Yeni silahlanma yarışı: Büyük güçler ne kadar yatırım yapıyor ve neden?

Dünyanın büyük güçleri arasındaki yeni silahlanma yarışı uluslararası endişelere yol açtı. Son yıllarda, Amerika Birleşik Devletleri, Çin, Rusya ve diğer ülkeler gibi ülkeler, jeopolitik, teknolojik ve stratejik faktörlerin etkisiyle savunma bütçelerini önemli ölçüde artırdılar. Bu olgu, yalnızca geleneksel silahların ediniminde değil, aynı zamanda yapay zekâ, insansız hava araçları ve hipersonik sistemler gibi yeni ortaya çıkan teknolojilerde de bir artışa işaret ediyor.

Rakamlar, 2024 yılında rekor seviyelere ulaşan küresel askeri harcamalarda önemli bir artış olduğunu gösteriyor. Stockholm Uluslararası Barış Araştırma Enstitüsü'nün (SIPRI) verilerine göre:

• ABD, yılda yaklaşık 840 milyar dolar askeri harcama yaparak küresel toplamın yaklaşık %40'ını oluşturarak en fazla askeri harcama yapan ülke olmaya devam ediyor.
• Çin, yaklaşık 350 milyar dolar harcayarak, askeri modernizasyonuna ve bölgesel nüfuzunu genişletmeye odaklanarak dünyanın ikinci büyük yatırımcısı konumunu sağlamlaştırdı.
• Rusya, nükleer cephaneliğini ve stratejik kabiliyetlerini yenilemeye odaklanarak yaklaşık 110 milyar dolarlık önemli harcamalar yapmaya devam ediyor.
• Hindistan, Suudi Arabistan ve İngiltere gibi diğer büyük ülkeler de bölgesel gerginliklere yanıt olarak askeri bütçelerini artırıyor.

Askeri harcamalardaki artış tesadüf değil. Bu olguyu açıklayan birkaç neden var:

• Jeopolitik Rekabet: Özellikle Arktik, Asya-Pasifik ve Doğu Avrupa gibi stratejik bölgelerde güçler arasındaki rekabet, üstün kaynaklar, ittifaklar ve askeri yetenekler elde etme yarışını doğurmaktadır.
• Teknolojik yenilik: Siber savaş, otonom sistemler ve hipersonik silahlar gibi yeni teknolojilere yapılan yatırımlar, stratejik avantajı korumak için ordunun modernizasyonunun önemini artırdı.
• Ulusal güvenlik: Doğrudan çatışma, terörizm veya hibrit savaş gibi tehditlerin algılanması, ülkeleri savunma kabiliyetlerini güçlendirmeye yönlendirir.
• İç Politika: Bazı durumlarda hükümetler, siyasi konumlarını güçlendirmek veya iç taleplere yanıt vermek amacıyla askeri harcamaları artırırlar.

Silahlanma yatırımlarındaki artışın birden fazla etkisi var:

• Çatışma riski: Artan militarizasyon, özellikle çatışma bölgelerinde uluslararası gerginliği ve çatışma riskini artırabilir.
• Kaynakların başka yere yönlendirilmesi: Yüksek savunma harcamaları sağlık, eğitim veya sürdürülebilir kalkınma gibi sektörlere yapılan yatırımları etkileyebilir.
• Çifte teknolojik gelişme: Birçok askeri teknoloji sivil alanda da uygulama alanı bulsa da, etik ve güvenlik ikilemleri de ortaya çıkarmaktadır.

Birçok uzmana göre, anahtar, ulusal güvenlik ile uluslararası iş birliği arasında bir denge kurmakta yatıyor. Çok taraflı kuruluşlar ve silah kontrol anlaşmaları, yayılmayı sınırlamayı ve şeffaflığı teşvik etmeyi amaçlıyor. Ancak mevcut silahlanma yarışı, tehlikeli bir tırmanışı önlemek için bu mekanizmaları güçlendirme ve diyaloğu teşvik etme ihtiyacını vurguluyor.