Rusya'da cep telefonu internet bağlantılarının kesilmesi internet özgürlüğünü daha da kısıtlıyor

Estonya, Tallinn -- Güney Rusya'daki Rostov-na-Donu şehrinde yaşayan bir blog yazarının, internet bağlantısının kötü olmasından alaycı bir şekilde yakındığı etkileyici şarkısı, iki haftada Instagram'da yarım milyondan fazla izlendi.

"Rostovlu olduğunuzu tek kelime etmeden nasıl söyleyebilirsiniz? Cep telefonu şebekesinin bir işaretini gösterin," diye rap yapıyor Pavel Osipyan, elinde akıllı telefonuyla şehirde dolaşırken. "Saat 12'ye kadar internetimiz var ve son zamanlarda hiç bağlantı yok. Kızmaya gerek yok, alışın artık."

Osipyan'ın şikayetleri - market alışverişlerini elektronik ortamda ödeyememek veya araba kullanırken kağıt harita kullanmak zorunda kalmak - sadece Ukrayna sınırında bulunan ve Rusya'nın Güney Askeri Bölgesi'ne ev sahipliği yapması nedeniyle sıklıkla insansız hava araçlarının hedefi olan Rostov-na-Donu ile sınırlı değil.

Yetkililerin Ukrayna'ya ait insansız hava araçlarını engellemek için gerekli olduğunu söylediği cep telefonu internet kesintileri, son iki ayda çatışmaların yaşandığı bölgelerden Sibirya'nın bazı bölgelerine ve hatta Uzak Doğu'ya kadar düzinelerce Rus bölgesini etkiledi. Bazı Wi-Fi kesintileri de bildirildi.

Associated Press'in ulaştığı Ruslar, kart ödemelerinin gerçekleşmediğini, taksi ve araç paylaşım uygulamalarının düzgün çalışmadığını, ATM'lerin bazen bozulduğunu söyledi.

Uzmanlar, alınan önlemlerin eşi benzeri görülmemiş nitelikte olduğuna dikkat çekerek, Kremlin'in zaten çevrimiçi özgürlüğü önemli ölçüde kısıtladığı bir ülkede, bunun çok geniş kapsamlı sonuçları olabileceği konusunda uyarıyor.

Access Now dijital haklar grubunun Doğu Avrupa ve Orta Asya politika yöneticisi Anastasiya Zhyrmont, güvenlik adı altında yapılan bu tür kapatmaların kamuoyunda meşruiyet kazandırdığını ve yetkililerin kısıtlamaları kötüye kullanmasına kapı açtığını söyledi.

Uzmanlar, bu eğilimin, Rusya'nın II. Dünya Savaşı'nda Nazi Almanyası'nın yenilgisinin 80. yıl dönümünü kutladığı Mayıs ayında, yabancı devlet adamlarının büyük bir askeri geçit töreni için Moskova'ya akın etmesiyle başladığını söylüyor.

Başkentte cep telefonlarının internete bağlantısında günlerce ciddi kesintiler yaşandı ve Kremlin sözcüsü Dmitry Peskov, bunların Ukrayna'nın düzenli drone saldırıları nedeniyle kasıtlı olarak yapıldığını doğruladı. Ne kadar süreceği sorulduğunda ise, "Gerektiğinde bu yapılacaktır" yanıtını verdi.

Rusya daha önce de akıllı telefon bağlantısını kısıtlamıştı; protestolar sırasında ve Ukrayna sınırındaki bölgelerde münferit örnekler yaşanmıştı.

Ancak Rus internet özgürlüğü grubu Roskomsvoboda'nın kurucusu avukat Sarkis Darbinyan, başkentteki kapanmaların ülke genelindeki yetkililere bunun yararlı bir araç olduğu sinyalini gönderdiğini söyledi.

Darbinyan , Ukrayna'nın haziran başında gerçekleştirdiği ve kamyonlardaki konteynerlerden fırlatılan insansız hava araçlarının Rusya'nın iç kesimlerindeki havaalanlarına saldırdığı "Örümcek Ağı Operasyonu"nun , yetkilileri harekete geçme konusunda daha da istekli hale getirdiğini söyledi.

AP'ye konuşan bir yetkili, "Rus bölgelerinde artık insansız hava araçlarının bir anda ortaya çıkmasından çok korkuyorlar" dedi.

İnternet erişimini takip eden aktivist grup Na Svyazi'ye (Rusça'da "bağlantıda kalmak" anlamına geliyor) göre, temmuz ortasına gelindiğinde kasıtlı kapatmalar ülkenin çoğuna yayıldı.

Salı günü grup, 80'den fazla bölgenin 73'ünde cep telefonu internet kesintileri yaşandığını bildirdi. Bunların 41'inde geniş bant ağ kesintileri de bildirildi. Altı bölgede ise geniş bant internet kısıtlamaları yaşanırken, cep telefonu bağlantıları sorunsuzdu.

Bazı bölge yetkilileri, güvenlik nedeniyle cep telefonu internetinin kısıtlandığını doğruladı. Nijniy Novgorod Valisi Gleb Nikitin, bu ay, söz konusu önlemin Moskova'nın doğusundaki bölgede "tehdit devam ettiği sürece" yürürlükte kalacağını söyledi.

Perşembe günü bu tür kitlesel kapanmaların haklı olup olmadığı sorulduğunda Peskov, "Vatandaşların güvenliğini sağlamakla ilgili her şey haklıdır ve her şey önceliklidir" dedi.

Etkilenen bölgelerdeki Ruslar, kesintilerin saatlerce veya günlerce sürebileceğini söylüyor; ayrıca, şehrin bir bölgesinde hizmet çalışırken başka bir bölgesinde kesinti olması nedeniyle, kalıpları anlamak da zor.

