BRICS'in yolculuğu devam ediyor

Yazan: Mario Lettieri ve Paolo Raimondi * –

BRICS Dışişleri Bakanları Zirvesi (üye ülke sayısı 10'a ulaştı), Donald Trump'ın iktidarının ilk yüz gününde yapılan tehdit ve provokasyonlara rağmen stratejik çizgisini korudu. Rio de Janeiro'da ele alınan konular aslında barış ve kalkınma için çok taraflı iş birliği, daha kapsayıcı bir yönetişim için uluslararası kurumların reformu ve çok taraflılığı güçlendirmede Küresel Güney'in rolüydü. Toplantıya ortak ülkelerin (Belarus, Bolivya, Küba, Kazakistan, Malezya, Nijerya, Tayland, Uganda ve Özbekistan) temsilcileri de katıldı. BM Güvenlik Konseyi reformuna ilişkin Afrikalı üyelerin farklı değerlendirmeleri nedeniyle nihai belge hazırlandı ancak ortaklaşa sunulmadı. Metinde Hindistan ve Brezilya'nın üyeliğe kabul edilmesi isteniyor, Afrika ise şimdilik dışarıda bırakılıyor. Belgede, Dünya Ticaret Örgütü'nün (DTÖ) reformunun engellenmesinin kabul edilemez olduğu açıkça ifade edilerek, uyuşmazlık çözüm organının varlığını sürdürmesi çağrısı yapılıyor. Trump ise yaptığı çok sayıda açıklamadan birinde, bu yasağın kaldırılması çağrısında bulundu. Her halükarda, karar BRICS maliye bakanları ve merkez bankası başkanları tarafından daha önce görüşülen, sınır ötesi ödeme sistemi ve elektronik mevduat ve takas sistemi (BRICS Clear) de dahil olmak üzere bağımsız ödeme sistemlerinin oluşturulmasına ilişkin direktifleri tam olarak desteklemektedir. Ticarette ulusal paraların daha aktif kullanılması savunuluyor. BRICS ülkeleri arasındaki ticaretin yüzde 65'ten fazlasının ulusal para birimleri üzerinden gerçekleştiğini, doların payının ise üçte bire düştüğünü hatırlatalım. Tarifeler ve Trump'ın saldırgan ticaret politikaları nedeniyle artan uluslararası gerginlik ortasında, metinde, DTÖ kurallarını ihlal eden "haksız tek taraflı korumacı önlemlerin" yükselişi konusunda "ciddi endişe" dile getiriliyor. Özellikle Birleşmiş Milletlerin ve çok taraflılığın uluslararası ilişkiler sistemindeki temel rolü vurgulanmaktadır. Toplantıyı koordine eden Brezilya Dışişleri Bakanı Mauro Vieira, 2023 yılında dünyada 183 silahlı çatışma yaşandığını hatırlattı. "İnsanlığın yaklaşık yarısını temsil eden ve geniş bir coğrafi ve kültürel çeşitliliğe sahip BRICS ülkelerinin barış ve istikrarı teşvik etmede eşsiz bir konumda olduğunu" kaydetti. Ancak BRICS ülkeleri, maalesef Hindistan ve Pakistan arasında yaşandığı gibi bölgesel savaşlara girmekten kaçınmalıdır. Bu tür çatışmaların diyalog rolünü zayıflattığı açıktır. Vieira, tüm katılımcıların, ticaret korumacılığının yeniden canlanmasını ve çevresel bahanelerle tarife dışı önlemlerin kullanılmasını kesin bir dille reddettiğini vurgulamak istedi. Toplantının nihai belgesinin yalnızca Brezilya BRICS dönem başkanı tarafından imzalandığını, "Temmuz ayında devlet başkanları zirvesinde hazırlanacak ve yayınlanacak ortak bildirge üzerinde dikkatli ve kesin müzakerelere yer bırakmak" amacıyla imzalandığını açıkladı. Rio zirvesiyle aynı günlerde Şi Cinping, Şanghay'da, yakın zamanda BRICS Yeni Kalkınma Bankası'nın (NDB) başkanlığına yeniden seçilen eski Brezilya Devlet Başkanı Dilma Rousseff ile bir araya geldi. Çin Devlet Başkanı bankayı "küresel Güney'in birliği ve kendini geliştirmesi için öncü bir girişim" olarak nitelendirdi. Bu, gelişmekte olan piyasalar ve gelişmekte olan ülkeler tarafından başlatılan ve yönetilen ilk çok taraflı kalkınma kurumudur ve son on yılda uluslararası finans sisteminde yükselen bir güç ve Güney-Güney iş birliğinin bir sembolü haline gelmiştir. NDB Başkanı, bankanın lojistik ve dijital altyapının yanı sıra su temini ve sanitasyon gibi sosyal altyapı, eğitim, sağlık ve konut yatırımlarına odaklanan, toplam değeri 40 milyar dolar olan 120'den fazla yatırım projesini onayladığını söyledi. Projelerin %31’i üye ülkelerin para birimleriyle hayata geçiriliyor. NDB ayrıca, Çinli olmayan kuruluşlar tarafından ihraç edilen Çin para birimi cinsinden tahviller olan Panda Tahvillerinin de en büyük ihraççısı konumunda olup, bu tahvillerin toplam değeri 68,5 milyar yuana (yaklaşık 10 milyar dolar) ulaşmıştır.

Rio zirvesi iki önemli hususu ortaya koydu: Trump'ın BRICS'e yönelik tehditleri hiçbir şekilde korkutucu olmadı, grubun çalışmalarını yavaşlatmadı ve aynı zamanda BRICS, Amerikan Yönetimi ile gümrük vergileri konusunda doğrudan bir çatışmaya girmekten kaçınarak büyük bir sorumluluk sergiledi. BRICS yolculuğu devam ediyor!

* Mario Lettieri, eski milletvekili ve Ekonomi Bakan Yardımcısı; Paolo Raimondi, ekonomist ve üniversite profesörü.