Filistinli yetkililer, Gazze'deki ateşkes görüşmelerinin çökmenin eşiğinde olduğunu söyledi

İsrail ile Hamas arasında Katar'da Gazze'de yeni ateşkes ve rehinelerin serbest bırakılması anlaşmasına ilişkin yürütülen müzakerelerin, görüşmelerin detaylarına vakıf Filistinli yetkililere göre çökmenin eşiğinde olduğu bildirildi.
BBC'ye konuşan üst düzey bir yetkili, İsrail'in Başbakan Binyamin Netanyahu'nun bu hafta Washington'a yaptığı ziyarette "zaman satın aldığını" ve Doha'ya, anlaşmazlıkların temel noktalarında karar alma yetkisi olmayan bir heyet göndererek süreci kasıtlı olarak geciktirdiğini söyledi.
Bunlar arasında İsrail askerlerinin çekilmesi ve insani yardımların dağıtılması da yer alıyor.
Netanyahu, Perşembe günü ABD'den ayrılmadan önce olumlu bir tavır sergilemiş ve "birkaç gün içinde" bir anlaşmaya varmayı umduğunu söylemişti.
Önerilen anlaşmanın, Hamas'ın 60 gün sürecek ateşkes süresince elinde tuttuğu 20 rehinenin yarısını, ölü 30 rehinenin ise yarısından fazlasını serbest bırakmasını öngördüğünü söyledi.
İsrailli ve Hamaslı müzakereciler, geçen pazar gününden bu yana Doha'daki ayrı binalarda sekiz tur dolaylı "yakınlık" görüşmesine katıldı.
Katar Başbakanı Şeyh Muhammed bin Abdurrahman El Sani ve Mısır'ın üst düzey istihbarat yetkililerinin kolaylaştırıcılığıyla gerçekleşen görüşmeye, ABD temsilcisi Brett McGurk da katıldı.
Arabulucular, Hamas heyeti ile aralarında askeri, güvenlik ve siyasi yetkililerin de bulunduğu İsrail heyeti arasında onlarca sözlü ve yazılı mesaj iletti.
Ancak Cuma gecesi, müzakerelere aşina olan Filistinli yetkililer BBC'ye, iki tarafın birçok tartışmalı konuda derin bir şekilde bölünmüş olması nedeniyle, müzakerelerin çöküşün eşiğinde olduğunu söylediler.
Son görüşmelerde, Gazze'ye insani yardım ulaştırma mekanizması ve İsrail'in askeri çekilmesinin boyutu olmak üzere iki konuya odaklanıldığı belirtildi.
Hamas, insani yardımların Gazze'ye ulaştırılması ve Birleşmiş Milletler kuruluşları ile uluslararası yardım kuruluşları aracılığıyla dağıtılması konusunda ısrarcı.
Öte yandan İsrail, Gazze İnsani Yardım Vakfı'nın (GHF) yürüttüğü tartışmalı İsrail ve ABD destekli mekanizma üzerinden yardım dağıtımını teşvik ediyor.
Sürece katılan arabuluculara göre, bu konudaki ayrışmanın giderilmesinde sınırlı da olsa ilerleme kaydedildi. Ancak henüz resmi bir anlaşmaya varılmadı.

İkinci büyük anlaşmazlık noktası ise İsrail'in çekilme planının kapsamı.
Beşinci tur görüşmelerde, İsrailli müzakerecilerin arabuluculara, İsrail'in Gazze içinde 1 ila 1,5 kilometre (0,6 ila 0,9 mil) derinliğinde sınırlı bir "tampon bölge" oluşturacağını belirten yazılı bir mesaj verdikleri bildirildi.
Görüşmelerin en az iki turuna katılan Filistinli bir yetkiliye göre Hamas, bu öneriyi uzlaşma için olası bir başlangıç noktası olarak görüyor.
Ancak Hamas, İsrail'in önerdiği çekilme bölgelerini özetleyen bir harita talep edip aldığında, belge önceki mesajla çelişerek çok daha derin askeri mevziler gösterdi. Haritanın, belirli bölgelerde 3 km'ye (1,8 mil) kadar derinlikte tampon bölgeler gösterdiği ve geniş toprak parçalarında İsrail varlığının devam ettiğini doğruladığı söylendi.
Güneydeki Refah şehrinin tamamı, Han Yunus'un doğusundaki Huzaa köyünün %85'i, kuzeydeki Beyt Lahiya ve Beyt Hanun kasabalarının önemli bir kısmı ve Gazze Şehri'nin doğu mahalleleri olan Tuffah, Şecaiya ve Zeytun'u kapsıyor.

