Bütçe müteahhitleri güldürecek: Garanti karadeliği büyüyor

Aralarında havaalanları, hastaneler ve köprülerin de yer aldığı büyük kamu projelerinde Yap-İşlet-Devret (YİD) modelin başvurulması, AKP hükümetleri döneminde olağan hale geldi. Çok sayıda büyük kamu projesi, kamunun öz kaynakları ve sermayesi yerine YİD modeliyle özel sektöre inşa ettirildi. YİD projeleri en çok, “İktidara yakın müteahhitlere rant aktarma aracı” haline getirildiği gerekçesiyle eleştirildi.

Havalimanları, hastaneler, yollar ve köprüler için plansızca verilen yolcu, geçiş ve hasta garantileri, kamunun bütçesinde büyük gedik açtı. Garanti ödemelerine yönelik en büyük tartışma, 2019 yılındaki bütçe görüşmeleri sırasında yaşandı. Dönemin Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Cahit Turhan muhalefetin, “Garanti ödemelerinin yapıldığı kalem neden gizleniyor?” sorusuna, “Gizlenmiyor, ‘Hane halkına yapılan transferler’ kaleminden yapılıyor” yanıtını verdi.

Bakan Turhan’ın yanıtının ardından gözler, Ulaştırma Bakanlığı’nın mali raporlarına çevrildi. Bakanlığın raporları, YİD projelerinin garanti ödemelerine yönelik, “Bütçede karadelik açtı” eleştirilerinin haklılığını da gözler önüne serdi.

Bakanlığın, “Cari Transferler” kaleminden, "Hane Halkı ve İşletmelere Yapılan Transferler" adı altında yaptığı harcama, bazı dönemlere göre şöyle sıralandı:

• 2020: 1 milyar 778 milyon 781 bin TL

• 2021: 2 milyar 2 milyon 440 bin TL

• 2022: 4 milyar 42 milyon 732 bin TL

• 2023: 6 milyar 295 milyon 837 bin TL

• 2024 (Ocak-Haziran): 2 milyar 273 milyon 690 bin TL

• 2025 (Ocak-Haziran): 2 milyar 136 milyon 102 bin TL

Cumhurbaşkanlığı'nca yayımlanan Orta Vadeli Plan'da (OVP) da gerçekleşmeyen garantiler nedeniyle kamu bütçesinden yapılması öngörülen harcamaya yer verildi. Bütçedeki KÖİ ve YİD karadeliğinin ortaya koyan Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’na Cari Transfer için ayrılması planlanan tutarlar, şöyle paylaşıldı:

• 2026: 11 milyar 790 milyon TL

• 2027: 12 milyar 524 milyon TL

• 2028: 13 milyar 528 milyon TL