Olie- en financiële sector getroffen: EU legt 18e sanctiepakket op tegen Rusland

Na de concessie van Slowakije is de weg vrij: de EU heeft ingestemd met een nieuw pakket strafmaatregelen tegen Rusland. Dit omvat onder meer de Nord Stream-pijpleidingen, het olieprijsplafond en verdere exportbeperkingen.

De EU legt nieuwe sancties op vanwege de aanhoudende Russische agressieoorlog tegen Oekraïne. Vertegenwoordigers van de lidstaten zijn in Brussel overeengekomen het 18e pakket strafmaatregelen aan te nemen na wekenlange blokkade door Slowakije, zoals verschillende diplomaten bevestigden.

Het is met name bedoeld om de Russische inkomsten uit olie-export naar derde landen verder te verminderen en de Russische financiële sector te treffen. Bovendien zijn de sancties bedoeld om een mogelijke herstart van de Nord Stream 1-gaspijpleiding en het gebruik van de Nord Stream 2-pijpleiding te voorkomen.

Hoewel drie van de vier pijpleidingen van Rusland naar Duitsland in september 2022 werden verwoest door een aanval, zouden de pijpleidingen die door de Oostzee lopen, Rusland miljardenwinsten kunnen opleveren door de gasverkoop, als ze worden gerepareerd.

Slowakije's veto vertraagde sanctiepakket

Direct na de top van staatshoofden en regeringsleiders in juni had er overeenstemming moeten worden bereikt over het sanctiepakket. De Slowaakse premier Robert Fico verhinderde dit echter met een vetodreiging.

De overeenkomst werd mogelijk gemaakt door concessies. Slowakije kreeg de garantie dat het geen ernstige economische en financiële gevolgen zou ondervinden als er na het nieuwe sanctiepakket een plan voor een volledig verbod op de import van Russisch gas zou worden ingevoerd. Fico kan dit plan niet blokkeren, omdat het, in tegenstelling tot het sanctiepakket, met een meerderheid van stemmen tegen de wil van Slowakije kan worden aangenomen.

Het olieprijsplafond wordt dynamisch aangepast

Daarnaast hebben Malta, Griekenland en Cyprus onlangs hun zorgen geuit over maatregelen die bedoeld zijn om de Russische inkomsten uit de export van ruwe olie naar derde landen te verminderen. Deze landen vreesden onterecht grote nadelen voor binnenlandse rederijen als het zogenaamde olieprijsplafond te drastisch zou worden verlaagd. Als compromis is nu overeengekomen het prijsplafond regelmatig aan te passen, zodat het op de lange termijn niet meer dan 15 procent onder de gemiddelde marktprijs blijft. In een eerste stap wordt het verlaagd van de huidige 60 naar 47,60 dollar per vat (159 liter).

Het oorspronkelijke plan was om het prijsplafond voor Russische olie permanent te verlagen naar $45 per vat. Dit plafond geldt voor de verkoop van Russische olie aan derde landen zoals India, China en Turkije en werd in 2022 samen met de Verenigde Staten, Japan, Canada en het Verenigd Koninkrijk ingevoerd.

Om de regelgeving te handhaven, worden bedrijven die Russische olie vervoeren tegen prijzen onder de cap bedreigd met sancties. Deze regelgeving richt zich op rederijen, maar ook op bedrijven die verzekeringen, technische assistentie, financiering en bemiddelingsdiensten verlenen.

Lange lijst met nieuwe sancties

Naast de bovengenoemde maatregelen werd het volgende overeengekomen:

• Invoering van een importverbod op geraffineerde producten gemaakt van Russische ruwe olie, zoals brandstoffen voor auto's en vliegtuigen, en stookolie. Dit is bedoeld om een juridisch vacuüm te dichten dat Rusland voorheen toestond indirect via derde landen te exporteren.
• Invoering van een verbod op financiële transacties met bedrijven uit derde landen die sancties in verband met olie omzeilen.
• Meer dan 100 schepen van de zogenaamde Russische schaduwvloot, die energiesancties omzeilt, zijn op de lijst geplaatst. Ze mogen geen havens in EU-lidstaten meer binnenvaren en worden niet langer verzekerd, gefinancierd of uitgerust door Europese bedrijven. In totaal gaat het om ongeveer 450 schepen.
• Er worden nog eens 22 banken opgenoemd die worden losgekoppeld van het financiële communicatiesysteem SWIFT; en de strafmaatregel wordt uitgebreid tot een volledig verbod op transacties.
• Voor het eerst is er een verbod op transacties met twee Chinese financiële instellingen die de sancties van de EU belemmeren, en sancties tegen verschillende Chinese bedrijven die de Russische agressieoorlog rechtstreeks steunen.
• Invoering van verdere exportbeperkingen; dit betreft bijvoorbeeld gereedschapsmachines die ingezet kunnen worden in het militair-industriële systeem.
• De lijst met gesanctioneerde personen, bedrijven en organisaties is met meer dan 50 vermeldingen uitgebreid. Deze bevat nu meer dan 2500 vermeldingen.

Hoe hard treffen de sancties Rusland?

Ondertussen blijft de effectiviteit van de sancties tegen Rusland controversieel. Critici betwijfelen of ze een significante impact hebben op het beleid van de Russische president Vladimir Poetin. Voorstanders wijzen er echter op dat de sancties de Russische economie zwaar treffen en dat de staat te kampen heeft met aanzienlijke inkomstenderving. Volgens hen had Rusland de oorlog in Oekraïne al lang geleden kunnen winnen zonder de sancties.

Het formele besluit van de Raad van Ministers over het nieuwe sanctiepakket wordt later vandaag verwacht. De strafmaatregelen zouden kort daarna van kracht worden.