Sprzęt ochronny jest priorytetem w planowaniu bezpieczeństwa zdrowotnego UE

UE stawia środki ochrony indywidualnej (PPE) w centrum swojej strategii bezpieczeństwa zdrowotnego. Wraz z uruchomieniem pierwszej strategii dotyczącej zapasów i medycznych środków zaradczych, Komisja Europejska dąży do zapewnienia szybkiego dostępu do PPE i innych kluczowych narzędzi, aby chronić pracowników i obywateli w przyszłych kryzysach.

Europa stoi w obliczu rosnących zagrożeń związanych z pandemiami, konfliktami zbrojnymi, zagrożeniami chemicznymi, biologicznymi i radiologicznymi oraz atakami nuklearnymi (CBRN). Środki ochrony indywidualnej (PPE) są obecnie uważane za niezbędne nie tylko dla personelu medycznego, ale także dla personelu domów opieki, zespołów reagowania kryzysowego i pracowników organizacji humanitarnych.

Komisarz ds. Równości Płci, Gotowości i Zarządzania Kryzysowego, Hadja Lahbib, powiedziała: „Zdajemy sobie sprawę z zagrożeń, z jakimi się mierzymy. I wiemy, że możemy im stawić czoła. Ataki hybrydowe, przerwy w dostawie prądu, ekstremalne warunki pogodowe i rozprzestrzenianie się chorób. Te zagrożenia są już blisko. Dlatego przenosimy gotowość z linii frontu na pierwszą linię naszej obrony”.

Strategia Gotowości, przyjęta w marcu 2025 roku, odzwierciedla tę zmianę w kierunku większej odporności, stawiając środki ochrony indywidualnej na równi ze szczepionkami i diagnostyką. Wprowadza ona również plany gotowości, listę priorytetowych środków zaradczych oraz systemy nadzoru, takie jak monitoring ścieków.

Aby wesprzeć szybkie wdrożenie, Komisja wzmacnia swoją bazę przemysłową poprzez stałą produkcję unijnego FAB i nowe partnerstwo RAMP UP.

Rzecznik Komisji powiedział portalowi Euractiv: Jak wspomniano w strategii, Komisja rozważy możliwość rozszerzenia zakresu unijnych FAB-ów, aby objąć nimi szerszy asortyment produktów i promować innowacyjne modele produkcji. W tym kontekście zajmiemy się oczywiście również kwestią środków ochrony indywidualnej (PPE).

Od strategii do działania

Strategia gromadzenia zapasów zakłada utworzenie sieci UE, której zadaniem będzie koordynacja rezerw między państwami członkowskimi, poprawa widoczności, ograniczenie powielania działań i opracowanie wspólnych zaleceń.

W oświadczeniu dla Euractiv firma 3M z zadowoleniem przyjęła lepszą koordynację opieki zdrowotnej w UE.

„Obie strategie UE podkreślają kluczowe znaczenie środków ochrony osobistej (PPE) dla ochrony pracowników pierwszej linii i ogółu społeczeństwa” – powiedział Maxime Bureau, dyrektor ds. relacji rządowych UE w firmie 3M.

„Sieć Zapasów UE podkreśla zaangażowanie UE w lepszą koordynację między państwami członkowskimi i zapewnienie przejrzystości w zarządzaniu i zaopatrzeniu w niezbędne medyczne środki zapobiegawcze, w tym środki ochrony indywidualnej (PPE). W przyszłości niezbędna jest centralizacja działań na szczeblu UE, aby zapewnić jednolitą i skuteczną reakcję na zagrożenia zdrowotne oraz wykorzystać wspólne zasoby i wiedzę specjalistyczną z korzyścią dla wszystkich państw członkowskich” – stwierdziło Biuro.

Komisja oczekuje, że sieć ta będzie mapować krajowe obszary chronione, w tym ich lokalizację, zawartość i zarządzanie, w celu usprawnienia koordynacji i reagowania kryzysowego.

Zapasy RescEU uzupełniają rezerwy krajowe. Jeśli Unijny Mechanizm Ochrony Ludności zostanie uruchomiony, rezerwy UE mogą zostać zmobilizowane w celu zaspokojenia potrzeb krajów wnioskujących o ich udostępnienie. Strategia dotycząca zapasów opiera się na holistycznym podejściu, od prognozowania potrzeb po zarządzanie operacyjne, i dotyczy kluczowych elementów, takich jak środki ochrony indywidualnej. Jej celem jest również poprawa interoperacyjności między krajowymi i unijnymi systemami zapasów, w tym między sektorem publicznym i prywatnym oraz podmiotami cywilnymi i wojskowymi – kontynuował rzecznik.

