'Çatışma bölgelerine gitmek bugün 20 veya 25 yıl öncesine göre daha tehlikeli': Jesús Abad

Bogota'daki El Museo galerisinde Jesús Abad Colorado'nun 'Son ve Başlangıç' adlı sergisinde sıradan bir gün. Belgesel fotoğrafçısı röportaj için mekana geldiğinde ziyaretçiler onun gözlerinden habersiz değildir; fotoğrafçı fotoğraflarından anekdotlar ve ayrıntılar paylaşmaya başlar. Müzede bulunma sebebi olan görevi yerine getirmek için onları karşılıyor ve izinlerini istiyor, sanki resimlerine değer veren meraklı gözlerin kafasına takılan soruları yanıtlamayı sürdüremediği için suçluluk duyuyormuş gibi.

İsa derin bir nefes alıyor ve sergisini gezmeye başlıyoruz. Odanın ön duvarındaki altı resimden oluşan siyah beyaz modülle (açılış fotoğrafı) başlayan fotoğrafçılar arasındaki bir sohbet bu . Bu modül ziyaretçiler için en çarpıcı olanı çünkü savaşın yüzlerine çarptığı ve savaşın sadece kırsalda değil şehirlerde de ülkeye nasıl nüfuz ettiğini gösteriyor.

Bahsettiğim ilk görüntü, II. Dünya Savaşı'nın sonunun başlangıcını işaret eden, daha çok D-Day olarak bilinen Normandiya Çıkarması'nın ünlü fotoğraflarını hatırlatıyor. Fotoğrafçının ifadesiyle, savaşın istila ettiği kara, deniz ve havayı gösteriyor. Fotoğrafa beş çarpıcı fotoğraf daha eşlik ediyor: Solda, zırh gibi görünen dört makineli tüfek mermisi kemeriyle sarılmış bir ordu askeri ; Sağ tarafta, paramiliterler Medellín'deki 13 numaralı komünü koruyor; Aşağıda, nesli tükenmiş FARC gerilla grubundan silahlı adamlar objektifine poz veriyor; Bunun yanında kalkanlı üç polis memuru Medellín'in doğu yaylalarında gerçekleşen bir tahliyeyi gözlemliyor.

Son olarak, modülün sağında, Colorado'nun en tanınan görüntülerinden biri yer alıyor. Bu görüntüde, kamuflaj üniforması, lastik çizmeler ve başlık giymiş bir adam, Kentsel Terörle Mücadele Kuvvetleri askerlerine talimatlar veriyor, kolunu yarıya indiriyor ve parmaklarıyla evleri işaret ediyor; bu hareket, hatırlanan Orion Operasyonu'nun ortasında bir cümle gibi görünüyor. Ulusal Tarihsel Hafıza Merkezi'ne göre, bu fotoğraf, ölü, yaralı, yerinden edilmiş ve kayıp olmak üzere 600'den fazla kişinin hayatını kaybettiği operasyonda paramiliter güçlerin rolünün kanıtıydı .

Galerinin ana salonunda, hocalarının tavsiyesi üzerine sergiyi ziyaret eden bir düzine üniversite öğrencisi yer alıyor. Hocalar, bunu gençlerin, şehirdeki sınıfların mesafesinden bakıldığında çok uzak ve siyah-beyaz görünen ülkedeki çatışmayı fark etmeleri için bir fırsat olarak görüyorlar. İsa da bu öğretmenlerden biri olabilir. Bunları gördüğünüzde nereden geldiklerini, ne okuduklarını, kimin buraya gelmelerini söylediğini sormadan edemiyorsunuz ve onlara resimlerden birinin hikayesini anlatıyorsunuz.

'Son ve Başlangıç'ı ziyaret etmek daha çok bir hac yolculuğu, ülkenin kurbanlarının ölümünü ve acısını tam karşımızda gördüğümüz, adeta bir kutsal alana yapılan bir yolculuk . Tüm bu hikayelerin kendine has isimleri var, örneğin 2005 San José de Apartadó katliamından kurtulan ve zorla yerinden edilmenin kurbanı olan 9 yaşındaki kız çocuğu Luisa'nın hikayesi gibi; veya Mapiripán'daki Puerto Alvira katliamından kucağında bir tavukla kaçan Leidy Lorena'nınki.

