Voordat er voor een speciale gelegenheid champagne uit de fles komt, moet er eerst een druivenoogst plaatsvinden.

Champagne wordt beschouwd als een sprankelende luxe en een symbool van de Franse levensstijl, maar ernstige gevallen van uitbuiting van oogstarbeiders zorgen nu voor ophef. Na de vernederende inzet van tientallen Afrikaanse oogstarbeiders tijdens de champagneoogst van 2023 begint donderdag een rechtszaak bij de regionale rechtbank in Châlons-en-Champagne. De zaak draait om mensenhandel en de promotie en inzet van illegale arbeid. Franse media noemen het de "wijngaard van de schande".

Volgens mediaberichten was de situatie die de politie in september 2023 in het dorp Nesle-le-Repons aantrof, nadat de lokale bevolking hen had gewaarschuwd, schokkend: bijna 60 oogstarbeiders, de meesten uit Mali, Senegal of Mauritanië, van wie de meesten geen verblijfsvergunning of werkvergunning hadden, zaten opeengepakt in smerige gebouwen. Velen moesten op de grond slapen en er was weinig eten of drinken voor de mannen, die elf uur lang in de hitte zwoegden. "We moesten als beesten werken", citeerde de krant "Le Parisien" een van de arbeiders, Mamadou. Het beloofde dagloon van €80 werd naar verluidt niet aan de helpers betaald.

Advocaat Maxime Cessieux, die veel van de mannen vertegenwoordigt, spreekt van slavernij. Van de 57 getroffen oogstarbeiders die als mede-eisers voor de rechter verschijnen, zijn er negen vrouwen. Eén van de arbeiders was destijds nog minderjarig, een ander was al 64 jaar oud, zo meldde de omroep France 3. Het Openbaar Ministerie sprak later van "leef- en verblijfsomstandigheden die de veiligheid, gezondheid en waardigheid van de bewoners ernstig in gevaar brengen".

Een uitzendbureau voor landarbeiders, de directeur, twee recruiters en een wijnbouwbedrijf moeten zich nu verantwoorden voor de regionale rechtbank. Vakbonden en maatschappelijke organisaties klagen dat dit geen op zichzelf staande gevallen zijn. Soortgelijke misstanden met betrekking tot de inzet van 125 buitenlandse oogstarbeiders werden in 2018 aan het licht gebracht. Een rechtbank in Reims legde de verantwoordelijken in 2022 gevangenisstraffen en boetes op.

De Franse Liga voor Mensenrechten (LDH) stelde dat landbouwbedrijven wetteloze zones blijven en dat boeren liever een einde maken aan alle sociale en milieunormen. De regering laat buitenlandse werknemers, met of zonder verblijfsvergunning, in de steek.

"De oogstarbeiders die slachtoffer zijn geworden van mensenhandel, moeten hun rechten terugkrijgen. Ze zullen niet toegeven, maar zich sterk houden en gerechtigheid eisen." Een bus van vakbond CGT zal de arbeiders vanuit de regio Parijs naar het proces in Champagne brengen.

Champagne mag alleen in bepaalde delen van Frankrijk worden verbouwd. De ongeveer 34.000 hectare aan wijngaarden liggen in de Champagnestreek, ten noordoosten van Parijs. De verwerking van de druiven is streng gereguleerd. Zo mogen ze alleen met de hand worden geoogst. Tijdens de druivenoogst zijn er meer dan 100.000 seizoenarbeiders en plukkers in de regio actief.