50 yıldır teoride kalan büyük fenomen kanıtlandı

1972 yılında fizikçiler William Press ve Saul Teukolsky, dönen bir kara delikten yayılan dalgaların aynalarla çevrilerek tekrar kara deliğe yönlendirilmesi sonucu bu dalgaların üstel biçimde büyüyeceğini öne sürmüştü. Bu senaryoya “kara delik bombası” adı verilmişti. Aradan geçen yarım yüzyılın ardından bu kuramsal yapı ilk kez deneysel olarak doğrulandı.

Yeni çalışmada, Southampton Üniversitesi, Glasgow Üniversitesi ve İtalya Ulusal Araştırma Konseyi’ne bağlı Fotonik ve Nanoteknolojiler Enstitüsü’nden araştırmacılar bir deney düzeneği kurdu. Deneyde, elektrik motoruyla döndürülen alüminyum bir silindir ve etrafına yerleştirilen üç katmanlı metal bobin sistemi kullanıldı. Bu bobinler, manyetik alan üretip yansıtarak “ayna” görevini gördü.

Zayıf bir manyetik alan silindire yönlendirildiğinde, silindirin bu alanı güçlendirilmiş şekilde geri yansıttığı gözlemlendi. Bu, süperışıma adı verilen olgunun deneysel kanıtıydı.

Bir sonraki adımda, başlangıçta kullanılan zayıf manyetik alan kaldırıldı. Ancak sistem bu kez kendi dalgalarını üretmeye başladı. Dönme hızı ve geri yansıtılan dalgaların gücüyle bobinler enerji biriktirdi. Bu süreç, Zel’dovich etkisinin tamamıyla işlediğini ortaya koydu.

1971’de Belaruslu fizikçi Yakov Zel’dovich, dönen bir nesnenin, yüzeyi gelen dalgalardan daha hızlı hareket ederse, enerjiyi soğurmak yerine büyütebileceğini öne sürmüştü. Deney bu tahmini de doğruladı. Glasgow Üniversitesi’nden Maria Chiara Braidotti, “Bu sadece büyütmeyi değil, aynı zamanda kararsızlık ve kendiliğinden dalga üretimini de gösteriyor” dedi.

Southampton Üniversitesi’nden Marion Cromb ise, “Sistemi o kadar zorladık ki bazen devre elemanları patladı” diyerek deneyin hem heyecan verici hem de teknik olarak zorlayıcı olduğunu belirtti.

Her ne kadar bu deneyde gerçek bir kara delik yaratılmamış olsa da, elde edilen bulgular süperışıma ve üstel büyüme gibi evrensel ilkelerin kara deliklerle sınırlı olmadığını gösteriyor.