Başlıksı1000 yıldır kayıp olan Babil ilahisi yapay zekâyla çözüldü

HABER MERKEZİ

Oluşturulma Tarihi: Temmuz 03, 2025 16:07

Günümüzden yaklaşık 4 bin yıl önce, Mezopotamya'da kurulan Babil, döneminde dünyanın en büyük kenti olarak biliniyor. Bugün Irak’ın başkenti Bağdat’ın yaklaşık 84 kilometre güneyinde yer alan Babil harabeleri, UNESCO Dünya Mirası Listesi'nde yer alıyor. Babil'in kültürel zenginliği, günümüze kadar ulaşan yazılı eserlere de ilham verdi. Bu eserlerden biri olan "Enuma Eliş" yani Babil Yaratılış Destanı, evrenin oluşumunu ve kentin baş tanrısı Marduk'un yükselişini anlatırken, "Hammurabi Kanunları" ise tarihteki en eski hukuk metinlerinden biri olarak biliniyor.

YAPAY ZEKÂ YARDIMIYLA METİNLER BİR ARAYA GETİRİLDİ

Babil metinleri, genellikle "çivi yazısı" adı verilen eski bir yazı sistemiyle kil tabletlere işlenmişti. Ancak çoğu tablet, günümüze küçük parçalar hâlinde ulaşabildi. Irak Bağdat Üniversitesi ve Almanya Münih Ludwig Maximilian Üniversitesi’nden bilim insanlarının oluşturduğu ekip, Irak'taki antik Sippar kentinde bulunan Şamaş Tapınağı’nda ortaya çıkarılan Sippar Kütüphanesi’ndeki yüzlerce çivi yazılı tableti deşifre etmeyi amaçlıyor.

Araştırmanın eş yazarlarından Asuroloji uzmanı Enrique Jiménez, geliştirdikleri Elektronik Babil Kütüphanesi Platformu ile dünyanın dört bir yanından bulunan çivi yazısı parçalarını yapay zekâ (YZ) yardımıyla eşleştirerek birleştirdiklerini belirtti. Jiménez, "YZ destekli platformumuz sayesinde kayıp ilahiye ait 30 başka el yazmasını daha bulduk. Eskiden bu işlem onlarca yıl sürerdi," dedi.

BABİL'DE YAŞAMIN BİLİNMEYEN YÖNLERİ ORTAYA ÇIKTI

Yaklaşık 250 satırlık ilahinin ilk kez eksiksiz biçimde okunmasıyla Babil toplumunun bilinmeyen yönleri gün ışığına çıktı. İlahide Babil'in etkileyici yapıları ve Fırat Nehri'nin bereketi vurgulanırken, kentteki kadınların önemli bir kısmının rahibe olarak görev yaptığı bilgisi de ilk kez açığa çıktı. Babil halkının yabancılara karşı hoşgörülü ve saygılı olduğuna dair ifadeler ise dikkat çekici.

İŞTE BABİL İLAHİSİ'NDEN BİR BÖLÜM:

"Bilge efendi Nudimmud tarafından tesis edilmiş Fırat,

Çayırları sulayıp, sazlıkları doyurur,

Sularını lagünlere ve denize salar,

Tarlaları otlar ve çiçeklerle coşar,

Çayırlarında parlak başaklar, arpa filizlenir,

Biçilen ekinler yığınlara dönüşür,

Sürü ve hayvanlar yeşil meralarda yatar,

Servet ve ihtişam, insanlara yakışan—

Cömertçe sunulur, çoğalır ve asilce verilir."

Araştırmacılar, yapay zekâ destekli çalışmalarının devam etmesiyle, Babil'in görkemini daha iyi yansıtan yeni keşiflerin mümkün olduğunu vurguluyor.