Cereté'yi Kenya ve Bangladeş'le bağlayan topluluk sineması

Doğu Afrika'daki Kenya'nın Kakuma kentindeki bir mülteci kampında, düzinelerce insan şişme bir ekranın önünde oturuyor. İzledikleri şey klasik bir film değil, Andrés ve Diego Castillo'nun Emberá Katío'lu bir kızın maceralarını konu alan animasyon kısa filmi Keradó.

Yüzlerce kilometre uzakta, Ibagué ve Cereté mahallelerinde ya da Valledupar'a yarım saat uzaklıktaki Tierra Grata bölgesinde insanlar, Bangladeş'in Cox's Bazar kentindeki Kutupalong mülteci kampının aşırı kalabalığına rağmen köylü kültürlerini korumaya çalışan bir Rohingya ailesinin hikayesini anlatan Crops of Solidarity filmini izliyor.

Uluslararası Topluluk Film Festivali -Historias en Kilómetros- Kolombiya, Afrika ve Asya'daki toplulukları film dili aracılığıyla birbirine bağlayan beklenmedik bir köprü olarak ortaya çıkan bir kültürel değişimdir.

Girişim, iki yıl önce Historias en Kilómetros'u (HEK) kuran bir grup Kolombiyalının, film yapımcılığını geleneksel film yapım salonları ve üniversitelerinin ötesine taşımaya karar vermesiyle 2020 yılında doğdu. Film yapımcısı ve HEK'in eş yönetmenlerinden Nicolás Cuéllar'ın açıkladığı gibi, amaç "biz ayrıldığımızda film yapımcılığının bir anekdot değil, bir yaşam biçimi haline gelmesini sağlayacak araçlar sağlamaktı."

Projenin, toplulukları film yapmaya eğitmeye odaklanarak başladığını, ardından onları film üretmeye ve en sonunda da kendi bölgelerinde ürettikleri filmleri yaymaya yönlendirdiğini belirten sanatçı, "Kilometre Hikayeleri bir köprüdür, ancak her yer bu toplulukların parçası olan film yapımcılarına ev sahipliği yapar" diye konuştu.

Eş direktöre göre, Historias en Kilómetros, "bir yıl boyunca sanal toplantılar içeren bir eğitim metodolojisi geliştirdi. Ve bu eğitime inanan ilk kuruluş Hakikat Komisyonu oldu. Oradan başladık. Hakikat Komisyonu'nun mirasının bir parçasıyız."

Devletin desteğiyle çekilen kısa filmlerden biri, Buenos Aires, Cauca'daki Renacientes kadın kolektifi tarafından yaratılan "Damián y Catalina". Hakikat Komisyonu'na göre bu yapım, silahlı çatışmanın yerli ve Afrika kökenli topluluklar arasındaki gerilimi nasıl artırdığını gösteriyor.

Catalina ve Damián tepelerinin efsanesi aracılığıyla, kültürel farklılıklarına rağmen toprak ve yaşamı ortaklaşa savunan yerli bir kadın ile Afro-Kolombiyalı bir adamın birlikteliği anlatılıyor.

Hakikat Komisyonu, Kolombiya'daki iç silahlı çatışmayı açıklığa kavuşturmaya çalışırken, bu tür girişimleri destekleyerek, benzer durumlarla karşı karşıya kalan dünya çapındaki diğer ülkelere barış inşası mekanizmaları getirebildi.

Historias en Kilómetros (Kilometreler İçindeki Hikayeler) bir "eğitim laboratuvarı" olarak başladığında, topluluklara öğretilen metodolojinin kısa film çekmenin ötesine geçeceğini beklemiyorlardı. Ancak, profesyonel yapımlar üretebilen topluluk film yapımcıları ortaya çıktı. Cuéllar, "Eğitimimizin ardından, 2019'da bir araya getirdiğimiz ekipler artık festivalin ev sahipleri," diye açıkladı.

Bir toplumsal erişim laboratuvarına dönüşmesiyle, "sadece film yapmaya ve bunları topluluklarda göstermeye devam etme ihtiyacı değil, aynı zamanda küresel güneydeki yerel ekipleri bir araya getirerek toplumsal sinemayı kutlama ihtiyacı da doğdu." İlk edisyon 2020 için planlandı ve 2023'te Perijá sıradağlarında gerçekleştirildi.

Buradan, iki yılda bir düzenlenmesi fikri doğdu. Etkinliğin üç ana teması var: toprağın ve biyolojik çeşitliliğin savunulması ve korunması, toplumsal ve silahlı çatışmalara karşı kültürel ve barışçıl direniş ve çocuklara yönelik barış inşası üzerine kısa filmler.

"Tarihsel olarak görünmez" yerlerde yaşayan ve hikâyelerini film aracılığıyla anlatmak isteyen insan gruplarıyla iletişime geçilerek farklı topluluklara ulaşıldı. Çeşitli kuruluşlar, Kolombiya toplumunun ulaşmak istedikleri her bölgenin bağlamını anlamasına yardımcı oldu, ancak eğitimlerine başlamak için yerel ekipleri bir araya getirenler yine de onlar oldu.

Bu durum, umudun olmadığı hissini yaratıyor ve bu nedenle Stories in Kilometers festivali, yeniden inanmanın bir kutlaması olmayı amaçlıyor.

