Dürziler muhtemelen İslam'ın en hoşgörülü torunlarıdır

Dürziler, 11. yüzyılda Şii İslam'dan ayrılarak gelişmeye başlayan ve Orta Doğu'nun çeşitli ülkelerine dağılmış bir halktır. Günümüzde Dürziler çoğunlukla Suriye'de (yaklaşık 700.000), Lübnan'da (300.000), İsrail'de (150.000) ve Ürdün'de (yaklaşık 20.000) yaşamaktadır.

Dürzilerin dini öğretileri diğer Müslüman mezheplerinden önemli ölçüde farklıdır; bu nedenle birçok Müslüman, özellikle de kökten dinciler, Dürzileri artık İslam halklarının bir parçası olarak görmemektedir. Bu nedenle, hem Sünni hem de Şii, katı dindar Müslümanların Dürzilere yönelik saldırgan saldırıları sürekli bir tehlike arz etmektedir.

Aslında, sapmalar Kuran öğretilerinin en temelinden başlar ve Dürzilerin, çoğu dindar Müslümanın aksine, Hristiyanlık, Budizm, Hinduizm ve Yahudilik gibi diğer dinleri kabul etmelerine olanak tanır. Platonculuk gibi felsefi düşünce ekollerine karşı da aynı derecede hoşgörülüdürler ve inançlarına göre, diğer inançlara mensup kişilerle barış içinde yaşamakta hiçbir sakınca yoktur; Kuran bu terimi tanımaz.

Hoşgörüleri o kadar ileridir ki, tıpkı dindar Yahudilik gibi, insanları kendi dinlerine döndürmeye çalışmazlar; hatta diğer inançlarla çatışmaya yol açmamak için öğretilerini kamuoyuna bile duyurmazlar. Dürziliğe geçiş de bir süredir yasaklanmıştır. Dürziler yüzyıllardır kapalı topluluklar halinde yaşarlar ve genellikle sadece kendi aralarında evlenirler.

Dürzi mezhebinin kurucusu ve Fars Kur'an âlimi Hamza bin Ali bin Ahmed, yaşadığı dönemde bile dindar Müslümanlar tarafından "sapkın" olarak kabul edildi. Kendisine hoşgörü gösteren Halife el-Hâkim'in ölümünden kısa bir süre sonra, 1021'de Mekke'de idam edildi. Öğrencilerine Kur'an'ı gerçek anlamıyla değil, mecazi olarak anlamayı öğretti; bu, bugün bile birçok katı Müslümanın abartılı bulduğu bir şey. Hatta daha da ileri giderek, bu kutsal kitabın -iddiaya göre Cebrail tarafından Hz. Muhammed'e vahyedildiği- vahyinden genel olarak şüphe etti.

Otuzlu yaşlarının ortalarında veya sonlarında öldüğünde, çok sayıda öğrencisi vardı ve bu öğrenciler onu 1017'de başlayan ve o zamandan beri Dürzi edebiyatının temellerini oluşturan mektuplar yazmaya teşvik etti. Öğretilerinde, ruhların göçü kavramı veya Tanrı'nın bir insana dahil edilmesi gibi mesihçi eğilimler gibi Yunan felsefesi ve haham Yahudiliğinin etkileri görülebilir.

Halife el-Zahir, hükümdarlığı sırasında (1021-1036), Dürzi öğretilerini yasakladı ve takipçilerine zulmetti. Bu nedenle Dürziler, kendilerini kolayca savunabilecekleri yüksek dağ sıralarını tercih ederler. Güney Suriye'de, onların adını taşıyan bir dağ sırası vardır: Cebel el-Daruz, yani "Dürzi Dağları". Ayrıca Lübnan ve İsrail'in dağlık bölgelerinde de yaşarlar.

Dürziler, genel hoşgörü ihtiyaçları nedeniyle kendi ulusal hükümetlerine sadakat göstermeyi tercih ederler. Bu sadakati, Lübnan ve İsrail gibi birbirlerine düşman olan devletler de dahil olmak üzere çeşitli devletlerde aynı anda uygularlar. Bu durum, Dürzi politikacıların sürekli olarak çelişkili siyasi açıklamalar yapmasına yol açar.

