İran nasıl nükleer bomba üretebilir?

Çin ayrıca, patlama bombaları konusunda da deneyim kazandı. 1960'larda, Halk Cumhuriyeti ilk nükleer silah testleri için bu tür iki bomba üretti. Çin nükleer silah programı, böyle bir bombanın nükleer olmayan bileşenlerinin (yani, yüksek oranda zenginleştirilmiş uranyumdan yapılmış bomba çekirdeğini çevreleyen her şeyin) bomba çekirdeğinin zenginleştirilmesiyle paralel olarak geliştirilebileceğini gösterdi. Yeterli silah sınıfı uranyum bulunduğunda, bomba üç ila beş hafta içinde birleştirilebilir.

Bir içe doğru patlama bombası dışarıdan içeriye doğru patlatılır. Amaç, son derece zenginleştirilmiş uranyumdan oluşan bomba çekirdeğini ve içindeki nötron kaynağını olabildiğince sıkı bir şekilde sıkıştırmaktır. Bu, uranyum kütlesini süperkritik bir duruma sokar ve ultra hızlı bir fisyon reaksiyonları zincirini başlatır.

Yıkıcı güç, patlamaya kadar bu zincirleme reaksiyonların yeterince uzun süre sürdürülmesiyle en üst düzeye çıkarılır. Tamper gecikmeyi sağlar. Bu, bombanın ilk nükleer fisyondan hemen sonra patlamasını ve böylece "sönmesini" önler. Orta büyüklükteki bir bombada , enerjinin %99,9'u patlamadan önceki son 0,07 mikrosaniyede serbest kalır .

Bombanın çekirdeği, kontrolsüz zincirleme reaksiyonlardan sorumlu olan uranyumdur. Ancak, bu tür zincirleme reaksiyonlar doğal olarak oluşan uranyumla mümkün değildir. Doğal uranyum büyük ölçüde parçalanması zor olan uranyum-238'den oluşur. Sadece parçalanabilir uranyum-235 zincirleme reaksiyonlar için uygundur, ancak doğal uranyumun ağırlığının yalnızca %0,7'sini oluşturur. Daha fazla parçalanabilir malzeme elde etmek için uranyumun zenginleştirilmesi gerekir.

Bir bomba için gereken yaklaşık 25 kilogram yüksek oranda zenginleştirilmiş gaz halindeki uranyumu üretmek için dört ila beş ton doğal uranyuma ihtiyaç vardır. Malzemenin bunu başarmak için birkaç dönüşüm adımından geçmesi gerekir.

Doğal uranyumun santrifüjlerde silah sınıfı uranyuma zenginleştirilmesi, nükleer bomba üretmenin en karmaşık kısmıdır. Gerisi, yani bombanın kendisinin inşası, zorludur. Ancak İran'ın gerekli silah sınıfı bilgi birikimine zaten sahip olması mümkündür. Bu bilgi, uranyum zenginleştirmeyle paralel olarak edinilebilir. İç patlama ve nötron kaynağı da doğal uranyumla test edilebilir. IAEA yakın zamanda İran'ın 2003 gibi erken bir tarihte beyan edilmemiş tesislerde iç patlama testleri gerçekleştirdiğine dair kanıtlar sundu.

İran da zenginleştirme konusunda oldukça ileri seviyede. IAEA'ya göre, Mayıs ayı sonunda İslam Cumhuriyeti'nin zaten %60 oranında zenginleştirilmiş 400 kilogramdan fazla uranyum stoğu vardı.

Santrifüjlerden elde edilen yüksek oranda zenginleştirilmiş uranyumun taşınması kolaydır. Uranyum içeren gaz özel gaz silindirlerine doldurulabilir. Birkaç kamyon dolusu gaz silindiri, İran'ın tüm uranyum stokunu taşımak için yeterli olacaktır. Bu, İran'ın hava saldırılarından önce uranyum stoklarını güvenli bir yere taşıdığı varsayımını makul kılıyor.

