"Burada bir şeyler oluyor": Dünyanın yanma sesi ve sessizliğimiz
" Burada bir şeyler oluyor / Ama tam olarak ne olduğu belli değil."
Stephen Stills tarafından yazılan ve aynı yıl Los Angeles'taki Sunset Strip ayaklanmalarının ardından Buffalo Springfield tarafından ölümsüzleştirilen " For What It's Worth " şarkısı böyle başlıyor. Şarkı, 1960'ların ABD'sindeki karşı kültürün marşı, aynı zamanda konformizme ve devlet baskısına karşı bir marş haline geldi; bir bakıma o dönemde hem içeride hem de dışarıda baskıcı bir devlet olan, Vietnam'da savaşan ve kendi Afro-Amerikan nüfusuna karşı mücadele eden Amerika Birleşik Devletleri'nin bir yansımasıydı. Şarkının sakin bir tonu olmasına rağmen, mesajı acil ve içinde yaşadığımız zamanlara giderek daha uygun. Sözler, görmememiz, duymamamız ve konuşmamamız gerektiği mesajını veriyor.
Bugün, neredeyse 60 yıl sonra, açılış cümlesi yazıldığı zamanki kadar önemli: Bir şeyler oluyor . Farklı olan şu ki, neler olduğunu biliyor olmamıza rağmen, unutmaya ve görmezden gelmeye teşvik ediliyoruz. Gazze'nin harabeye döndüğünü, Sudan'ın çöktüğünü, Myanmar'ın bitmek bilmeyen bir savaşa saplandığını, demokrasilerin eleştiriler karşısında gerilediğini, savaşın siyasi liderler tarafından kehanet edildiğini ve teşvik edildiğini biliyoruz. Dünya yanıyor ve biz bunu görüyor, duyuyor ve görmezden gelmeyi seçiyoruz. Uluslararası, diplomatik veya hatta toplumsal bir tepki yok. Sessizlik, 2025'in ana karakteri.
Bu makale, bu şarkıdaki şimdiki zamanı görüyor ve soruyor: Duyduğumuz ve görmezden geldiğimiz bu ses nedir? Harekete geçmeyi reddetmemiz ne anlatıyor?
" Sıradan çıkarsan, adamlar gelip seni götürür"
Stephen Colbert'in Late Show programının 2026'daki yeni sezonunun ardından iptal edilmesi haberi, mevcut küresel durumla ilgisiz görünse de sözde Batı demokrasilerinin durumu hakkında çok şey anlatan açık bir sansür örneğidir. CBS'i Trump ekibiyle 16 milyon dolarlık bir anlaşma yaptığı için eleştiren Colbert, David Ellison liderliğindeki CBS'in sahibi Paramount'un talebi üzerine özet olarak işten çıkarıldı. Amerika Yazarlar Birliği, CBS'in bu eylemini Trump yönetimine bir rüşvet olarak gördüğünü belirtti. Böyle bir eylemin önemi çok derindir; televizyonun en eleştirel seslerinden birinin, özellikle de siyasi hiciv rolü oynadığı için görevden alınması, mizahın artık muhalefet için bir alan olmadığı bir manzarayı ortaya koymaktadır.
Kamusal hiciv, demokrasinin sağlığının bir göstergesidir. ABD'de George Carlin, Jon Stewart ve John Oliver gibi son derece önemli şahsiyetler, iktidara kahkahayla meydan okumuş ve okutmuştur. Colbert, bir bakıma bu geleneği sürdürüyor. İş dünyası ile siyaset arasındaki işbirliğinin etkisi ve baskısı altında ortadan kaldırılması münferit bir olay olmayacak; mutlaka tekrarlanacaktır. Bu olay, sözde çoğulcu ve özgür alanlarda bile eleştirel düşünceye karşı hoşgörüsüzlüğün bir başka belirtisidir.
" Çizgiyi aş, adamlar gelip seni götürür" ifadesi burada önemli bir ağırlık kazanıyor ve gerçek bir anlam kazanıyor. Colbert'in susturulması ve uzaklaştırılması, disiplin sağlamaya, eleştirinin bedelini göstermeye ve hepimize demokrasi ile otoriterlik arasındaki çizginin çok kolay aşılabileceğini göstermeye hizmet ediyor.
