Kasjmir | India en Pakistan: woordenstrijd tussen vijandige buren

Nu is de kat uit de zak: de stafchef van de Indiase luchtmacht, Anil Chauhan, gaf een gedenkwaardig interview in de marge van de Shangri-La Dialogue in Singapore, de belangrijkste veiligheidsconferentie van Azië. "Het gaat er niet om dat een straaljager is neergeschoten, maar waarom", vertelde de generaal aan Bloomberg TV, en gaf toe dat India inderdaad militaire verliezen had geleden tijdens de korte maar hevige schermutseling met Pakistan medio mei. De regering in New Delhi aarzelde om dit toe te geven. Toch was er voldoende bewijs dat Pakistan ten minste één van de schandalig dure Dassault Rafale-vliegtuigen had vernietigd die India voor meer dan € 200 miljoen per stuk uit Frankrijk importeerde.

"Het goede nieuws is: we begrepen de tactische fouten die we maakten en konden ze twee dagen later corrigeren", aldus de generaal. Na een terroristische aanval in de regio Kasjmir, die betwist wordt door India en Pakistan, riep India in mei de militaire operatie "Sindoor" uit. Tijdens deze operatie viel het Indiase leger talloze faciliteiten aan van de in Pakistan gevestigde terroristische organisaties Jaish-e-Mohamad (JeM) en Lashkar-e-Tayba (LeT). Pakistan sloeg terug. In de daaropvolgende twee dagen durende luchtgevechten, waarbij honderden drones werden ingezet, kwamen ongeveer 200 mensen om het leven, waaronder volgens Indiase bronnen ongeveer 100 terroristen in Pakistan.

De uitwisseling van slagen tussen de vijandige buren, die beide over kernwapens beschikken, gaf niet alleen realtime inzicht in moderne, digitaal aangestuurde oorlogsvoering, maar verschoof ook de strategische balans op het subcontinent in het voordeel van China. Het onthulde in hoeverre China nu verantwoordelijk is voor de strategie en uitrusting van het Pakistaanse leger. Dit is niet alleen slecht nieuws voor India; het maakt ook een volwaardige conventionele oorlog in de regio waarschijnlijker. "Proxyoorlogen en terreur zijn de nieuwe norm, net als een tegenaanval", aldus de Pakistaanse militair expert Ayesha Siddiqa. Daarbij komt nog een vaak over het hoofd gezien feit: de regio ondergaat al geruime tijd een enorme opbouw van conventionele wapens.

Massale herbewapening

India's militaire uitgaven groeiden in 2025 met een forse 9,53 procent. China verhoogde zijn militaire budget voor dit jaar met 7,2 procent, aldus het ministerie van Financiën. Volgens Shashi Tharoor, voorzitter van de commissie Buitenlandse Zaken van het Indiase parlement, importeert Pakistan 82 procent van zijn wapens uit China. Volgens het onafhankelijke Stockholm International Peace Research Institute (SIPRI) kwam in 2020 meer dan driekwart (77 procent) van Pakistans militaire uitrusting uit China.

De belangen van India en China lopen uiteen: India voelt zich al lang onder druk om steeds hardere maatregelen te nemen tegen terroristische organisaties die, beschermd door het Pakistaanse leger, aanvallen uitvoeren op Indiaas grondgebied. "Vanuit Pakistan gezien was er een opmars van India. Pakistan heeft die afgeslagen. De regering is tevreden", zegt Ayesha Siddiqa. Pakistan claimt Kasjmir, een overwegend islamitische regio – een twistpunt tussen de twee landen sinds de onafhankelijkheid in 1947. Omdat Pakistan het veel grotere en inmiddels economisch enorm uitgebreide India niet militair kan verslaan, vertrouwt het op een "politiek van duizend speldenprikken" om Kasjmir te veroveren.

In Pakistan, een land dat geteisterd wordt door economische crises en waar burgerregeringen regelmatig door het leger worden afgezet, is Kasjmir een effectief middel voor het leger om nationalisme aan te wakkeren en de relevantie ervan te demonstreren. Maar de golf van nationalisme, aangewakkerd door de media tijdens "Operatie Sindoor", is ook niet onwelkom voor de hindoe-nationalistische regering van premier Narendra Modi. In 2019 herriep zijn regering de speciale status van de toenmalige staat Jammu en Kasjmir en vestigde de overwegend boeddhistische regio Ladakh als een aparte staat, een stap die in Kasjmir met weinig enthousiasme werd ontvangen. De belofte om Jammu en Kasjmir, dat nog steeds onder het bestuur van de regering in New Delhi valt, te herstellen, is momenteel opgeschort.

Modi's Kasjmirbeleid is een doorn in het oog van Peking, omdat het de territoriale aanspraken van India op de Aksai Chin-regio, een door China bestuurd deel van Kasjmir, en op de Shaksgam-vallei in Kasjmir, die Pakistan aan China heeft afgestaan, onderstreept. China voert echter een geopolitieke strategie voor de langere termijn die veel verder reikt dan deze grensgeschillen. Het streeft ernaar zijn dominante macht in Azië te consolideren en de invloed van India en de Verenigde Staten in de regio terug te dringen.

