Pensioengeschil over ambtenaren en politici: ‘Privileges zijn achterhaald’

De SPD wil het pensioenfonds aanvullen met pensioenen, tot groot ongenoegen van de vakbond. Realistisch? Noodzakelijk, zegt de voorzitter van de gezelligheidsvereniging VdK, Verena Bentele. Een gesprek.

VdK-voorzitter Verena Bentele Susi Knoll

Nauwelijks aangetreden, zorgt de nieuwe minister van Arbeid, Bärbel Bas, al voor spraakmakende discussies: met het voorstel om in de toekomst ook ambtenaren en zelfstandigen op te nemen in het wettelijke pensioenstelsel, geeft zij het startschot voor een fundamenteel hervormingsdebat. De sociaaldemocraat, die wordt voorgedragen als mogelijk covoorzitter van haar partij, schept daarmee hoge verwachtingen bij grote delen van de bevolking. Tegelijkertijd leidt deze stap tot onrust binnen de regeringscoalitie; met name coalitiepartner de Unie is niet erg enthousiast.

In plaats daarvan zijn de christendemocraten voorstander van het zogenoemde actieve pensioen, waarmee ouderen tot 2.000 euro per maand belastingvrij kunnen verdienen. Bas krijgt echter steun van Verena Bentele, de voorzitter van de gezelligheidsvereniging VdK. De Berliner Zeitung sprak met haar.

Mevrouw Bentele, bondsminister van Arbeid Bärbel Bas provoceert de mensen door te suggereren dat ook ambtenaren en zelfstandigen bijdragen aan het pensioenfonds zouden kunnen leveren – de VdK eist dit al langer. Denk je dat je nu een stap verder bent?

Allereerst wil ik mevrouw Bas feliciteren met haar moedige start. Het is al lang nodig om traditionele privileges ter discussie te stellen. Het is volkomen achterhaald dat ambtenaren en politici zich onttrekken aan de op solidariteit gebaseerde pensioenverzekering . Ik hoop van harte dat het initiatief van mevrouw Bas ons een stap vooruit brengt. Maar we hebben allemaal al gezien met welke tegenwind haar initiatief te maken kreeg.

U verwacht dus niet dat er in Berlijn een echte politieke wil zal zijn – of zal zo'n hervorming misschien mislukken omdat veel politici zelf ambtenaar zijn of een ambtenarenstatus genieten?

Het verleden heeft aangetoond dat de wil tot hervormingen niet echt bestaat en dat de weerstand zeer groot is. Voor mij gaat het debat niet over extra inkomsten, maar over het feit dat we alle werkende mensen gelijk moeten behandelen. De vele speciale regelingen en voordelen die er zijn voor ambtenaren , politici en ook voor mensen met een particuliere verzekering zijn achterhaald. Ik wil dus dat alle mensen gelijk behandeld worden als het gaat om hun wettelijke pensioen, hun gezondheidszorg en hun langdurige zorg. Iedereen die aanvullende particuliere voorzieningen voor aanvullende uitkeringen wil en kan treffen, moet dat doen. Maar een goed pensioen, medische afspraken en basiszorgvoorzieningen moeten voor iedereen in gelijke mate beschikbaar zijn en iedereen moet daar ook premie voor betalen.

Belastingbetalers financieren 1,7 miljoen gepensioneerden met 60 miljard euro

Tegenstanders van de hervorming waarschuwen dat het opnemen van ambtenaren het pensioenstelsel op korte termijn juist duurder zou maken. Is dit een voorwendsel om privileges veilig te stellen?

Eerst de feiten: Momenteel financieren belastingbetalers 1,7 miljoen gepensioneerden en hun nabestaanden met 60 miljard euro, en 21 miljoen gepensioneerden met 80 miljard euro. Op korte termijn zal het systeem zeker niet duurder worden. De Raad van Economische Experts berekende dit in zijn rapport over 2023/2024 en verwacht positieve opbrengsteffecten tot in de jaren 2070. En nu al bouwen veel deelstaten geen pensioenreserves meer op voor hun ambtenaren, of ze halen er voortdurend geld uit. Uiteraard zouden de federale overheid, de deelstaten en de gemeenten dan pensioenverzekeringsbijdragen moeten betalen. Maar als we grote vermogens eindelijk op een correcte manier zouden belasten, zouden we veel speelruimte hebben en de last voor het pensioenfonds zeker kunnen verlichten.

Laten we ervan uitgaan dat het niet helemaal van tafel is geveegd. Hoe lang zou het duren voordat zo'n koerswijziging wordt doorgevoerd en iedereen in één fonds stort?

Om redenen van bescherming van het zittende personeel zou men moeten beginnen met de nieuwe ambtenaren. In het begin levert dat weliswaar positieve inkomsten op, maar wanneer deze generatie met pensioen gaat, moeten de bijbehorende pensioenrechten natuurlijk ook worden gerealiseerd. Het belangrijkste is echter dat we de komende 20 jaar extra inkomsten zullen hebben, omdat de babyboomgeneratie met pensioen gaat.