Hamas yetkilileri, haritayı İsrail'in kötü niyetli bir manevrası olarak değerlendirerek, taraflar arasındaki güveni daha da zedelediğini belirtti.
Filistinli yetkililer, İsrail heyetini, İsrail başbakanının Washington'a yapacağı son ziyaret için olumlu bir diplomatik zemin yaratmak amacıyla kasıtlı olarak oyalama yapmakla suçladı.
Üst düzey bir Filistinli müzakereci BBC'ye, "Bu görüşmeler konusunda hiçbir zaman ciddi olmadılar," dedi. "Bu görüşmeleri zaman kazanmak ve sahte bir ilerleme imajı yaratmak için kullandılar."
Yetkili ayrıca İsrail'in insani planlama adı altında uzun vadeli bir zorla yerinden etme stratejisi izlediğini iddia etti.
İsrail Savunma Bakanı Israel Katz'ın Filistinlileri Refah'taki "insani şehre" taşıma planının, onları kalıcı olarak yerleştirmeye yönelik daha geniş kapsamlı bir çabanın parçası olduğunu ileri sürdü.
Yetkili, "Sivillerin Mısır sınırına yakın yerlerde toplanmasının amacı, onların ya Refah sınır kapısından Mısır'a ya da deniz yoluyla sınır dışı edilmesinin önünü açmaktır" dedi.
Katz, pazartesi günü İsrailli gazetecilere, orduya, başlangıçta yaklaşık 600.000 Filistinliyi - ve sonunda 2,1 milyonluk nüfusun tamamını - barındıracak olan Rafah'taki yeni bir kamp için bir plan hazırlamaları talimatını verdiğini bildirdi.
Plana göre, Filistinliler içeri alınmadan önce İsrail güçleri tarafından güvenlik taramasından geçirilecek ve dışarı çıkmalarına izin verilmeyecek.
Öneriyi hem yurt içinde hem de yurt dışında eleştirenler var; insan hakları grupları, akademisyenler ve hukukçular bunu bir "toplama kampı" planı olarak niteliyor.

Görüşmelerin kritik bir dönemece girdiği şu günlerde Filistin tarafı, ABD'nin daha güçlü müdahalede bulunması ve İsrail'e anlamlı tavizler vermesi için baskı yapması çağrısında bulunuyor.
Arabulucular, böyle bir müdahale olmazsa Doha müzakerelerinin tamamen çökebileceği konusunda uyarıyor.
Bu senaryo, Gazze'de kalıcı bir ateşkes sağlanması ve daha geniş çaplı bir insani felaketin önlenmesi yönündeki bölgesel çabaları daha da zorlaştıracak bir senaryodur.
Doha'daki diplomatlar, uzlaşma için hala dar bir pencere olduğunu, ancak durumun kırılganlığını koruduğunu söylüyor.
"Bu süreç pamuk ipliğine bağlı," dedi bir bölge yetkilisi. "Eğer bir şey kökten ve hızlı bir şekilde değişmezse, çöküşe doğru ilerliyor olabiliriz."
İsrail ordusu, Hamas öncülüğünde 7 Ekim 2023'te güney İsrail'e düzenlenen ve yaklaşık 1.200 kişinin hayatını kaybettiği, 251 kişinin rehin alındığı saldırıya yanıt olarak Gazze'ye operasyon başlattı.
Hamas'ın kontrolündeki Gazze Sağlık Bakanlığı'nın verilerine göre, o tarihten bu yana Gazze'de en az 57 bin 823 kişi öldürüldü.
BBC