„Ponadto w obszarze środków ochrony indywidualnej (PPE) funkcjonuje już dynamiczny system zakupów, w ramach którego firmy dobrowolnie zgadzają się na dostarczenie zestawu kluczowych dokumentów w zamian za przyspieszenie początkowej fazy zamówień w czasach kryzysu” – dodał rzecznik Komisji.

Wzmocnienie rezerw środków ochrony indywidualnej w UE

W ramach szerszej inicjatywy na rzecz gotowości UE rozszerza program rescEU, pierwotnie przeznaczony do walki z pożarami lasów, o pandemie i zagrożenia CBRN.

„Jedną z lekcji, jaką wyciągnęliśmy z pandemii COVID-19, jest znaczenie tworzenia i utrzymywania kompleksowych zapasów środków medycznych”.

Rezerwy te obejmują obecnie środki ochrony osobistej, szczepionki, sprzęt medyczny i środki zaradcze przeciwko takim zagrożeniom, jak zoonozy i oparzenia.

Aby poprawić zrównoważony rozwój, UE testuje wirtualne gromadzenie zapasów i modele oparte na dostawcach, aby ograniczyć ilość odpadów i zapewnić dostęp do zapasów bez konieczności ciągłego uzupełniania.

W sytuacjach nadzwyczajnych rescEU umożliwia bezpośrednie lub wspólne zamówienia i może pokryć do 100% kosztów transportu.

„W przypadku kryzysu ERCC koordynuje pomoc z władzami państw członkowskich, aby skierować ją tam, gdzie jest potrzebna. Działa 24 godziny na dobę, 7 dni w tygodniu i może szybko zmobilizować środki ochrony indywidualnej z zapasów rescEU, w tym zorganizować logistykę. Podczas pandemii COVID-19 środki ochrony indywidualnej były dostarczane zarówno poprzez dobrowolne oferty państw członkowskich, jak i poprzez mobilizacje rescEU” – wyjaśnił rzecznik Komisji.

UE dysponuje również szerszym wachlarzem narzędzi zarządzania kryzysowego. Ustawa o środkach nadzwyczajnych i odporności na rynku wewnętrznym (IMERA), która wejdzie w życie w 2026 roku, pomoże zapewnić płynny przepływ niezbędnych towarów, usług i osób w UE. Potencjał transportowy i logistyczny RescEU może być również wykorzystany do dostarczania kluczowych towarów w sytuacjach kryzysowych.

Dalsza ekspansja i rozwój rescEU będą omawiane z państwami członkowskimi w celu wspólnego uzgodnienia priorytetów gromadzenia zapasów na poziomie UE (również z uwzględnieniem dostępnych zasobów). Interoperacyjność i koordynacja zdolności reagowania w sytuacjach transgranicznych będą regularnie testowane w ramach ćwiczeń w ramach Unijnego Mechanizmu Ochrony Ludności.

Mobilizowanie partnerstw

Strategia promuje również partnerstwa publiczno-prywatne oraz cywilno-wojskowe w celu optymalizacji logistyki i łańcuchów dostaw. Te modele współpracy są uważane za kluczowe dla skutecznego dostarczania środków ochrony osobistej i innych zapasów w czasach kryzysu. Obejmuje to usprawnienie logistyki i ponowną ocenę łańcuchów dostaw w zakresie środków zaradczych nieujętych na unijnej liście leków krytycznych, takich jak środki ochrony osobistej czy diagnostyka.

„Będziemy współpracować z europejskimi firmami w każdym państwie członkowskim, aby zapewnić dostępność niezbędnych artykułów, takich jak żywność, woda, leki, maski i zestawy testowe, gdy ich potrzebujemy” – powiedział komisarz Lahbib.

Napędzanie innowacji i gotowości

Aby zwiększyć gotowość, HERA będzie nadal kierować zamówieniami awaryjnymi, produkcją oraz pracami badawczo-rozwojowymi.

Inicjatywa Medifence 2026 ma na celu gromadzenie zapasów środków ochrony indywidualnej wielokrotnego użytku oraz wspieranie innowacji w zakresie czujników biologicznych i platform leków.

Jednocześnie program Medical Countermeasures Accelerator pomoże wyeliminować luki innowacyjne w zakresie środków ochrony indywidualnej, diagnostyki, szczepionek i metod leczenia, a także zapewni wsparcie regulacyjne i finansowe.