Hoe is de huidige realiteit, wat ontvangen burgers van het wettelijk pensioenfonds en wat ontvangen ambtenaren van het pensioenfonds?

Als we kijken naar hoeveel mensen in Duitsland tijdens hun pensioen krijgen, zien we een duidelijk verschil: tussen het wettelijk pensioen en het ambtenarenpensioen. Mannen die 45 jaar premie betalen, ontvangen momenteel gemiddeld ongeveer 1.900 euro bruto per maand. Voor vrouwen ligt de waarde lager, namelijk rond de 1.560 euro. In totaal komt dit neer op een gemiddelde van ongeveer 1800 euro per maand. Natuurlijk zijn er ook regionale verschillen: in Oost-Duitsland bijvoorbeeld, in deelstaten als Saksen-Anhalt of Thüringen, liggen de pensioenen gemiddeld iets onder het landelijk gemiddelde – daar krijg je ongeveer 1.510 euro bruto per maand. Voor de pensioenen van ambtenaren ligt de situatie heel anders. Ze worden rechtstreeks door de staat verstrekt en zijn gebaseerd op uw laatste salaris. Ze zijn daardoor aanzienlijk hoger. In januari 2024 bedroeg het gemiddelde pensioen voor ambtenaren ongeveer 3.240 euro bruto per maand – ongeveer twee keer het wettelijk pensioen. Gezien zulke grote verschillen moeten we politiek handelen.

Bentele rekent voor: “Financier eenvoudig een pensioen van 50 procent”

Met andere woorden: als er meer mensen zouden bijdragen aan het stelsel, waaronder ambtenaren en zelfstandigen, zouden gepensioneerden dan eindelijk kunnen profiteren van echte verbeteringen in plaats van dat ze van de ene pensioenhervorming naar de andere moeten struikelen? Zijn er berekeningen van uw bedrijf? De Raad van Economische Experts heeft de positieve opbrengsteffecten tot 2070 doorgerekend. Ook bij de VdK hebben we doorgerekend hoe we de druk op de sociale zekerheid in zijn geheel kunnen verlagen als we sociale voorzieningen zoals pensioenen, zorg en gezondheidszorg financieren uit belastinginkomsten. Bij pensionering kunnen we gemakkelijk een pensioen van 50 procent financieren. Voor de ziektekostenverzekering zou de verlichting nog groter zijn. Maar één ding mogen we niet vergeten: driekwart van de pensioenen wordt nog steeds gefinancierd uit de premies en dus uit de lonen van de verzekerden.

De meest veelbelovende maatregelen zijn daarom die welke gericht zijn op het versterken van de werkgelegenheid voor vrouwen, het verbeteren van de integratie van vluchtelingen op de arbeidsmarkt en van oudere werknemers. Het proactief benutten van het potentieel van de arbeidsmarkt en migratie , en het bouwen van kwalitatief hoogwaardige zorg- en onderwijsinfrastructuur, blijven belangrijke benaderingen om de demografische uitdagingen van wettelijke pensioenen te overwinnen. Daarom moeten we ons meer inspannen om vrouwen in staat te stellen om fulltime te werken, zodat vluchtelingen sneller kunnen integreren op de arbeidsmarkt en er goede lonen betaald kunnen worden in de bouw, de landbouw en op kantoor.

Deze ongelijke behandeling zorgt ervoor dat mensen zich buitengesloten voelen, vooral als ze zelf tientallen jaren hard hebben gewerkt en betaald.

Veel burgers hebben geen vertrouwen meer in het pensioenbeleid. Denkt u dat de uitsluiting van bepaalde groepen hiervoor een reden is?

Een reden voor het afnemende vertrouwen in het pensioenbeleid is zeker het gevoel van onrechtvaardigheid. Als bepaalde groepen, zoals ambtenaren, een aanzienlijk hogere pensioenuitkering krijgen, terwijl ze niet bijdragen aan de wettelijke pensioenregeling, vinden veel mensen dat oneerlijk. Deze ongelijke behandeling zorgt ervoor dat mensen zich buitengesloten voelen, vooral als ze zelf tientallen jaren hard hebben gewerkt en betaald. Veel mensen zien hierin een soort tweedelingsysteem, waarbij sommigen beschermd worden, terwijl anderen op hun oude dag bang moeten zijn voor armoede. Op lange termijn kan dit het vertrouwen in het hele systeem ondermijnen. Maar ook de voortdurende oproepen tot bezuinigingen op het moederschapspensioen , het weduwenpensioen of het pensioen zonder inhoudingen na 45 jaar premiebetaling dragen hieraan bij. We hebben weer een positief verhaal nodig over de efficiëntie en veerkracht van het wettelijke pensioenstelsel op basis van omslagstelsel.