“ Çocuklar, bu ne sesi?”
Gazze'de bir su toplama noktasında öldürülen Filistinli çocukların şok edici görüntüleri, Portekiz hükümeti de dahil olmak üzere Batılı hükümetlerin büyük çoğunluğu tarafından görmezden geliniyor! Tıpkı zorla aç bırakma gibi. İsrail'in Suriye egemenliğini ihlal etmesi gibi. Dışişleri Bakanlığı, Gazze'de bir Katolik kilisesinin vurulması ve 10 kişinin yaralanması, 3 kişinin ölümü dışında, bu olayların hiçbiri hakkında yorum yapmadı. Bakanlık, saldırıyı kınayan bir açıklama yayınladı.
Bu seçicilik örüntüsü tesadüfi değil, yapısaldır. Portekiz ve Avrupa diplomatik ahlakı böyle işler: Anlatı, ABD ve İsrail ile ittifakı istikrarsızlaştırmayı başaramadığında, ölenler Arap değil Katolik olduğunda acıyı kabul eder. Siyasi bir huzursuzluk olduğunda, eylem yolu sessizliktir. Público gazetesinin , Portekiz'in Filistinlilerin zorla aç bırakılmasına, CPLP Gıda ve Beslenme Güvenlik Konseyi'nin yaptığı bir açıklamada itiraz ettiği haberi şok edicidir.
Dışişleri Bakanlığı ve Hükümet'in Filistin meselesine ilişkin bu hareketsizliği, 7. maddesinde devleti halkların kendi kaderini tayin hakkını, insan haklarına saygıyı ve uluslararası hukuka uymayı savunmak ve desteklemekle yükümlü kılan Portekiz Anayasası'na ihanettir. Bir devlet, Portekiz devleti, üyesi olduğu çok taraflı bir örgüte, işgal altındaki bir halkın gıda hakkına ilişkin resmi bir açıklamada yer alan bir ifadenin bastırılmasını dayattığında, diplomasi değil, işgalciyle suç ortaklığı yapmış oluruz. İkiyüzlü suç ortaklığı, çok taraflılığın resmi dili haline geliyor. Her sessizlikle silinen şey ise diplomatik tutarlılık kavramıdır. İnsan hakları yalnızca müttefiklere uygulandığında, hak olmaktan çıkar ve en zayıf ve en savunmasız olanlara karşı kullanılan bir güç ve işkence aracı haline gelirler.
" Çocuklar, bu ses ne?" Bu, bildirilerle bastırılan bir ölüm sesi. Bu, 'yanlış kişiler' oldukları için görmezden gelinen kurbanların sesi; çünkü Portekiz hükümeti için yalnızca Filistinli Katolikler kurban.
" Paranoya derinlere işler / Hayatınıza sızar"
Avrupa gerçek bir dönüm noktası yaşıyor. 2025'in başından bu yana Avrupa, yeniden silahlanmaya giderek daha fazla odaklanıyor. Avrupa Komisyonu, bütçe kurallarının askıya alınması ve diğer alanlardan silahlanmaya kaynak aktarılması da dahil olmak üzere 800 milyar avroluk askeri fon tahsisini öngören Hazırlık 2030 planını geliştirdi.
"Paranoya" Avrupa doktrininde kök salmıştır; amaç savaştır. Almanya Başbakanı Merz, Savunma Bakanı Boris Pistorius'un Haziran 2025'teki yorumlarını savunurken, 19 Temmuz 2025'te yayınlanan BBC Radio 4 röportajında bunu bizzat doğrulamıştır. Devam eden savaşların yol açtığı yıkım ve ölümlere ek olarak, Avrupa fonları, eşitsizliğin artmaya devam ettiği bir kıta ve dünyada son derece önemli olan iklim geçişi, eğitim ve sosyal bakım gibi hayati konulardan da uzaklaştırılacaktır .
