Yönergeler. Portekiz bu konuda en kötü suçlulardan biri.

Portekiz, AB direktiflerinin iç hukuka aktarılmasında yapısal gecikmelerle karşı karşıya kalmaya devam ediyor. Özel vergilerden enerji ve dijital sektörlere kadar, davalar Avrupa'daki son tarihlerin zamanında ulusal mevzuata dönüştürülmesinde tekrarlayan bir zorluğu ortaya koyuyor. Avrupa Komisyonu (AK), devam eden çeşitli ihlal davaları ve durumun devam etmesi halinde mali sonuçlar doğurabilecek resmi bildirimlerle baskıyı artırıyor.

Mevzuatı onaylamaktan daha fazlası, AB hükümlerinin sahada etkili bir şekilde benimsenmesini ve uygulanmasını sağlamak için de gereklidir. Brüksel, Portekiz'e karşı halihazırda birkaç ihlal davası açmış ve bu da ülkeyi Avrupa tek pazarında en yüksek aktarım açığına sahip Üye Devletlerden biri haline getirmiştir: Aralık 2024'e kadar olan verilerle 2025 Tek Pazar Puan Tablosu'na göre, %1,0 ile Avrupa Birliği ortalaması olan %0,8'in üzerindedir.

Avrupa Komisyonu'nun Üye Devletlerdeki uyum açığına ilişkin rakamları, Portekiz'in ilk 5'te yer aldığını ve onu yalnızca Belçika, Bulgaristan, İspanya ve Polonya'nın geride bıraktığını göstermektedir. Ancak, uyum açığındaki eğilimler 2021'den bu yana azalmakta ve 2023'ten 2024'e yalnızca küçük bir artış göstermektedir. Uyum açığı açısından ise Portekiz, tablonun aşağı yukarı ortasında yer almaktadır.

Avrupa Komisyonu, eksikliğin sadece eksik direktif sayısıyla sınırlı olmadığını, aynı zamanda Avrupa Birliği mevzuatının eksik veya yanlış aktarılmasını da içerdiğini vurgulamaktadır. Sonuç olarak, bazı davalar Avrupa Birliği Adalet Divanı (ABAD) tarafından önemli para cezalarına yol açabilir ve bu durum Portekiz'i uyumsuzluk oranlarının en yüksek olduğu ülkeler arasına sokabilir.

Birkaç örnek mevcut. Geçtiğimiz Kasım ayında, Portekiz'in özel koruma alanları (SAC) direktifini aktarmaması nedeniyle 100 milyon avro ödemek zorunda kalabileceği ortaya çıktı. 30 yıldan fazla gecikme yaşanmış olsa da, mevcut hükümet bu yıl bu cezayı önleyen bir yasa tasarısını onayladı.

Hükümet, gün doğumunda, "Avrupa düzenlemelerinin aktarılmaması veya uygulanmaması nedeniyle ihlal davaları konusunda ağır bir yük aldığını, o dönemde toplam 64 ihlal davasının (bunlardan 21'i reddedilmeyi bekliyordu) açıldığını" ileri sürmektedir.

Luís Montenegro liderliğindeki son iki hükümetin, "bu yasaların aktarılması veya yürütülmesi için gerekli adımları atmak üzere sürekli çaba sarf ettiğini" ve "bu çalışmanın, Cumhuriyet Meclisi'nin feshedilmesiyle de koşullandırılmış olsa da, daha önce gözlemlenen eğilimi tersine çevirmelerine olanak sağladığını" ekliyor.

Yürütme Kurulu'na göre, bugüne kadar aktif işlem sayısı 59 olup, 21 işlem arşivlenmeyi beklemektedir. 2024 yılındaki aktarım açığının %1 olduğu ve böylece AB hedefine ulaşıldığı teyit edilirken, "2025 yılındaki geçici açığın %2,4 olduğu ve bunun Cumhuriyet Meclisi'nin feshedilmesi ve o dönemde Meclis'te bekleyen yasama tekliflerinin sonuçsuz kalması ve Hükümet'in yaklaşık 3 ay boyunca geçici bir rol üstlenerek yasama sürecinin gerekli ilerlemesini engellemesi nedeniyle ortaya çıktığı" belirtilmektedir.

