in de burgermaatschappij met islamisme en antisemitisme, maar ook met rechtsextremisme, homofobie en seksisme. We kunnen deze problemen alleen effectief bestrijden als we resoluut elke vorm van misantropie bestrijden.
Uw partij fungeert nu als oppositiepartij. Neemt de nieuwe federale regering daadkrachtig genoeg maatregelen tegen antisemitisme en islamisme?
In 2024 vonden er in Duitsland meer dan 6000 antisemitische misdrijven plaats. Gezien de ongeveer 200.000 Joodse bevolking van het land is dit een schandelijke aanklacht tegen het mensenrechtenbeleid. De kwetsbaarheid van de Joodse gemeenschap in Duitsland is momenteel het centrale nationale mensenrechtenprobleem. Ik vind het goed dat de federale overheid dit aanpakt, maar ze loopt achter met het nemen van concrete maatregelen. En antisemitisme wordt vaak alleen besproken als het vanuit het islamistische of linkse spectrum komt. Duitsland heeft ook te kampen met antisemitisme van zowel rechts als het centrum. De federale overheid zou hierover een duidelijk standpunt moeten innemen. Binnenlands moeten de veiligheidsmaatregelen voor Joodse instellingen worden aangescherpt, en op buitenlands beleid is het eindelijk tijd om de Iraanse Revolutionaire Garde als terroristische organisatie te classificeren.
Berliner-zeitung