Ukrayna yakınlarındaki ve sık sık dronların hedefi olan Voronej'de yaşayan bir sakin, Temmuz ayı başlarında evinde cep telefonu interneti veya Wi-Fi bağlantısı olmadığı için kendini "mağarada" gibi hissettiğini söyledi. Güvenlik endişeleri nedeniyle isminin açıklanmaması koşuluyla AP'ye konuşan kadın, ancak ertesi gün iş yerinde internete girebildiğini söyledi.

Güneybatıdaki Samara şehrinde cep telefonu internetinin "en beklenmedik anlarda kesildiğini" söyleyen Natalia, güvenlik nedeniyle soyadının gizli tutulmasını şart koştu. Natalia, evindeki Wi-Fi bağlantısının da son zamanlarda saat 23:00 civarında neredeyse tamamen kesildiğini ve birkaç saat boyunca bu şekilde kaldığını söyledi.

Sibirya'nın Omsk şehrinde perakende mağazaları ve diğer işletmelerin sahibi Viktor Şkurenko, bağlantının son zamanlarda iyileştiğini söyledi. Ancak ofisinde cep telefonu internet bağlantısı bir hafta boyunca kesikti. Cep telefonu şebekesine bağlı birkaç küçük mağazasında kesintiler yaşandı, ancak kritik bir durum yaşanmadı.

Rusya'nın beşinci büyük şehri olan ve düzenli ve yaygın kapanmaların bildirildiği Nijniy Novgorod'dan Grigori Khromov, "Çok güçlü bir rahatsızlık hissetmiyorum," dedi. "Ofis işim var ve ya evde ya da ofiste çalışıyorum, kablolu internetim ya da Wi-Fi'ım var."

Cep telefonu internetinin çoğunlukla internete bağlanmanın tek yolu olduğu kırsal kesimlerde, küçük kasaba ve köylerde durumu ölçmek daha zordu.

Rus medyasının haberine göre, Bağımsız Eczacılar Birliği de AP'ye yaptığı açıklamada, bu bölgelerdeki eczanelerin zor durumda olduğunu doğruladı. Birlik başkanı Viktoria Presnyakova, yaptığı açıklamada, reçetelerin özel bir yazılıma kaydedilmesi gerektiğini, ancak internet bağlantısı olmadan haftalarca bunun imkansız hale geldiğini söyledi.

Ukrayna sınırındaki Belgorod bölgesinde yaşayan bir sosyal medya kullanıcısı, Vali Vyacheslav Gladkov'un sosyal medya sayfasında, cep telefonu interneti ve çalışan bir alarm sistemi olmadığı için köy sakinlerinin komşularını bir saldırı konusunda uyarmak için demir parmaklıklara vurmak zorunda kaldıklarından şikayet etti. Yetkililer, bölgedeki bağlantıyı iyileştirmek için çalışmalar yapacaklarına söz verdi.

Yetkililer, Wi-Fi noktalarını açarak kesintileri en aza indirmek için adımlar attıklarını duyurdu. Kremlin destekli bir gazete olan ve kimliği belirsiz hükümet kaynaklarına dayandırdığı Izvestia'ya göre, yetkililerin ayrıca kesintileri koordine edecek bir kurum kurmayı planladıkları da bildiriliyor. Peskov, bu plandan haberdar olmadığını söyledi.

Washington merkezli Savaş Çalışmaları Enstitüsü'nde Rusya analisti olan Kateryna Stepanenko, Rus ve Ukrayna yapımı insansız hava araçlarının çalışmak için cep telefonu internet ağlarını kullandığını, bu nedenle yetkililerin saldırıları engellemek için kullandıkları yöntemlerden birinin de cihazları kapatmak olduğunu söyledi.

Ancak bu aynı zamanda Kremlin'in interneti kontrol altına alma yönündeki uzun vadeli çabasının bir parçası. Yetkililer, son on yılda çevrimiçi içerikleri aktif olarak sansürledi ve binlerce bağımsız medya kuruluşunun, muhalif grubun ve insan hakları örgütünün web sitesini engelledi.

Rusya'nın 2022'de Ukrayna'ya yönelik kapsamlı işgalinin ardından hükümet, Twitter, Facebook ve Instagram gibi büyük sosyal medya platformlarının yanı sıra şifreli mesajlaşma platformu Signal ve birkaç başka mesajlaşma uygulamasını engelledi .

Rusya'da son derece popüler olan YouTube'a erişim, uzmanların yetkililerin kasıtlı kısıtlaması olarak adlandırdığı bir uygulama nedeniyle geçen yıl kesintiye uğradı. Kremlin, YouTube'un sahibi Google'ı Rusya'daki donanımının bakımını düzgün yapmamakla suçladı.

Devlet internet denetleyicileri, kısıtlamaları aşmaya yardımcı olan sanal özel ağ hizmetlerini rutin olarak engelliyor ve yabancı uygulamaların yerini alması beklenen ulusal bir mesajlaşma uygulamasının tanıtılması planlanıyor.

ISW'den Stepanenko, kapatmaların yanı sıra, "Kremlin'in 20 yıl önce Çin'in başardığı düzeyde başaramadığı bir şey olan internet üzerinde kontrol sağlamayı amaçlayan daha büyük bir kampanyanın" parçası olduğunu söyledi.

Access Now'dan Zhyrmont, Rusların kapanmalar da dahil olmak üzere artan internet kısıtlamalarıyla yaşamaya alışmasının "çok rahatsız edici" olduğunu söylüyor.

"Bu modern gerçek olmamalı" dedi.