Jesús'un fotoğraflarıyla amacı açıktır: Bu yüzlerin günümüzde bir kimliği olsun ve insanların hafızalarında kalsın, böylece unutulmasınlar , mağdurlar resmi raporlarda yer alan birer sayı olmasınlar.

Bu serginin ortak noktası nedir?

İşte kariyerimin başlangıcını 1992'nin başına kadar götüren bir dizi fotoğraf; tahtanın fotoğrafı ve Habil ile Kabil'in hikayesi, askerlik görevini yapan 14 gencin öldüğü yerde çekilmiş. Bu, El Colombiano için foto muhabirliği yapan biri olarak, petrol boru hatlarına yönelik saldırılar ve yerinden edilmeler gibi doğayı da tehlikeye atan bir savaş senaryosuyla karşı karşıya kaldığım ilk egzersizimdi. Sergide ülkenin gerçeklerinden parçalar bir araya getirerek hikayeyi mağdurların, kaybedenlerin bakış açısından anlatıyorum. Serginin adı da bu yüzden "Son ve Başlangıç" oldu, çünkü bu yılın Ocak ayında Catatumbo'da ELN gerillaları ile FARC muhalifleri arasındaki çatışmalarda 50.000'den fazla insan yerinden edildi. 33 yıllık tecrübemle bir haftada bu kadar çok insanın taşındığını duymamıştım.

Uzun yıllar boyunca çatışmaları takip ettikten sonra, bu hikayeleri anlatmaya ve savaşı fotoğraflamaya devam etmenizi motive eden şey nedir?

1970'li yıllarda ailem kırsaldan şehre kaçmak zorunda kaldı. Geçtiğimiz yüzyılın ortasında ölen 300.000 kişiden biri de benim büyükbabam ve büyükannemdi. Kimse onların adını vermiyor, sadece El Colombiano'da Ağustos 1960'ta çıkan bir haberden küçük bir paragraf var; orada kapşonlu adamların eve girip onları öldürdüğü yazıyor. Bu, asırlardır tekrarlanan bir hikâyedir. Savaşlarda isimler her zaman kaybolur; Her çiftçinin bir hikayesi, mahsulü, hayvanları ve hayalleri olduğunu unutuyoruz. Keşke bir daha böyle bir şey yaşanmasa. Benim işim ise unutulmamak için isimlendirmektir.

Sergide ülkenin anlattığı gerçeklerin parçalarını, mağdurlardan, kaybedenlerden derledim.

Günümüzde Kolombiya'daki belgesel fotoğrafçıları hangi zorluklarla karşı karşıyadır?

İlk meydan okumalar saygı ve insanlık meydan okumalarıdır. Bir muhabir her zaman gözünüzün içine bakmalıdır. Birisi bir hikayeyi anlatmak için makale yayınlayacağını söylerse, umarım bu gerçekleşir; eğer öyle değilse, hiçbir şey vaat etmemek daha iyidir. Muhabirler ve gazeteciler olarak çok karmaşık durumlarla karşı karşıyayız. Zira çatışma bölgelerine gitmek 20-25 yıl öncesine göre çok daha tehlikeli. Çeşitli silahlı gruplardan küçük muhalif grupların ortaya çıkışı söz konusu. FARC'ın, hoşlanmasak bile, bir genelkurmayı ve her eyleminden sorumlu blokları vardı. Bugün Cauca, Nariño ve tüm Pasifik havzasındaki muhalifler çıkar peşinde oldukları için ideolojik bir vizyondan yoksunlar. Madencilik ve uyuşturucu kaçakçılığı yoluyla kaçak pazarlara malzeme tedarik etmeye çalışıyorlar. Çatışma bölgelerindeki gazeteciler olarak bizim için, bu muhalif grupların çoğalması işimizi zorlaştırıyor, çünkü her grup komutanlarla dolu ve kimin kim olduğunu söylemek zor.

Bilgi ve sosyal medya dünyasında hızla yayılan anlıklık arayışı karşısında, yalnızca Kolombiya'da değil, dünya genelinde yaşanan çatışmaların haberleştirilmesine ilişkin görüşünüz nedir?