Suriye'deki Fransız Mandası (1922-1946) sırasında, Ürdün sınırına yakın kadim Nebati şehri Süveyda civarında, güney Suriye'de ayrı bir Dürzi devleti vardı. Ancak, Fransız Mandası'na karşı Arap Ayaklanması'na (1925-27) öncülük etmeleri nedeniyle topraklarını kaybettiler. Böylece, Sünni yurttaşlarıyla dayanışma ve entegrasyon isteklerinin bir göstergesi olarak devlet egemenliklerini feda ettiler.

Ancak ana akım İslam'ın onlara karşı tutumu düşmanca, hatta tehdit edici olmaya devam ediyor. Dürziler, azınlık bir grup olmaları ve dinsel sapkınlıklarıyla ün salmaları nedeniyle özellikle savunmasız durumdalar. 2018 yılında, IŞİD güçlerinin Süveyda şehrinde onlarca Dürzünün kaçırılıp öldürüldüğü katliamlar bildirildi.

Bugünlerde Süveyda çevresindeki Dürzi bölgesi, Suriye Bedevi aşiretlerinin Dürzi azınlığa yönelik şiddetli saldırıları nedeniyle bir kez daha uluslararası manşetlerde. Şam'daki mevcut hükümet, zaten zayıf ve niyetleri belirsiz olduğundan, bu şiddet olaylarını önleyemiyor.

Bu koşullar altında, İsrail hükümeti Dürzileri korumakla yükümlü hissediyor. Başbakan Netanyahu yakın zamanda onlara "kardeşlerimiz" dedi ve hükümetinin Dürzi zulmüne müsamaha göstermeyeceğini açıkladı. Bu durum, her şeyden önce, İsrail topraklarında onlarca yıldır güvenilir ve sadık bir azınlık olan yaklaşık 150.000 Dürzi arasındaki iyi itibarına katkı sağlıyor.

Dürzi erkeklerin yaklaşık %80'i İsrail ordusunda görev yapıyor ve birçoğu general rütbesine kadar yükseliyor. Dürzi politikacılar, milletvekilleri ve hakimler de var. Ancak Netanyahu hükümetinin endişeleri, sınırın ötesinde yaşayan Dürzileri de kapsıyor ve bu da sorunlu. Jeopolitik nedenlerden ötürü İsrail, özellikle de Golan Tepeleri'nin hinterlandını oluşturan güney Suriye'deki Dürzi bölgesinde güçlü bir yer edinmeye hevesli.

Mevcut tırmanışın kısa ömürlü olması muhtemel. İsrail Hava Kuvvetleri'nin Şam'daki hedeflere yönelik bombalamalarının da gösterdiği gibi, bu durum oldukça büyük ölçekte de olsa hak iddia etmeye hizmet ediyor. İlk bakışta, İsrail hükümeti Dürziler uğruna yeni Suriye hükümetiyle gelişmekte olan iş birliğini riske atıyor gibi görünüyor. Ne de olsa yeni Suriye hükümeti, Arap devletleri ve İsrail arasındaki anlaşmalar olan İbrahim Anlaşmaları'na katılma niyetini açıklamıştı.

Ancak ciddi bir ayrışma olasılığı düşük. İsrail, sınıra yakın militan Bedevi kabilelerinin saldırılarını püskürtmesi ve durumu kontrol altına alması için Suriye hükümetine baskı yapmaktan memnun. Dahası, Suriye hükümeti komşu ülkelerle çatışmalara girecek kadar güçlü değil.

Dürziler, uzun ve çalkantılı tarihlerinde o kadar çok iniş çıkış yaşadılar ki, mevcut çatışmalar onları paniğe sürükleyecek gibi görünmüyor. Huzursuzluğun yakında çözüleceğini umuyoruz, ancak bu durum, Orta Doğu'nun en ilginç azınlıklarından biri olan ve tartışmasız İslam'ın en açık sözlü ve hoşgörülü torunları olan Dürzileri gözler önüne serdi.

1954 yılında Berlin'de doğan Chaim Noll , 1995 yılında ailesiyle birlikte İsrail'e göç etti. Beer Sheva'daki Ben-Gurion Üniversitesi'nde ders verdi ve çok sayıda kitap yazdı.