Yeni AEX'te neden bir şeyler kemiriyor?

• Amsterdam ana endeksi 22 Eylül Pazartesi gününden itibaren 25 değil, 30 halka açık şirketi kapsayacak.
• Daha büyük bir AEX, Amsterdam borsasının uluslararası imajına katkıda bulunacak ve pasif sermaye çekecektir.
• Ancak AEX, uluslararası alanda yalnızca 30 hisse senediyle küçük bir paya sahip. Endeks yatırımcıları çok daha geniş bir risk çeşitlendirmesi arıyor.

AEX endeksi Mart 2023'te kırkıncı yıl dönümünü kutladığında, René van Vlerken biraz tedirgin olmaya başladı. O zamanlar Euronext Amsterdam'da listeleme bölümünün başkanı olan Vlerken, endeksi genişletmenin zamanının gelip gelmediğini temkinli bir şekilde düşünmeye başladı. Bu yılın başlarında düzenlenen Noel partisinde, fikir ilk kez kamuoyuna duyuruldu. Ardından çevrimiçi bir danışma süreci başladı.

İlk ilhamın üzerinden iki buçuk yıl geçtikten sonra, artık zamanı geldi. Pazartesi gününden itibaren AEX'in 25 hisseden 30 hisseye genişlemesi, şu anda Amsterdam Borsası'nın CEO'su olan Van Vlerken'in Hollanda ana endeksi üzerinde bıraktığı ilk iz. Daha büyük bir AEX, isimler ve sektörler açısından daha çeşitli, daha uluslararası bir havaya sahip ve daha fazla pasif sermaye çekecektir.

Özel sermaye şirketi CVC, kahve şirketi JDE Peet's, yemek dağıtım şirketi Just Eat Takeaway, gayrimenkul fonu WDP ve paket dağıtım şirketi InPost, kendilerine ana fon diyebilen ve endekse piyasa değerine birkaç milyar avro ekleyebilen şanslı şirketlerdir.

JDE Peet's ve Just Eat Takeaway'in seçilmesi özellikle dikkat çekici. Her iki şirket de teklif aldı. Yemek dağıtım şirketinin hisselerinin AEX'te iki haftadan kısa süre kalması oldukça muhtemel. Terfi için değerlendirilmesinin tek nedeni devralma teklifiydi. Teklif açıklandığında hisse fiyatı mantıken yükseldi.

Van Vlerken, isimleri açıklarken borsanın, devralmanın geri döndürülemez olması durumunda hisseyi endeksten çıkaracağını belirtti.

Bu tavırla borsa, en bürokratik yüzünü ortaya koyuyor. Ne de olsa genişlemenin amacı, Amsterdam borsasının çeşitliliğini sergilemek, rakipler veya yatırım fonları tarafından yapılacak satın almaların reklam panosu olmak değil.

Ancak Euronext'in devralma adaylarını ele alış biçimine dair çok az eleştiri var. Örneğin, yatırım platformu StockWatch, kurallar kuraldır diye yazıyor. Ya da VEB yatırım derneğinden Joost Schmets'in dediği gibi: "Euronext'in bir teklifin başarılı olma şansına dair bir vizyonu olmalı mı? Sanmıyorum."

Van Vlerken'in ana endeksi yükseltme zamanının geldiğini düşünmesi şaşırtıcı değil. AEX en son 1989 yılında, mevcut 25 hisse senedine ulaştığında güncellenmişti. Bu, ilk dönemlerine kıyasla zaten önemli bir büyümeydi. AEX'in öncülü olan EOE endeksi, 1983 yılında on üç hisse senediyle başladı.

Öncüler arasında, AkzoNobel, Unilever ve Heineken gibi Amsterdam'ın ana markalarında hâlâ yer alan isimler vardı. Ancak Nedlloyd ve Hoogovens gibi Damrak'tan çoktan ayrılan birkaç isim de vardı.

İlk yıllarında endeks, ağırlıklı olarak büyük Hollanda şirketlerini yansıtıyordu ve bu nedenle Hollanda ekonomisi için bir barometre görevi görüyordu. 1994 yılında adı AEX olarak değiştirildi.

Son yıllarda, Brüksel lahanası kokusu Beursplein 5'te dağıldı. Nitelik giderek uluslararası bir boyut kazandı. 1990'ların sonlarında, şimdiki adıyla ArcelorMittal olan Hintli çelik şirketi Ispat, Amsterdam'da borsaya kote edildi. Son yıllarda, Amerikan müzik şirketi UMG ve İtalyan yatırım şirketi Exor da dahil olmak üzere, listeye giderek daha fazla isim eklendi; ancak bu ikisi de Hollanda'da yasal olarak kurulmuş durumda.

Ayrıca, bir dizi "özgün Hollandalı" şirket Hollanda'dan ayrıldı. Relx (Reed Elsevier), Shell, DSM, Unilever ve Aegon, merkezlerini başka bir yere taşıdılar, ancak Beursplein 5'teki listelerini korudular.

