Zonne-energie voor iedereen, gefinancierd door belastingbetalers: drie onderzoekers willen de energietransitie nationaliseren – en krijgen felle kritiek

Soms verbergen ogenschijnlijk onschuldige onderzoeksartikelen ideeën die politiek zeer controversieel zijn. Een voorbeeld hiervan is een artikel dat onlangs in een wetenschappelijk tijdschrift is gepubliceerd door drie onderzoekers van de Zwitserse Federale Laboratoria voor Materiaalkunde en -technologie (Empa).

Hierin beschrijven de auteurs hun visie op een "universele zonne-energievoorziening" – een model waarbij de overheid haar burgers gratis van zonne-energie voorziet en de investeringskosten voor de infrastructuur dekt. ​​Het doel: een "zonnebloemmaatschappij", zoals de auteurs het noemen, waarin de consumptie is afgestemd op de beschikbaarheid van zonne-energie – zoals een plant waarvan de bloemhoofdjes naar het zonlicht toe groeien.

Nu uiten vertegenwoordigers van het bedrijfsleven scherpe kritiek op het rapport. Het onderzoeksinstituut Empa maakt deel uit van het ETH-domein en ontvangt meer dan de helft van zijn financiering uit federale bijdragen. Alexander Keberle, hoofd van de afdeling Energie en Infrastructuur van de ondernemersvereniging Economiesuisse, zegt: "Empa doet normaal gesproken serieus onderzoek. Ik ben des te meer verrast door deze studie. Het leest op zijn best als een opiniestuk."

Met hun studie willen de auteurs een model voor energiebeleid presenteren waarin de energietransitie sneller wordt geïmplementeerd. Ze bouwen voort op een idee dat in veel landen al als politiek doel is vastgelegd: er is meer schone elektriciteit nodig om fossiele brandstoffen te vervangen.

Tot nu toe werd de uitbreiding van zonne-energie in Zwitserland ondersteund met subsidies. De systemen moeten door particulieren worden aangelegd, die ook een deel van de kosten dragen. De auteurs stellen nu voor om de investeringen te socialiseren. In Zwitserland zou dan per persoon 21 vierkante meter zonne-oppervlak worden geïnstalleerd, gecoördineerd door de federale overheid en gefinancierd met belastinggeld.

De auteurs schatten dat er binnen vijf jaar investeringen van CHF 58 miljard nodig zouden zijn om een ​​dergelijke "basisvoorziening voor zonne-energie" voor het land te realiseren. Dit komt overeen met ongeveer 1 procent van het bruto binnenlands product over die periode – een waarde die vergelijkbaar is met de jaarlijkse investeringen van de federale overheid in wegeninfrastructuur. De auteurs suggereren dat jongeren een "zonnejaar" zouden kunnen ondernemen als alternatief voor militaire of civiele dienst en zonnepanelen op de daken van het land zouden kunnen installeren.

De door de zonnepanelen opgewekte elektriciteit zou dan "gratis" zijn – maar alleen als de zon schijnt. Energieopslagsystemen, die zelfs in het donker voor voldoende elektriciteit zorgen, zouden volgens de auteurs echter niet door de overheid moeten worden geleverd. Empa-onderzoeker en hoofdauteur Harald Desing zei in een persbericht over de studie: "De aanleg van opslagsystemen maakt de energietransitie duurder. Daarom maakt energieopslag in ons model geen deel uit van de basisvoorziening, maar is het een gemak dat verdere particuliere investeringen vereist." Dit creëert prikkels voor particulieren en bedrijven om te investeren in warmtepompen en elektrische auto's – en om de elektriciteit te gebruiken wanneer die overvloedig beschikbaar is.

Alexander Keberle van Economiesuisse zegt dat de auteurs van de studie hiermee de cruciale vraag ontwijken. "Opslag is de centrale uitdaging van zonne-energie; die kun je niet zomaar negeren." Een samenleving kan haar elektriciteitsverbruik onmogelijk volledig aanpassen aan de zonnestraling. Christoph Eisenring, Senior Fellow bij de liberale denktank Avenir Suisse, is het daarmee eens: "Voor ziekenhuizen, de industrie en het openbaar vervoer is een veilige stroomvoorziening pure noodzaak."

In een blogpost die woensdag werd gepubliceerd, schrijft Eisenring dat de auteurs valse verwachtingen scheppen door te verwijzen naar het idee van "gratis". De investeringskosten zijn hoog – zeker gezien het feit dat zonne-energie zonder opslagcapaciteit niet eens de elektriciteitsvoorziening garandeert. De gepresenteerde oplossing is daarom slechts "schijnbaar voor de hand liggend en goedkoop".

Eisenring betoogt dat Zwitserland zich met de bovengenoemde bedragen ook meerdere nieuwe kerncentrales zou kunnen veroorloven. Volgens zijn berekeningen zouden deze een hoger gemiddeld vermogen leveren omdat ze vrijwel continu elektriciteit zouden produceren.

Desgevraagd verdedigde Harald Desing zijn studie. Hij beseft natuurlijk dat een "basisvoorziening van zonne-energie" voor de samenleving als geheel niet gratis zou zijn. Desing stelt echter dat het aanzienlijk goedkoper zou zijn dan het gebruik van fossiele brandstoffen voort te zetten.

Desing verwerpt de beschuldiging dat er politieke belangen achter het idee zitten. Hij zegt: "Het voorstel voor een 'basiszonnevoorziening' kan een startpunt zijn voor een discussie over hoe de energietransitie maatschappelijk versneld kan worden." De precieze invulling moet in het publieke debat verduidelijkt worden. Desing stelt voor om de uitbreiding van zonne-energie te financieren via een _CO2- belasting.

Heeft Empa's voorstel een nieuw tijdperk in het Zwitserse energiebeleid ingeluid? Alexander Keberle van Economiesuisse betwijfelt het. Hij zegt: "Ik weet niet waar we het verder nog over moeten hebben. Het model dat de auteurs voor ogen hebben, werkt gewoon niet."