Gecikmiş direktiflerin aktarılmasındaki zorluk sorulduğunda, Hükümet, Avrupa yönetmeliklerinin aktarılması ve uygulanması sürecinin "Avrupa Birliği hukuku ile ulusal hukuk sistemi arasında sürekli uyum gerektiren, son derece karmaşık bir siyasi-hukuki süreç" oluşturduğunu belirtmektedir. Avrupa düzeyinde geliştirilmekte olan mevzuat projelerinin sistematik olarak izlenmesine ek olarak, "önceden onaylanmış ve aktarılması veya uygulanması gereken önemli sayıda yönetmeliğin kaldığını" da eklemektedir. Bu süreçlerin tamamlanması, "düzenleyici tutarlılığı, düzenleyici etkinliği ve Avrupa hükümlerinin ulusal hukuki, ekonomik ve kurumsal bağlama uygun şekilde entegre edilmesini sağlamak için birden fazla kamu kurumu arasında yakın koordinasyon ve özel sektör temsilcileriyle iş birliği gerektirmektedir."

Bu yılki rakamlara bakıldığında, 19 Avrupa Birliği direktifinin Portekiz hukukuna aktarıldığını ve 21 ihlal prosedürünün Avrupa Komisyonu tarafından arşivlenmesinin beklendiğini ekliyor. "Hükümet, Avrupa Birliği hukukunun normatif düzenlemelerinin aktarılması veya uygulanması için Cumhuriyet Meclisi'ne 10 yasa tasarısı sundu ve bunlar görüşülüp onaylanmayı bekliyor," diye sözlerini tamamlıyor.

Dava mahkemeye taşındı.

Avrupa Komisyonu, bu yılın ortasında Portekiz'i yenilenebilir enerji, atık su, sigorta ve karayolu taşımacılığı gibi konulardaki bazı Avrupa Birliği direktiflerinin iç hukuka aktarılmasındaki eksiklikler konusunda uyardı.

Bu durumun farkında olan Portekiz Hükümeti, Avrupa Komisyonu'nun uyumsuzluk nedeniyle ülkeyi Avrupa Birliği Adalet Divanı'na taşıma kararının ardından, gecikmiş bir dizi direktifi "son derece acil bir şekilde" aktaracağını duyurdu. Söz konusu direktifler arasında, özellikle alkol ve alkollü içeceklere uygulanan ÖTV'ye ilişkin (AB) 2020/262 ve (AB) 2020/1151 sayılı Direktifler de vardı; bu direktiflerin aktarım süresi 2021 sonunda sona erdi.

Ancak Hükümet bu konu üzerinde çalıştı ve Cumhurbaşkanı, 6 Ekim 2025'te, Yürütme Organına ÖTV Kanunu'nu Avrupa direktiflerine uygun hale getirme yetkisi veren kararnameyi yayımladı. Resmi Gazete'de yayımlanan kararname, ÖTV'ye tabi ürünlerin dolaşımına uygulanan çeşitli kuralları değiştirerek, (AB) 2020/262 sayılı Direktif ile kısmen uyumlu hale getirdi.

Avrupa Komisyonu ayrıca Ekim ayında, karayolu taşımacılığı sektöründe sürücülerin görevlendirilmesine ilişkin AB Direktifi (AB) 2020/1057'yi ulusal mevzuata aktarmadığı gerekçesiyle Portekiz'e karşı Adalet Divanı'nda dava açmaya karar verdi. Aktarım süresi Şubat 2022'de sona erdi ve yalnızca Portekiz ve Bulgaristan uyum sağlayamadı. Brüksel'e göre, "ulusal makamların çabaları bugüne kadar yetersiz kaldı ve bu nedenle Komisyon, mali yaptırımların uygulanmasını talep ederek Bulgaristan ve Portekiz'e karşı ABAD'da dava açmaya karar verdi."

Diğer durumlar

En alakalı davalar arasında, Yenilenebilir Enerji Direktifi (AB) 2018/2001 ve (AB) 2023/2413, Elektrik Piyasası Direktifi (AB) 2019/944 ve siber güvenliğe ilişkin NIS2 Direktifi (AB) 2022/2555 gibi iç enerji piyasası ve yeşil ve dijital dönüşüm için temel kuralları tanımlayan direktifler yer almaktadır. Bu davaların birçoğunda, AB Komisyonu, AB Adalet Divanı'nda dava açmadan önceki son adım olan gerekçeli görüşler yayınlamıştır.