İki yıl önce X'te bugün olduğundan daha fazla yazı yayınlıyordum. Kendime çok daha iyi bakıyorum. Gazetecilik, sosyal bilimler veya psikoloji alanında mesleki bir eğitimi olmayan, ülkeyi dolaşmasa da tarihin etkili kişileri ve kahramanları olmak isteyen çok sayıda insan var. Hikaye anlatma egzersizi fotoğrafçılık okuyan bizlerin yapabileceği bir iş değil. Kamerayı kullanmak çok kolay ve artık sosyal medyada hikâye yayınlamak ve paylaşmak çok daha kolay. Eskiden film, karanlık oda ve fotoğrafları banyo etmek için kullanılan kimyasalları topraklara taşıyıp şehirlere gönderiyorduk. Daha çok çabalamamız gerekiyordu. Bugün cep telefonuyla dijital medya aracılığıyla bir fotoğrafı gazeteye gönderiyorsunuz ve evrensel hale geliyor. Bu anlık ortamda insanlar sadece yayınlamak istiyor, hiçbir filtre yok. Yıllardır yayınlamayı ertelediğim fotoğraflarım var.

İşte bu anlık ortamda insanlar sadece yayınlamak istiyor, hiçbir filtre yok. Yıllardır yayınlamayı ertelediğim fotoğraflarım var.

Anlatılanlar hakkında bir yansıma veya farkındalık eylemi yaratmak için bir görüntünün ne kadar ham olması gerekir?

Güzel olan müzik vardır, rahatsız eden müzik vardır. Anlatıda görme biçimleri, yazma biçimleri vardır. Etik, felsefe öğrencilerinin dersi değildir. Etik ve estetik her zaman el ele gitmelidir. Görüntüler sizi şok etmeli, izlemeyi bırakmanıza neden olmamalı. Bojayá'ya giren ilk gazeteci bendim. Mağdurların fotoğrafları bende var ve kiliseden cesetlerin çıkarıldığını gördüm. Ülkenin bildiği imaj nedir? Sakatlanmış İsa'nınki. O fotoğrafı gören herkes insanların o şekilde göründüğünü anlayacaktır. Benim her zaman aradığım şey nefret ya da intikam duygusu değil, düşünme duygusu yaratmaktır.

Belgesel film yapımcısı olarak bugün ne yapıyorsunuz? Özellikle dikkatinizi çeken bir çatışma veya durum var mı?

Bana kalsa, kendimi sadece fotoğrafçı ve öğretmen Andrés Hurtado'nun bize öğrettiği gibi umut dolu konulara bakmaya ve ülkenin güzelliklerini görmeye adardım; ama unutulan çatışmalar da var. Bugün Catatumbo, Cauca, Chocó ve Putumayo bölgelerinde yaşananlar oldukça karmaşıktır. Gidip şahitlik bırakmak bir görevdir. Şu anda, Yurumanguí Nehri havzasında (Buenaventura) düşme sonucu geçirdiğim ameliyattan sonra iyileştiğim için kendime bakıyorum. Ama ben umuttan bahsetmek istiyorum çünkü ülkemizin tüm zenginliklerinin bir tanıklığını bırakmamız gerektiğine inanıyorum. Topraklarda, ormanları korumaya çalışan ve orada yaşayanların, ürünleri eken ve gönderenlerin, biz şehirlerde yaşayanların yiyebileceği her türlü güzelliği ve sevgiyi bulabilirsiniz.

Belgelemediğiniz için pişman olduğunuz bir gerçek var mı?

Kaynak yetersizliğinden dolayı belgeleyemediğim birkaç şey var, çünkü ekipmanlarım çalındı. Çatışma açısından bakıldığında, FARC'ın adam kaçırma alışverişleriyle ilgili her şey. O hikayeleri anlatmayı çok isterdim. Geriye dönüp baktığımda, EPL ile barış sürecine dahil olmayı isterdim.

Ele alınması gereken aktif çatışma nedir?

Darien ormanındaki göçü belgelemem için birkaç kez davet aldım. Ben gitmiyorum çünkü yarı yolda kaldım. Sağ dizim beni rahatsız ediyordu ve eğer kabul edersem bir noktada bunun çözüleceğini biliyordum. Bir diğer konu da, anın çok merkezinde olan hikayeleri anlatmayı sevmiyorum. Ödül için değil, hafıza için yapılması gereken başka işler var.

Instagram: @andreamorenoph