China concurreert met India

"China wil dat India verwikkeld blijft in regionale conflicten die de financiële en militaire middelen van het land uitputten", zegt journalist Sandipan Sharma van het tijdschrift "India Today". Hij citeert veiligheidsexpert Tara Kartha van het Institute of Peace and Conflict Studies, een denktank in New Delhi, die zegt: "India moet zijn ware vijand kennen. Deze vijand wil dat India oorlog voert." Anushka Saxena, onderzoeker bij het Takshashila Institution, een denktank in Bengaluru, is het daarmee eens: "Vanuit China's perspectief is een klein, lokaal conflict geen ongunstige uitkomst." De uitdaging, zegt hij, is het risico van escalatie tot een grootschalige oorlog, die de economische en veiligheidsbelangen van China zou aantasten.

Liu Zongyi, directeur van het Centrum voor Zuid-Aziatische Studies aan het Shanghai Institute for International Studies (SIIS), pleit daarom voor de-escalatie. Hij stelt dat India, als het conflict met Pakistan voortduurt, separatistische en extremistische groeperingen in Pakistan en Afghanistan zou kunnen steunen, wat de binnenlandse veiligheid van Pakistan zou kunnen bedreigen en de China-Pakistan Economic Corridor (CPEC) zou kunnen verstoren. CPEC is een belangrijk onderdeel van China's "Belt and Road Initiative", een instrument dat is ontworpen om China's wereldwijde invloed veilig te stellen door middel van investeringen in kritieke infrastructuur. Hoewel er geen bewijs is dat India extremistische groeperingen steunt, heeft China hoe dan ook grotere plannen.

Voor het eerst zetten de Pakistaanse strijdkrachten een groot aantal Chinese wapens in tijdens de korte oorlog in mei, waaronder de J-10 straaljager, de in samenwerking met Pakistan ontwikkelde JF-17 straaljager, het HQ9P raketafweersysteem, PL-15 raketten en honderden drones. "Naast het gebruik van Chinese militaire technologie, luchtverdediging en satellietverkenning, werden de inspanningen van Pakistan om de multidomeinoorlogvoering van het Chinese leger na te bootsen duidelijk zichtbaar", aldus Harsh Pant, hoogleraar internationale betrekkingen aan King's College London.

China heeft het concept van multidomeinoorlogvoering geïntroduceerd om zijn conventionele capaciteiten te versterken door informatie, cybersecurity en ruimtevaart te integreren voor oorlogsdoeleinden. Gezamenlijke militaire oefeningen met Pakistan en samenwerking op diverse andere gebieden zijn gericht op het bereiken van interoperabiliteit voor gezamenlijke operaties. Het doel is om gecoördineerde procedures en onderlinge afhankelijkheden te consolideren, zodat uitwisselbaarheid op de lange termijn mogelijk is.

Tegelijkertijd wijst de aanwezigheid van het Chinese onderzoeksschip "Da Yang Yi Hao", dat in mei boven water kwam in de Indische Oceaan (en ervan verdacht wordt spionage te plegen onder het mom van onderzoek), op een bredere strategische coördinatie. Voor India brengt dit een gevreesde tweefrontenoorlog binnen handbereik. "Militaire samenwerking tussen China en Pakistan gaat veel verder dan de logica van geopolitieke signalen na de Koude Oorlog. De dreiging voor India is acuut, ernstig en actueel", waarschuwt Pant.

De Indische Oceaan is een strategische factor

De Indische Oceaan is een vitale maritieme corridor die Azië, Afrika en Europa met elkaar verbindt. India ziet de groeiende invloed van China in de Indische Oceaan – die voortkomt uit strategische initiatieven zoals de Nieuwe Zijderoute, militaire modernisering en investeringen in infrastructuur – als een bedreiging. De term "parelsnoer" wordt al enige tijd gebruikt om deze Chinese strategie te beschrijven. Het verwijst naar een netwerk van militaire en commerciële faciliteiten en relaties langs de maritieme routes die zich uitstrekken van het Chinese vasteland tot Port Sudan in de Hoorn van Afrika.

De zeeroutes lopen langs verschillende maritieme knelpunten, zoals de Straat van Mandeb, de Straat van Malakka, de Straat van Hormuz en de Straat van Lombok, evenals langs andere strategische maritieme knooppunten in Somalië, Sri Lanka, Bangladesh en de Malediven. Veel Indiase commentatoren stellen dat deze strategie – samen met de economische corridor tussen China en Pakistan en andere delen van de Zijderoute – een bedreiging vormt voor de nationale veiligheid, omdat India hierdoor zou kunnen worden omsingeld, de handel in gevaar zou kunnen komen en in het ergste geval de territoriale integriteit van het land in gevaar zou kunnen komen. Bovendien vreest India dat China een marinebasis zou kunnen vestigen in de Pakistaanse havenstad Gwadar, die deel uitmaakt van de CPEC, waardoor Peking een expeditieoorlog zou kunnen voeren in de Indische Oceaan.

India zal daarom blijven investeren in zijn leger. Het land heeft al het vierde grootste defensiebudget ter wereld, na de VS, China en Rusland. De volgende oorlog zal waarschijnlijk niet lang op zich laten wachten. Aan het einde van Operatie Sindoor benadrukte premier Modi dat het staakt-het-vuren slechts een pauze was. Elke verdere terroristische aanval zou met militaire vergeldingsmaatregelen worden beantwoord. De situatie blijft daarom extreem gespannen.

Britta Petersen leidt het regionale kantoor van de Rosa Luxemburg Foundation in de Indiase hoofdstad New Delhi.