Bizi rehin tutan mevcut düşünce, ağır silahlara sahip bir Avrupa'nın olmamasının ihmal olduğu ve yeniden silahlanmayı sorgulamadığımız gibi, neden henüz hazır olmadığımızı da merak ettiğimizdir.
“ Savaş hatları çiziliyor / Herkes yanlışsa hiç kimse haklı değildir” – Sudan ve Myanmar
New York Times'a göre, Sudan'da Nisan 2023'ten bu yana Silahlı Kuvvetler ile paramiliter Hızlı Destek Güçleri (RSF) arasındaki iç savaş, yalnızca 7 Ocak 2025 itibarıyla 150.000'den fazla ölüme neden oldu. Bu yüksek ölüm oranı, İç Göç İzleme Merkezi'nin verilerine göre 2024 yılı sonunda 11,6 milyona ulaşan ülke içinde yerinden edilmiş kişilerin sayısıyla daha da artıyor. BM, her iki tarafın da sivil halka karşı gerçekleştirdiği katliamların varlığını kanıtlayarak, soykırım olasılığı konusunda uyarıda bulundu. BM İnsan Hakları Konseyi'nin 17 Haziran tarihli raporunda, özellikle RSF'nin kontrolü altındaki bölgelerde kız çocuklarına ve kadınlara yönelik cinsel şiddetin arttığına dikkat çekilerek, çatışmanın tırmandığı konusunda uyarıda bulunuldu. Ancak bu trajedinin haberleştirilmesi büyük ölçüde göz ardı edildi ve yeterli ve koordineli bir uluslararası müdahale sağlanamadı.
Neden? Çünkü RSF'nin başlıca finansörü ve armatörü olan Birleşik Arap Emirlikleri, Batılı ülkelerin önemli müttefikleri. Petrol tedarik ediyorlar, futbol kulüpleri satın alıyorlar ve çeşitli sektörlerdeki şirketlere yatırım yapıyorlar. Pazarlık kozları ise kendileri ve müttefikleri için siyasi dokunulmazlık.
Sudan'daki savaş rahatsız edici bir gerçeği ortaya koyuyor: Bazı savaşlar siyasi ve ekonomik açıdan sakıncalı oldukları için görünmezdir. BAE, liberal dünya düzeninin bir kısmına sahip ve bu düzen, sahiplerine zarar vermemek için istikrar adına katliamlara izin veriyor.
Sudan'ın yanı sıra Myanmar da 2021 darbesinden bu yana savaştan muzdarip. Hiçbir zaman tamamen kaldırılmayan baskılar aşırı seviyelere geri döndü. Askeri rejim, kendi halkına karşı düzenli olarak iğrenç suçlar işlemeye devam ediyor. BM'ye göre, 2021 ve 2024 yılları arasında 6.092 sivil öldürüldü, 28.501 kişi tutuklandı, 3,5 milyondan fazla kişi ülke içinde yerinden edildi ve 20 milyondan fazla kişi insani yardıma ihtiyaç duydu. Ancak Güvenlik Konseyi, yalnızca Çin, Rusya ve Hindistan'ın çekimser kaldığı, diğer 12 ülkenin lehte oy kullandığı durumla ilgili bir karar (Karar 2669 (2022)) hazırlayarak etkisiz kalmaya devam ediyor. Avrupa'nın tepkisi de zayıf oldu ve endişelerini dile getirmekle, itidal çağrısı yapmakla ve 3.600'den fazla insanın ölümüne yol açan 28 Mart 2025 depremi sırasında durumu yakından izlediğini belirtmekle sınırlı kaldı.
Myanmar'daki durum, mevcut uluslararası sistemin tipik bir örneği: Sistem, stratejik bir çıkar söz konusu olmadığında sivilleri korumayı başaramıyor. Herkes başarısız olduğunda, suçlu olan sistem oluyor. " Herkes yanlışsa, kimse haklı değildir."
