Kroniekschrijver van de melancholie: fotograaf Helmut Nothhelfer wordt tachtig

Gabriele en Helmut Nothhelfer behoren tot de meest productieve briefschrijvers voor deze krant. Ze sturen honderden brieven. Maar dat weet bijna niemand, want hun brieven worden nooit gedrukt. Ze zijn zelden langer dan twee of drie zinnen. Altijd met inkt geschreven. Vervolgens vergelijken ze een artikel met een strohalm waaraan je je vastklampt om niet meegesleurd te worden door de vloedgolf aan beelden. Ze analyseren hoe de werkelijkheid in illusies gehuld is. Of ze vertellen hoe je in de metro beseft hoe groot de kloof tussen mensen is.

Telkens, steeds in lijn met het thema, voegen ze een kleine kleurenfoto toe, soms met een Schuco-model van een VW-busje of de staartvin van een Cadillac, soms een grappige observatie in de straten van Parijs of vuurwerk in de lucht boven Bonn. Je vraagt ​​je af hoe omvangrijk een archief moet zijn dat, ondanks de bijna onhandelbare verscheidenheid aan onderwerpen, altijd precies het juiste materiaal biedt voor de beoogde fotograaf. En je stelt je wanden van planken voor zover het oog reikt, gevuld met duizenden en nog eens duizenden fotodozen. Dit staat in schril contrast met het artistieke werk van het echtpaar. Jaar na jaar snoeiden ze het in en brachten het uiteindelijk terug tot minder dan 200 authentieke werken – gecreëerd in de loop van een halve eeuw. Een kleiner oeuvre is nauwelijks te vinden in de geschiedenis van de fotografie, zelfs niet in haar vroegste fase.

Gabriele en Helmut Nothhelfer werkten als academisch fotografen aan de Vrije Universiteit en de Technische Universiteit Berlijn. De titel van hun langlopende artistieke documentatie, waarvoor ze vanaf 1973 elke zondag mensen fotografeerden op festivals, parades en manifestaties in Berlijn, was aanvankelijk academisch gedistantieerd: "Documentatie over de vervreemding van de vrije tijd". Daarin lieten zij, die ook op de Documenta vertegenwoordigd waren, zien hoe individuen, zelfs in een zogenaamd vrolijke setting, afstand proberen te bewaren. Soms zelfs afstand van zichzelf. Gezichten lijken dan tot het punt van nul gezichtsuitdrukking te zijn getransporteerd en zijn schokkend emotieloos. Dit deed veel critici huiveren, vooral in het buitenland. Alsof je van een volk met zulke uitdrukkingsloze blikken nog iets zou kunnen verwachten.

Tegenwoordig herkent men echter in de beelden eerder de sporen van machteloosheid – en van een verlies dat slechts vaag te vatten is. Zo vervallen de werken van de Nothhelfers, die ze altijd als een gezamenlijk werk signeren, nooit in ironie en satire. In plaats daarvan onthult hun voorzichtige aanpak een moment van melancholie – een vreemd verdriet dat ze zelf ervoeren bij de val van de Berlijnse Muur en tijdens het Duitse zomersprookje. Ze beschreven hun werk, dat ze in de boeken "Zwischenräume", "Lange Augenblicke" en "Momente und Jahre" hebben gebundeld, als een jaar of twee geleden voltooid. Hopelijk blijven ze hun ingezonden brieven schrijven. Gabriele Nothhelfer werd begin maart tachtig, Helmut Nothhelfer vandaag tachtig.