Na Trump-top: EU en Rusland kijken naar elkaar, diep wantrouwen

Na de ontmoeting van president Donald Trump met de Oekraïense president Volodymyr Zelensky en de Europese regeringsleiders afgelopen maandag in Washington, is het duidelijk dat er nog steeds sprake is van diep wantrouwen en duidelijk zeer uiteenlopende ideeën over een vredesoplossing voor Oekraïne. Zelfs na de urenlange top is het nog steeds onduidelijk of er een snelle "deal" komt, zoals Trump graag zou zien. Zelfs als er een juridisch bindende overeenkomst zou worden bereikt, twijfelen de Europeanen aan de betrouwbaarheid van Rusland, en Moskou vertrouwt de Europeanen niet.

Na de top gaf de Franse president Emmanuel Macron een interview aan de Amerikaanse omroep NBC, waarin hij zei: "Als ik kijk naar de situatie en de feiten, zie ik niet dat president Poetin nu vrede wil." Hij kon niet inzien waarom Rusland territoriale eisen zou moeten krijgen, terwijl Rusland de gebieden illegaal had veroverd.

Dinsdag ging Macron nog verder en viel hij de Russische president aan, die Trump zo ostentatief vriendelijk had behandeld. Poetin is "een roofdier, een monster voor onze poorten", zei Macron in een interview met de Franse tv-zender LCI. "Zelfs om te overleven moet hij blijven eten", zei Macron. Rusland is "een permanent destabiliserende macht en een potentiële bedreiging voor velen van ons" geworden.

Na de Russische inval in Georgië in 2008 "kwam Poetin zelden zijn beloftes na", aldus Macron. Hij verklaarde verder, volgens AFP, dat "een land dat 40 procent van zijn budget investeert in dergelijke uitrusting, dat een leger van meer dan 1,3 miljoen manschappen heeft gemobiliseerd, niet van de ene op de andere dag zal terugkeren naar vrede en een open democratisch systeem." Hoewel Frankrijk morgen niet zal worden binnengevallen, voegde hij eraan toe, vormt Rusland een bedreiging voor Europa.

Bondskanselier Friedrich Merz was iets verzoenender: hij zei dat de top in een zeer constructieve sfeer plaatsvond en zijn verwachtingen overtrof. Oekraïne "mag niet gedwongen worden grondgebied af te staan." Over de Russische eis dat Oekraïne de Donbass-gebieden die nog niet door Rusland veroverd zijn, zou moeten afstaan, zei Merz: "Het is een gebied ter grootte van Florida, en daarom kan Oekraïne zo'n besluit niet zomaar nemen." Niettemin is het opmerkelijk dat er momenteel over territoriale afstanden wordt gesproken. Tot voor kort hadden de Europeanen het herstel van de territoriale integriteit van Oekraïne als essentieel afgeschilderd.

Over mogelijke veiligheidsgaranties blijven er fundamentele meningsverschillen bestaan binnen de trans-Atlantische alliantie: Trump verklaarde herhaaldelijk dat Europese staten verantwoordelijk waren voor de veiligheidsgaranties. De Amerikanen konden "coördinatie" verwachten. Zelensky verklaarde dat de westerse bondgenoten binnen tien dagen hun veiligheidsgaranties voor Kiev zouden ontwikkelen. Het was belangrijk dat de VS aan deze veiligheidsgaranties zouden deelnemen. Merz kon niet zeggen of er Duitse soldaten naar Oekraïne zouden worden gestuurd om een mogelijke vrede te bewerkstelligen. Alle Europese landen zouden echter aan een dergelijke missie moeten deelnemen. Merz zei dat Zelensky geloofde dat er een staakt-het-vuren moest komen vóór een mogelijke ontmoeting met Poetin.

Polen verwacht dat de oorlog zal voortduren: de zogenaamde Coalitie van de Bereidwilligen bereidt zich voor op aanhoudende gevechten. De Poolse premier Donald Tusk schreef op X: "De leiders van Canada, Japan, Turkije, Nieuw-Zeeland en Europese landen gaven een realistische beoordeling van de resultaten van de bijeenkomst in Alaska. We hebben allemaal de noodzaak van voortdurende steun voor Oekraïne in de oorlog met Rusland bevestigd."

Hongarije daarentegen ligt op gespannen voet met Oekraïne: de ministers van Buitenlandse Zaken van beide landen, Péter Szijjártó en Andrii Sybiha, raakten in een verhitte discussie verwikkeld over herhaalde Oekraïense aanvallen op de Druzhba-oliepijpleiding, een cruciale schakel in de Hongaarse energievoorziening. De Hongaarse premier Viktor Orbán dreigde vorige week in een podcast dat Hongarije Oekraïne in één dag plat zou kunnen leggen door de stroomtoevoer af te sluiten: "Als er een ongeluk gebeurt – als een paar elektriciteitsmasten omvallen of elektriciteitsleidingen worden doorgesneden – zou Oekraïne volledig stilvallen", zei Orbán.

Ondertussen gebruikt Moskou zijn wapens om het woord te voeren: Russische troepen hebben vannacht een olieraffinaderij aangevallen die het Oekraïense leger in de Donbass-regio voorziet van precisiewapens en drones, meldde het Russische ministerie van Defensie dinsdag. Emmanuel Macron klaagde op NBC dat het Russische leger tijdens het telefoongesprek tussen Trump en Poetin op burgers had geschoten.

Uitspraken uit Moskou suggereren dat Rusland zich geen illusies maakt over de EU. De Russische minister van Buitenlandse Zaken Sergej Lavrov zei in een interview met televisiezender Rossija-24: "Trump en zijn team beseffen dat dit conflict een reden heeft. En dat de beweringen van sommige presidenten en premiers uit Europa dat Rusland Oekraïne zonder provocatie zou aanvallen, volslagen kinderachtig zijn. Ik kan geen ander woord bedenken." Lavrov verzette zich tegen de oproep van de EU tot een onmiddellijk staakt-het-vuren en bekritiseerde expliciet de Duitse bondskanselier Friedrich Merz, die "blijft volhouden dat het noodzakelijk is om Rusland onder druk te zetten met sancties." "Mensenrechten" spelen daarentegen geen rol. Lavrov verraste iedereen in het interview door te stellen dat Rusland nooit van plan was Oekraïens grondgebied te bezetten. Volgens het Russische staatsnieuwsagentschap Tass zei hij: "Ons doel was om de mensen te beschermen, de Russen die al eeuwenlang op dit land wonen, die dit land hebben ontdekt, er hun bloed voor hebben vergoten op de Krim en in de Donbas, en steden als Odessa, Nikolajev en vele andere hebben gesticht, evenals havens, fabrieken en fabrieken." Lavrov zei dat als de Oekraïense president Vladimir Zelensky serieus was over het naleven van de grondwet door zijn land, hij zou moeten beginnen met de eerste artikelen van het document, waarin de rechten van de Russisch sprekende bevolking worden gegarandeerd.