Frankrijk | Eer voor de gerechtelijke hervormer

Op initiatief en in aanwezigheid van president Emmanuel Macron werd donderdagavond de kist van voormalig minister van Justitie Robert Badinter symbolisch overgebracht naar het Panthéon, de nationale eregalerij. Deze herdenking vond precies 32 jaar na de afschaffing van de doodstraf plaats, die de toenmalige minister van Justitie beroemd had gemaakt.

In zijn herdenkingstoespraak benadrukte president Macron dat Robert Badinter "de idealen van Frankrijk, de Revolutie en de Republiek" belichaamde en het pantheon binnentrad met de principes van de rechtsstaat en de menselijke waardigheid. Als advocaat zag hij achter de verdachte altijd de mens die, zoals Victor Hugo het verwoordde, "zich kan verbeteren" en een gerespecteerde plaats in de samenleving kan opeisen.

De herinnering aan de guillotine op de binnenplaats van de gevangenis en aan zijn tevergeefs verdedigde cliënt, die "in tweeën werd gehakt", vormden hem en bepaalden de belangrijkste strijd van zijn leven. Macron benadrukte dat de afschaffing van de doodstraf in Frankrijk vooral te danken is aan Badinter. Vandaag de dag is het belangrijk om, in zijn geest, te werken aan de wereldwijde afschaffing ervan.

Familie slachtoffer van antisemitisme

Robert Badinter werd in 1928 in Parijs geboren als zoon van Joodse immigranten die de pogroms in Rusland waren ontvlucht. Hij vergat nooit de arrestatie van zijn vader in Lyon in 1943, die naar een concentratiekamp ver in het oosten werd gedeporteerd en daar werd vermoord. Zijn kinderen en moeder overleefden de oorlog onder valse namen en verborgen door moedige Fransen.

Na de oorlog werd Badinter advocaat en later hoogleraar strafrecht. Tijdens zijn werk voor onder andere de Liga voor de Rechten van de Mens werd hij ook geconfronteerd met de problematiek van de doodstraf, die, afgezien van Frankrijk, alleen in het Spanje van dictator Franco in West-Europa bestond.

Badinter werd de advocaat van de terdoodveroordeelden

In de jaren zeventig verwierf Badinter grote bekendheid door zijn rol als advocaat in diverse spraakmakende strafzaken tegen ter dood veroordeelde verdachten. Soms wist hij deze sterfgevallen te voorkomen, maar aanvankelijk lang niet altijd.

Deze ervaringen maakten hem tot een fervent tegenstander van de doodstraf, ondanks de vijandigheid die deze hem opleverde. In die zin beïnvloedde hij ook zijn oude vriend François Mitterrand. Hoewel peilingen van de Ifop- en Sofres-instituten aantoonden dat 60 tot 65 procent van de Fransen voorstander was van handhaving van de doodstraf, benadrukte de linkse presidentskandidaat in 1981 dat hij de doodstraf zou afschaffen als hij verkozen zou worden.

In 1981 werd de doodstraf afgeschaft

Dit was een gedurfde zet, maar Mitterrand werd desondanks verkozen tot de eerste linkse president in de Franse geschiedenis, en Badinter werd benoemd tot minister van Justitie. Op 17 september 1981 presenteerde hij in een historische toespraak de wet tot afschaffing van de doodstraf. Na een stormachtig debat werd het wetsvoorstel op 9 oktober aangenomen. Ondanks sterke tegenstand van rechtse parlementsleden stemde een duidelijke meerderheid vóór.

Vooral links pleitte voor de wet, maar ook individuele rechtse en gematigde politici zoals de voormalige premiers Jacques Chirac en Raymond Barre. Op 19 februari 2007 werd op initiatief van Badinter de afschaffing van de doodstraf in de grondwet vastgelegd. Hiervoor was een drievijfde meerderheid van de leden van beide Kamers van het parlement nodig, maar die werd gemakkelijk bereikt. De publieke opinie over de kwestie was toen al aanzienlijk veranderd.

Penitentiair systeem gehumaniseerd onder Badinter

Als minister van Justitie voerde Badinter ook talloze hervormingen door in het rechtssysteem, ondanks doodsbedreigingen, een bomaanslag op zijn appartement en haatcampagnes van extreemrechtse politici zoals Jean-Marie Le Pen en de reactionaire politievakbonden. Badinter versterkte de rechten van gevangenen, verbeterde de bescherming van slachtoffers en pleitte voor de humanisering van het strafrechtsysteem. Hij schafte de wettelijk verankerde discriminatie en vervolging van homoseksuelen af ​​en maakte de weg vrij voor het homohuwelijk, dat jaren later werd toegestaan.

Later, als senator, zette hij zich bijzonder in voor de strijd tegen antisemitisme. Zelfs op hoge leeftijd bleef hij een moreel pleitbezorger voor rechtvaardigheid, verdraagzaamheid en de rechtsstaat. Op 9 februari 2024 overleed Badinter op 95-jarige leeftijd. Maar de controverse rond zijn strijd duurt voort. Nog donderdagochtend werd zijn graf op de begraafplaats van Bagneux bij Parijs vernield en beklad met antisemitische leuzen.