Memurlar ve siyasetçiler arasında emeklilik anlaşmazlığı: “Ayrıcalıklar çağdışı”

SPD, Birliğin hoşnutsuzluğuna rağmen emeklilik fonunu emeklilik maaşlarıyla desteklemek istiyor. Gerçekçi? VdK Sosyal Derneği Başkanı Verena Bentele, bunun gerekli olduğunu söylüyor. Bir konuşma.

VdK Başkanı Verena Bentele Susi Knoll

Göreve yeni başlayan Çalışma Bakanı Bärbel Bas, daha şimdiden tartışmalı tartışmalara yol açıyor: Memurların ve serbest meslek sahiplerinin ileride yasal emeklilik sigortası sistemine dahil edilmesi önerisiyle köklü bir reform tartışması başlatıyor. Partisinin eş başkanlığına aday gösterilen Sosyal Demokrat Partili aday, böylece toplumun geniş kesimlerinde yüksek beklentiler yaratıyor. Öte yandan bu hamle iktidar koalisyonunda huzursuzluğa yol açıyor; özellikle koalisyon ortağı AB bu durumdan pek de memnun değil.

Hıristiyan Demokratlar ise, yaşlıların ayda 2 bin avroya kadar vergiden muaf bir gelir elde etmesini sağlayacak olan aktif emeklilik sistemini tercih ediyor. Bas'a ise VdK sosyal derneği başkanı Verena Bentele destek veriyor. Berliner Zeitung onunla konuştu.

Sayın Bentele, Federal Çalışma Bakanı Bärbel Bas, memurların ve serbest meslek sahiplerinin de emeklilik fonuna para yatırabileceğini öne sürerek insanları kışkırtıyor; VdK bunu uzun zamandır talep ediyor. Artık bir adım daha ileri gittiğinizi düşünüyor musunuz?

Öncelikle Sayın Bas'ı cesur başlangıcından dolayı tebrik etmek istiyorum. Geleneksel ayrıcalıkların sorgulanması uzun zamandır gereklilik arz ediyor. Memurların ve siyasetçilerin dayanışma temelli emeklilik sigortasından kaçması tamamen çağdışıdır. Sayın Bas'ın girişiminin bizi bir adım ileriye taşıyacağını umuyorum. Ancak bu girişimine karşılık olarak karşılaştığı olumsuzlukları hepimiz gördük.

Yani Berlin'de gerçek bir siyasi irade beklemiyorsunuz - ya da böyle bir reform, birçok politikacının kendisi memur olduğu veya memur statüsüne sahip olduğu için başarısız mı olacak?

Geçmiş, reform konusunda gerçek bir iradenin olmadığını ve direncin çok güçlü olduğunu göstermiştir. Benim için tartışma ek gelir elde etmekle ilgili değil, tüm çalışan insanlara eşit davranmamız gerektiğiyle ilgilidir. Memurlar , siyasetçiler ve özel sigortalılar için var olan pek çok özel sistem ve imkân artık güncelliğini yitirmiştir. Bu nedenle, yasal emeklilik, sağlık hizmetleri ve uzun vadeli bakım konusunda tüm insanlara eşit muamele edilmesini istiyorum. İsteyen ve ek menfaatler için ek özel düzenlemeler yapabilen herkes bunu yapmalıdır. Ancak iyi bir emeklilik, sağlık randevuları ve temel bakım hizmetleri herkese eşit olarak sunulmalı ve herkes bunlar için katkı payı ödemelidir.

Vergi mükellefleri 1,7 milyon emekliye 60 milyar avro finansman sağlıyor

Reformun muhalifleri, kamu görevlilerinin de dahil edilmesinin emeklilik sistemini kısa vadede daha masraflı hale getireceği uyarısında bulunuyor. Bu, ayrıcalık elde etmenin bir bahanesi mi?

Önce gerçeklere bakalım: Bugün vergi mükellefleri 1,7 milyon emekli ve bakmakla yükümlü oldukları kişilere 60 milyar avro, 21 milyon emekliye ise 80 milyar avro aktarıyor. Kısa vadede sistemin daha pahalı hale gelmesi kesinlikle söz konusu olmayacaktır. Ekonomi Uzmanları Konseyi 2023/2024 raporunda bunu hesaplamış ve 2070'lere kadar pozitif gelir etkisi bekliyor. Ve bugün birçok federal eyalet, memurları için emeklilik rezervi oluşturmaktan kaçınıyor veya sürekli olarak onlardan para çekiyor. Elbette federal hükümet, eyaletler ve belediyeler daha sonra emeklilik sigortası katkıları ödemek zorunda kalacaklardı. Ancak sonunda büyük servetleri uygun şekilde vergilendirebilseydik, çok fazla hareket alanımız olurdu ve emeklilik fonunun yükünü kesinlikle hafifletebilirdik.

Masanın üzerinden tamamen silinmediğini varsayalım. Böyle bir rota değişikliğinin hayata geçirilmesi ve herkesin tek bir fona para yatırması ne kadar zaman alır?

Mevcut kadronun korunması açısından işe yeni memurlardan başlanması gerekir. Bunun başlangıçta olumlu gelir etkileri olacağı kesin, ancak bu nesil emekli olduğunda, buna karşılık gelen emeklilik haklarının da karşılanması gerekecek elbette. Ancak asıl önemli nokta, önümüzdeki 20 yıl içinde, Baby Boomers'ın emekliye ayrılmasıyla birlikte ek gelirlere sahip olacağımızdır.