" Sokakta bin kişi var / Şarkı söylüyorlar ve pankartlar taşıyorlar / Çoğunluğu 'Yaşasın bizim tarafımız' diyor"
Vietnam Savaşı, yalnızca askeri kayıplar ve sahadaki yenilgiler yüzünden sona ermedi. On yıldan fazla bir süredir ABD'de milyonlarca insanın örgütlü bir şekilde sokaklara dökülmesi, savaşın devam etmesini isteyenlerin sansür ve baskılarına maruz kalmasıyla sona erdi. Dünya köylerin yakıldığını, çocukların napalm bombasıyla öldürüldüğünü ve askerlerin travma geçirdiğini gördüğü için sona erdi. Amerikan askerlerinin siyah ceset torbalarıyla geri dönmesi ve hükümetin savaş hakkındaki yalanlarının sivil seferberlik karşısında artık işe yaramamasıyla sona erdi.
1960'lar ve 1970'lerde ABD'deki protestolar yalnızca sembolik değildi; şehirleri felç etti ve hükümet söylemlerindeki çelişkileri açığa çıkardı. Üniversiteler direniş ve parçalanmanın merkezleriydi; müzisyenler, yazarlar ve diğer birçok sanatçı savaşı kınadı ve Muhammed Ali gibi önemli şahsiyetler askere gitmeyi reddetti. Savaş karşıtı hareket, soyut bir barış çağrısı değildi; bir süper gücü geri çekilmeye zorlayan aktif bir siyasi mücadele gücüydü.
Bugün, paradoksal bir şekilde, tarihimizin hiçbir döneminde olmadığı kadar çok görüntüye, veriye ve insan hakları ihlalleri hakkında daha fazla bilgiye erişebiliyoruz. Bombalamaları canlı olarak izliyor, neler olduğunu net ve açık bir şekilde biliyoruz ve yine de daha az protesto ediyoruz. Öfke sosyal medyayla sınırlı ve çatışmalar orada yaşanıyor.
Bugün, tam da şu anda ihtiyacımız olan şey, yaşam, onur, sağlık, gıda, su, barınma, hijyen ve hatta kendi kaderini tayin hakkı gibi evrensel ilkelere dayanan siyasi ve sivil hareketlerdir. Devletlerimiz ve müttefiklerimiz tarafından yapılsa bile, adaletsizliklere karşı nasıl mücadele edeceğini bilen ve cesaret gösteren protestolara ihtiyacımız var. Gazze'deki içler acısı koşulların kınanması ve RSF'ye karşı yaptırım talep edilmesi, Rusya'nın Ukrayna işgalinin kınanmasıyla aynı güce sahip olsun. İsrail, Myanmar, Sudan ve diğer birçok ülkede insanlığa karşı suç işleyenlerin eylemlerinden dolayı yasal olarak kınanmasını şiddetle talep edelim.
Bugün tutarlılığa ihtiyacımız var, partizan gündemlerle değil, etik ve ahlaki taahhütlerle yönlendirilen bir direnişe ihtiyacımız var.
" Dursak iyi olur / Hey, bu ses ne? / Herkes baksın, neler oluyor?"
Dünya sessiz. Sessizlikten değil, çok fazla sessizlikten. Savaşın, açlığın ve adaletin sesi 2025'te de hâlâ çok yüksek, hem de çok yüksek. Ama en yüksek ve en tehlikeli ses, insanların acılarının normalleştirilmesinin, ahlaki açıdan iflas etmiş demokrasilerin, tereddüt edip harekete geçmeyen kurumların ve alışmış toplumların sesi.
" Herkes baksın, neler oluyor?" bir çağrı, gördüğümüz ve duyduğumuz şeyleri adlandırma çağrısıdır. "Tarafsızlık" ve seçici empati fikrine son vermenin tam zamanı. Bilgi eksikliğimiz yok. Cesaret eksikliğimiz var. HAYIR diye bağırma irademiz yok. Sessizliğe hayır. Olanlar ortada; sadece harekete geçmek isteyip istemediğimize karar vermemiz gerekiyor.
Susmak, tedbirli olmak değildir. Mücadeleden vazgeçmektir.
Bu bölümdeki metinler yazarların kişisel görüşlerini yansıtmaktadır. VISÃO'yu temsil etmemekte veya editöryal duruşunu yansıtmamaktadır.
Visao