Hakikat Komisyonu'nun ortak kuruluşu olan Topluluk Sanatları Ağı ile yapılan iş birliği sayesinde, Kilometrelerce Hikayeler, Kenya'daki Kakuma mülteci kampına ulaştı. Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği (UNHCR), Etiyopya, Sudan ve Somali'den gelen çeşitli mülteci akınlarıyla 1992 yılında kurulduğunu belirtiyor. Bugün, festivalin mekanlarından biri.

Cox's Bazar'a (Bangladeş) ulaşmak için, Hakikat Komisyonu'nun da müttefiki olan Uluslararası Vicdan Mekânları Koalisyonu'na destek sağlandı. Anavatanları Burma'da zulümden kaçan yaklaşık 150.000 Rohingya mülteci bulunuyor. BM Mülteciler Yüksek Komiserliği'ne (BMMYK) göre, bu bölgedeki kamplar dünyanın en yoğun nüfuslu bölgeleri arasında yer alıyor.

Oradaki sakinler, Historias en Kilómetros ekibine "her gün bir mücadeledir" dedi. Film yapımcısına göre bu, "umut olmadığı hissini yaratıyor. Bu yüzden, tıpkı Afrika ve Kolombiya'da yaptıkları gibi, Historias en Kilómetros da Festivali yeniden inanmanın bir kutlaması haline getirmeyi amaçlıyor."

Festivalin düzenlendiği yerler, başta yoksulluk ve şiddet olmak üzere çeşitli sorunlarla karşı karşıya. Cuéllar, "Umutsuzluk hissi, yalnızca hayatta kalabileceğimiz değil, aynı zamanda onurlu bir şekilde yaşayabileceğimiz bir gelecek düşünme olasılığını ortadan kaldırıyor. Bu da, bunun mümkün olduğuna ve sanatın onurlu bir yaşam inşa etmek için bir araç olabileceğine yeniden inanma ihtiyacını doğuruyor," diye yorumladı.

Ortak yönetmen ayrıca, topluluk film yapımcılığının hem bir "kalkan hem de bir kılıç" olduğunu, onlara "ülkelerinden uzakta bir yaşam olasılığını" gösterdiğini ve "hayata yeniden inanmanın, her şeyden önce onurlu bir hayata inanmanın bir yolu" olduğunu anlatan topluluk tanıklıklarından bazılarını okudu. Bu nedenle, film yapımcısı festivalin sloganının "yeniden inanmanın bir kutlaması" olduğunu vurguladı.

Kolektifin çalışmalarını "empatiye dayalı" bir egzersiz olarak nitelendiren yazar, "küresel güney" terimi altında farklı ama aynı zamanda ortak özelliklere sahip toplulukları dinlemeyi öğrenmenin önemli olduğunu söyledi. Bu terim, Kolombiya, Kenya ve Bangladeş gibi gelişmekte olan ülkeleri ifade etmek için kullanılıyor.

Festivalin bu edisyonunun adı da bu yüzden Güneyden Güneye. "Sorunlarımızda yalnız olmadığımız hissi, topluluk sinemasının başardığı şeydir. Çünkü hikâyeleri başkaları değil, topluluklar anlatır ve bize nasıl anlatılmasını istediklerini öğretirler."

Topluluk liderleriyle çalışıp çalışmadıkları sorulduğunda, eş direktör, bunu her zaman ekiplerle yaptıklarını, yani asla tek bir kişiye odaklanmadıklarını söyledi. Historias en Kilómetros, doğası gereği lider liderliğinden uzaktır, bunun yerine ekip çalışması hakimdir ve her toplulukla "kolektif gücü güçlendirmeyi" amaçlarlar.

Bu kuruluşun ekibi, insanların görsel-işitsel eğitim almadığı yerlere ulaştı. "Bu yüzden onlara cep telefonlarını kullanmaktan profesyonel film yapımcısı olmaya kadar her şeyi öğretiyoruz (...) bir cep telefonu, dünyayı değiştiren bir hikâyeyi anlatmak için fazlasıyla yeterli," diyor heyecanla.

Cuéllar ayrıca bu projenin, "sinemanın çok ayrıcalıklı bir sanat olarak görüldüğü" "geleneksel anlatıdan" bir kopuş olduğunu vurguladı. "Mükemmel bir kameraya veya en son teknolojiye erişiminiz yoksa film yapamazsınız ve biz de buna karşı mücadele ediyoruz." dedi.

Festival, "Artık büyük stüdyoların film çekmesine gerek yok" anlayışıyla farklı bir anlatı kuruyor. Hatta bölgelere getirilen şişme ekranlar ve ekipmanlar, toplulukların film gösterimlerine devam edebilmesi için orada kalıyor.

İçerik, sosyal medya veya Historias en Kilómetros web sitesi üzerinden izlenebiliyor. Ancak, merkezi olmayan bir festival taahhüdü nedeniyle büyük şehirlerde gösterime girmeyecek. Eş yönetmen, "Geleneksel anlatıların, bu hikâyelerin ortaya çıktığı yerlerde sergilenmesinde ısrarcıyız. Bu nedenle, bu topluluk sineması topluluklarda kutlanıyor," diye açıkladı.

Ve sözlerini, kolektif için, topluluk film yapımcılığının kınamayla ilgili olmadığını, aksine bir gerçekliğe karşı empati geliştirmekle ilgili olduğunu, böylece ekiplerin riskleri önleyebileceğini söyleyerek bitirdi. "Dünyayı değiştirebilecek bu empati aynı zamanda film yapımcısını da korur, çünkü onlar kınama yapmazlar," diye ekledi.

Esteban Mejia Serrano - El Tiempo Multimedya Gazetecilik Okulu