Mevcut gerçeklik nedir, yani karşılaştırmalı olarak, kanuni emeklilik fonundan vatandaşlar ne alıyor, memurlar emeklilik fonundan ne alıyor?

Almanya'da insanların emeklilikte ne kadar aldıklarına baktığımızda, yasal emeklilik maaşı ile memur emeklilik maaşı arasında belirgin bir fark görüyoruz. Ortalama olarak 45 yıldır prim ödeyen erkekler ayda brüt 1.900 avro civarında para alıyor. Kadınlar için bu değer daha düşük, yaklaşık 1.560 avro. Bu da aylık ortalama 1800 avro civarında bir rakama tekabül ediyor. Elbette bölgesel farklılıklar da var: Örneğin, doğu Almanya'da , Saksonya-Anhalt veya Türingiya gibi eyaletlerde emekli maaşları ortalama olarak ulusal ortalamanın biraz altındadır; buralarda ayda yaklaşık brüt 1.510 avro alırsınız. Memurların emekliliklerinde ise durum oldukça farklıdır. Bunlar doğrudan devletten gelir ve son maaşınıza dayanır. Bu onları önemli ölçüde daha yüksek hale getirir. Ocak 2024'te memurların ortalama emekli maaşı brüt olarak ayda yaklaşık 3.240 avro oldu. Bu rakam yasal emekli maaşının yaklaşık iki katı. Bu kadar ciddi farklılıklar varken siyasi hareket etmemiz gerekiyor.

Bentele hesaplıyor: "Yüzde 50'lik bir emeklilik seviyesini kolayca finanse edin"

Başka bir deyişle: Sistemde memurlar ve serbest meslek sahipleri de dahil olmak üzere daha fazla katılımcı olsaydı, emekliler bir emeklilik reformundan diğerine tökezlemek yerine nihayet gerçek iyileştirmelerden faydalanabilirler miydi? Şirketinizin herhangi bir hesaplaması var mı? Ekonomik Uzmanlar Konseyi, 2070'e kadar pozitif gelir etkilerini hesapladı. Biz de VdK olarak, emeklilik, bakım ve sağlık hizmetleri gibi sosyal hizmetleri vergi gelirlerinden finanse edersek, sosyal güvenlik sistemleri üzerindeki yükü genel olarak nasıl azaltabileceğimize dair hesaplamalar yaptık. Emeklilikte yüzde 50'lik bir emeklilik seviyesini rahatlıkla finanse edebiliriz. Sağlık sigortasında rahatlama daha da büyük olacaktır. Ancak şunu unutmamalıyız: Emeklilik fonlarının dörtte üçü hâlâ katkı paylarıyla, dolayısıyla sigortalıların ücretlerinden finanse ediliyor.

Dolayısıyla en umut verici tedbirler, kadın istihdamının güçlendirilmesi, mültecilerin ve yaşlı çalışanların işgücü piyasasına entegrasyonunun iyileştirilmesine yönelik tedbirlerdir. İşgücü piyasasının ve göçün potansiyelinin proaktif bir şekilde kullanılması ve yüksek kaliteli bakım ve eğitim altyapılarının oluşturulması, yasal emekliliklerin demografik olarak yarattığı zorlukların üstesinden gelinmesinde temel yaklaşımlar olmaya devam etmektedir. İşte bu nedenle, kadınların tam zamanlı istihdama katılabilmeleri için daha fazla çaba sarf etmemiz gerekiyor; böylece mülteciler işgücü piyasasına daha hızlı entegre olabilecek ve inşaat, tarım ve ofis alanlarında iyi ücretler ödenebilecek.

Bu eşitsiz muamele, insanların kendilerini dışlanmış hissetmelerine neden oluyor; özellikle de onlarca yıldır çalışıp maaş ödemişlerse.

Birçok vatandaş emeklilik politikasına olan güvenini kaybetti. Sizce belli grupların dışlanması bunun bir nedeni olabilir mi?

Emeklilik politikasına olan güvenin azalmasının bir nedeni de şüphesiz adaletsizlik duygusudur. Memurlar gibi bazı kesimlerin, yasal emeklilik sistemine katkı sağlamadıkları halde önemli ölçüde daha yüksek emeklilik maaşı almaları, birçok kişi tarafından haksız olarak değerlendiriliyor. Bu eşitsiz muamele, insanların kendilerini dışlanmış hissetmelerine neden oluyor; özellikle de onlarca yıldır çalışıp maaş ödemişlerse. Birçok kişi bunu, bazılarının korunduğu, bazılarının ise yaşlılıkta yoksulluk korkusu yaşadığı bir tür iki kademeli sistem olarak görüyor. Uzun vadede bu durum tüm sisteme olan güveni zedeleyebilir. Ancak anne aylıklarının , dul aylıklarının veya 45 yıl prim ödemeden alınan kesintisiz aylıkların kesilmesi yönündeki sürekli çağrılar da buna katkıda bulunuyor. Ödemeli emeklilik sisteminin verimliliği ve dayanıklılığı hakkında tekrar olumlu bir anlatıya ihtiyacımız var.