„Środki ochrony indywidualnej (ŚOI) stanowią kluczowy element strategii Komisji Europejskiej w zakresie medycznych środków zapobiegawczych, ponieważ stanowią naszą pierwszą linię obrony przed pojawiającymi się zagrożeniami dla zdrowia. Innowacje w ŚOI są niezbędne do opracowania bardziej zaawansowanego sprzętu ochronnego, który zapewnia lepszą ochronę przed zagrożeniami o wysokiej zakaźności, dobrze przylega do twarzy, jest wygodny nawet przy długotrwałym noszeniu, nadaje się do ponownego użycia, a nie do utylizacji po jednorazowym użyciu, ma dłuższy okres przydatności do użycia, co ułatwia gromadzenie zapasów, i pozostaje opłacalny dla systemów opieki zdrowotnej” – powiedział rzecznik Komisji.

Komisja wsparła nową generację środków ochrony osobistej (PPE) poprzez ukierunkowane dotacje i programy zamówień publicznych.

HERA prowadzi również pilotażowy projekt mający na celu wydłużenie terminu przydatności do użycia środków ochrony indywidualnej.

Komisja Europejska zapewniła już finansowanie rozwoju respiratorów nowej generacji, które eliminują te ograniczenia. Wspieramy innowatorów we wprowadzaniu nowych projektów na rynek, aby zapewnić Europie lepsze przygotowanie na przyszłe zagrożenia zdrowotne, jednocześnie poprawiając codzienną ochronę pracowników służby zdrowia. Jak podkreślono w zrównoważonym podejściu do zarządzania zapasami, HERA jest świadoma wyzwań związanych z przechowywaniem środków ochrony indywidualnej. Dlatego rozważane są innowacyjne rozwiązania, takie jak zarządzanie zapasami przez dostawców, dodał rzecznik.

HERA i Akcelerator wspólnie stanowią przykład szerszej transformacji UE, od zwykłego gromadzenia zapasów do długoterminowej innowacji i gotowości.

Pandemia uwypukliła wagę dalszego finansowania. W odpowiedzi Komisja przeznaczyła ponad 5 miliardów euro na lata 2021–2027 w ramach programów EU4Health, Horyzont Europa i rescEU. Przyszłe finansowanie zostanie omówione w kolejnej rundzie budżetowej UE.

Eurodeputowany Nicolás González Casares ostrzegł, że finansowanie musi odpowiadać ambicjom.

„W rzeczywistości UE w dużej mierze opiera się na imporcie z Chin, jeśli chodzi o zaspokajanie swoich potrzeb w zakresie środków ochrony indywidualnej” – powiedział. „Chociaż programy Horyzont Europa i EU4Health mogą wspierać badania i rozwój w zakresie bardziej zrównoważonych i skalowalnych środków ochrony indywidualnej, to na te potrzeby należy przeznaczyć konkretne fundusze europejskie. W przeciwnym razie ryzykujemy odwrócenie inwestycji od równie ważnych potrzeb medycznych”.

Zaapelował o instrumenty finansowe, które zapewnią szybką reakcję i długoterminowe bezpieczeństwo.

Omówiliśmy, jak możemy wzmocnić europejską strategię bezpieczeństwa. Powinniśmy przeznaczyć ukierunkowane środki na wzmocnienie strategicznych zasobów zaopatrzeniowych w perspektywie krótkoterminowej i długoterminowej.

Nie zostawiaj nikogo w tyle

Równość jest kluczowym elementem strategii UE w zakresie środków ochrony indywidualnej. González Casares podkreślił, że dystrybucja musi wykraczać poza szpitale: „Ten problem jest rozwiązywany na dwóch poziomach: jednym związanym z codziennymi niedoborami, a drugim z zarządzaniem kryzysowym”.

Strategia zaopatrzenia musi uwzględniać zarówno popyt, jak i dystrybucję. Potrzebna jest nie tylko bezpośrednia opieka zdrowotna w szpitalach, ale także inne obszary. Domy opieki, pracownicy pomocy humanitarnej i zespoły reagowania kryzysowego również muszą być zaopatrywane.

Odzwierciedla to zaangażowanie Komisji w zapewnienie, że wspólnie udostępniane zasoby UE przyniosą korzyści wszystkim państwom członkowskim.

Sukces obu strategii zależeć będzie od ich wdrożenia w przyszłości.

Do najważniejszych osiągnięć zalicza się obecnie uruchomienie operacyjnej Sieci Zapasów UE, uruchomienie Akceleratora Środków Zabezpieczających przed Zanieczyszczeniami Medycznymi oraz nadchodzące inicjatywy, takie jak Medifence zaplanowana na 2026 r.

Ponieważ dyskusje na temat finansowania są powiązane z kolejnymi wieloletnimi ramami finansowymi, nadchodzące tygodnie będą kluczowe dla zapewnienia, że ambicje UE w zakresie strategicznej autonomii i odporności na kryzysy przełożą się na konkretne przygotowania w terenie.