Savaştan önceki aylarda İran, santrifüjlere doğal uranyum yerine giderek artan oranda yüzde 20 oranında uranyum vermiş, böylece zenginleştirmeyi yüzde 60'a çıkarmıştı.

Başlangıç ​​materyali olarak doğal uranyum kullanıldığında, ilk zenginleştirme çabası çok yüksektir. Ancak, çaba daha sonra dengelenir. %60'tan %90'a zenginleştirme nispeten küçük bir adımdır.

Amerikan düşünce kuruluşu Bilim ve Uluslararası Güvenlik Enstitüsü (ISIS), Haziran başında İran'ın Fordow'daki zenginleştirme tesisinde üç hafta içinde dokuz nükleer bomba inşa etmek için yeterli silah sınıfı uranyum üretebileceğini tahmin etti. ISIS analizine göre İran, beş ay içinde 22 bombaya kadar yeterli malzemeye sahip olacak.

Ancak 22 Haziran'da Fordow ve Natanz'daki tesisler Amerikan sığınak patlatma bombalarıyla saldırıya uğradı. O zamandan beri, her iki tesisteki santrifüjlerin ne kadar ciddi hasar gördüğü belirsizliğini koruyor.

2015 yılında İran ve BM Güvenlik Konseyi'nin daimi üyeleri, artı Almanya, bir nükleer anlaşma imzaladı. ABD hükümetine göre, Tahran hala bir bomba yapmak için gerekli uzmanlığa sahip değildi. Nükleer anlaşmayla İran, nükleer silah edinmekten kaçınmayı taahhüt etti. Karşılığında, Washington ekonomik yaptırımlarını hafifletti. Başkan Trump yönetiminde, ABD 2018'de anlaşmadan çekildi ve İran'a karşı yaptırımları yeniden uyguladı. O zamandan beri Tahran, nükleer programının hızını artırdı.

İran liderliği resmen nükleer silahların İslam dışı olduğunu ve bu nedenle tabu olduğunu iddia ederken, Tahran rejimi aynı anda İsrail'in yok edilmesini talep etti ve sorumlu BM kuruluşu olan IAEA'dan kendi nükleer programıyla ilgili bilgileri defalarca sakladı. İran'ın nükleer bombalar üretmeyi gerçekten taahhüt edip etmediği veya bu hedefe yönelik ileri çalışmaları uluslararası müzakerelerde kaldıraç olarak kullanmayı düşünüp düşünmediği belirsizdir.

Haziran ayının başında, Uluslararası Atom Enerji Ajansı'nın (UAEA) İran'ın nükleer programının durumu hakkındaki son raporunu yayınlamasının ardından, Uluslararası Atom Enerji Ajansı Genel Müdürü Rafael Rossi, İran'ın nükleer bomba üretmesinin ne kadar süreceği sorulduğunda, "Yıllardan ziyade aylar sürecek gibi görünüyor" şeklinde bir cevap vermişti.

Son İsrail ve Amerikan saldırılarının ardından, böyle bir tahmin daha da zorlaştı, özellikle de İran Çarşamba günü IAEA ile iş birliğini askıya aldığı için. ABD Savunma Bakanlığı şimdi askeri saldırıların İran'ın nükleer programını iki yıla kadar geriye götürdüğünü tahmin ediyor. Ancak Pentagon bunun için herhangi bir kanıt sunmadı, bunun yerine istihbarat bilgilerine güvendi. Haziran sonunda, IAEA Direktörü Rossi İran'ın birkaç ay içinde uranyum zenginleştirmeye devam edebileceğini söyledi.

İran'ın nükleer programının durumuyla ilgili netlik elde edilmesi biraz zaman alabilir. Ve nihayetinde, esas olarak Tahran'daki yöneticilerin bombayı inşa etmek için siyasi irade gösterip göstermemesine bağlı olacaktır. Ya da umarım göstermezler.