Euronext için bu genişleme, AEX'i daha da küresel hale getirme girişimi. CEO Van Vlerken, Hollanda ekonomisinin giderek daha uluslararası hale geldiğini ve borsanın daha çeşitli hale geldiğini belirtti. Bu yılın başlarında FD'ye verdiği demeçte, "Endeks bunu iyi bir şekilde yansıtıyor olmalı" demişti.

Mart ayında FD'ye yaptığı açıklamada, genişlemenin dengeyi yeniden sağlayacağını belirtti. Genişlemeden önce, endeksin ağırlığının yaklaşık %60'ını en büyük beş şirket (ASML, Unilever, Shell, Prosus ve Relx) belirliyordu. Beş yeni hissenin eklenmesi bu durumu pek değiştirmeyecek.

2002'den bu yana AEX'teki en büyük beş hisse senedi endeksin ortalama %56'sını oluşturuyordu, ancak bu ilk beşin bileşimi elbette yıllar içinde değişti.

Beş hissenin AEX'e yükselmesi, Midkap endeksine beş yeni isim daha kazandırıyor. Midkap'ın altındaki bölüm olan küçük sermayeli endeks, Amsterdam Next 20'ye dönüştürülüyor. Borsa artık bu (çok) küçük piyasa değerine sahip şirketlerden "geleceğin AEX hisseleri" olarak bahsediyor. Böylece Next 20, ana endeks için bir üreme alanı olarak konumlandırılıyor. Örneğin, geçmişte mevcut ana fonlar olan ASM International ve Besi, küçük sermayeli şirketler olarak yola çıkmıştı.

Midkap, orta grubu temsil etmeye devam ediyor. Ancak AEX, Avrupa'daki diğer ulusal endekslere kıyasla küçük kaldığı için şu soru akla geliyor: AEX'i daha fazla hisse senedini, örneğin 40'ı kapsayacak şekilde genişletip Midkap'ı kaldırmak daha mantıklı olmaz mıydı?

Midkap hisseleri, ana endekse kıyasla çok daha az işlem görüyor. Özellikle son on yılda, Midkap, işlem cirosu (işlem gören hisse sayısı ile piyasa fiyatının çarpımı) açısından AEX'ten daha az aktifti. Geçen yıla göre hafif bir iyileşme gösterse de, yatırımcılar AEX hisselerinde Midkap hisselerine kıyasla 12,5 kat daha fazla işlem görüyor.

Ancak Van Vlerken, bu ayın başlarında düzenlediği basın toplantısında, 35 veya 40 hisseye çıkmanın bir seçenek olmadığını açıkladı. Bunun nedeni, daha küçük hisselerin likiditesinin düşük olması.

AEX'in büyümesinin temel nedenlerinden biri pasif sermaye çekmektir. Bir endeksi hassas bir şekilde takip eden ve borsada işlem gören endeks takipçilerine yatırım yapmak, son yirmi yılda muazzam bir popülerlik kazandı.

Euronext Amsterdam ise bu eğilimin azalmayacağını düşünüyor. Daha geniş bir endeks yapısıyla daha fazla takip sağlayıcısının AEX'i takip etmesi umuluyor. Dahası, endeks daha fazla pasif sermaye çekerse, bu, endekste listelenen şirketlere fayda sağlayacaktır.

Ancak bu tür endeks takipçilerinin sağlayıcıları, Euronext endeksi yeniden dengelediğinde her çeyrekte hisse eklemek veya satmak zorunda kalıyor. Bazı hisse senetlerinde işlem hacmi çok düşük olduğunda bu zorlaşıyor. Van Vlerken, Euronext'in şu anda AEX ETF'si sunan şirketler olan iShares ve Van Eck ile daha da büyük bir genişlemeyi kapsamlı bir şekilde test ettiğini ve görüştüğünü belirtiyor. "Endekste 35-40 fon varken, likidite açısından işler biraz gerginleşiyordu."

Otuz hisse senediyle AEX, Avrupa endekslerine göre hâlâ nispeten küçük. Frankfurt'taki DAX ve Paris'teki CAC 40'ta on tane daha borsada işlem görüyor. Londra'nın ana endeksi FTSE'de ise yüz şirket borsada işlem görüyor.

Ayrıca, Avrupa'da ulusal endekslerin önemi azalmaktadır. Özellikle pasif yatırımcılar çok daha geniş bir çeşitlendirmeyi tercih etmekte ve çok geniş bir küresel endeksi veya S&P 500'ü takip etmektedir. Avrupa'da ise geniş Stoxx 600 veya MSCI Europe endeksleri tercih edilmektedir.

AEX genişlemesinin gerçekten sonuç verip vermeyeceği henüz belli değil. Ancak VEB'den Schmets, bu girişimin boşa gitmediğine inanıyor. "Faydaları ve gerekliliği henüz belli değil, ancak Hollanda borsasını canlı tutmak isteyen bir şirket olarak Euronext için kesinlikle büyük bir tanıtım sağladı."