Enerji sektörü en fazla gecikme yaşanan sektörlerden biri. Brüksel, Portekiz'i iç elektrik piyasasını düzenleyen ve yenilenebilir kaynakların kullanımını teşvik eden direktifleri eksik veya geç aktarmakla suçluyor. Temiz enerji hedeflerini güçlendiren en son Direktif (AB) 2023/2413 (RED III), 21 Mayıs 2025'te aktarım için son tarih olarak belirlenmişti, ancak bu tarihe uyulmadı. Brüksel, alınan tedbirleri iletmediği için Portekiz hükümetini bilgilendirdi ve bu da resmi bir ihlal prosedürünün önünü açtı.

Ancak Eylül 2025'te Luís Montenegro hükümeti, Yenilenebilir Enerji Direktifi'nin iç hukuka aktarılmasına ilişkin mevzuat hakkında kamuoyu istişaresinin başlatıldığını duyurdu. Çevre ve Enerji Bakanı Maria da Graça Carvalho'ya göre, "bu, Portekiz'i enerji dönüşümü ve karbonsuzlaştırma konusundaki uluslararası taahhütlerle uyumlu hale getiren, ulusal enerji politikasının uygulanmasına yönelik önemli bir Avrupa direktifinin iç hukuka aktarılması sürecinde belirleyici bir aşamadır."

Bu yılın Ocak ayında sona eren elektrik piyasasını düzenleyen Avrupa direktifi de henüz kesinleşmedi. Ancak hükümet bu hafta yasa tasarısını kamuoyunun görüşüne sundu.

Dijital alanda, işletmeler ve kamu kurumları için asgari siber güvenlik gerekliliklerini belirleyen NIS2 (AB) 2022/2555 sayılı Direktifin iç hukuka aktarılması da 17 Ekim 2024 tarihine kadar tamamlanmadı. Portekiz, ulusal önlemleri iletmediği gerekçesiyle Mayıs ayında Komisyon'dan "gerekçeli görüş" aldı. Buna rağmen, Cumhuriyet Meclisi, Eylül ayında 59/2025 sayılı Kanun'u onaylayarak, Hükümet'e şu anda düzenleme aşamasında olan iç hukuka aktarma işlemini tamamlama yetkisi verdi.

İlgili bir diğer dosya ise küçük ve orta ölçekli işletmelerle (KOBİ'ler) ilgilidir. 2013/34/AB sayılı Muhasebe Direktifi'nde değişiklik yapan 2023/2775 sayılı Delege Direktifi (AB), şirket büyüklüğü kriterlerini güncelleyerek bilanço limitlerini, ciroyu ve çalışan sayısını enflasyona göre ayarlamaktadır. Portekiz, 24 Aralık 2024 tarihine kadar bu aktarımı bildirmemiş ve bu durum, AB Komisyonu'nun 2025 yılı başında uyumsuzluk konusunda gerekçeli bir görüş bildirmesine yol açmıştır.

Bu direktif, binlerce Portekizli KOBİ'nin muhasebe ve vergi çerçevesini belirlemesi ve denetim ve finansal raporlama yükümlülüklerini etkileyebilmesi nedeniyle özellikle önemlidir.

Bu gecikmelere bakıldığında, Portekiz, iç hukuka aktarım gecikmeleri nedeniyle en fazla ihlal davası açılan ülkeler arasında yer almaktadır.

Resmi verilere göre, devam eden başlıca davalar vergilendirme (özel vergiler), karayolu taşımacılığı, enerji, dijitalleşme ve KOBİ'lerle ilgili. Gecikmeler devam ederse, Avrupa Birliği Adalet Divanı önemli mali yaptırımlar uygulayabilir; bu risk, Hükümet tarafından da kamuoyuna açıklanmış durumda.

Brüksel baskı yaparken, Lizbon kaybedilen zamanı telafi etmeye çalışıyor: Haziran-Ekim 2025 arasında özel vergiler, küçük işletmelere yönelik KDV ve siber güvenlik gibi önemli alanlarda mevzuat onaylandı veya yürürlüğe girdi.

Ulusal uygulamanın Avrupa hedeflerinin gerekleriyle uyumlu olup olmayacağı ve Portekiz'in Avrupa hukukunu aktarmada geride kalan Üye Devletler listesinden nihayet çıkıp çıkamayacağı ise henüz belli değil.