Pielęgniarstwo w czwartki
Podsumowanie: Profil zachorowań na raka w Portugalii (2025) – kluczowe dane
Rak jest drugą najczęstszą przyczyną zgonów w Portugalii i stanowił 23% zgonów w 2021 r., ustępując jedynie chorobom układu krążenia. Śmiertelność z powodu raka spada, ale wolniej niż średnia w UE. Szacuje się, że do 2040 roku zapadalność na tę chorobę wzrośnie o 20%, a ryzyko zgonu u mężczyzn będzie dwukrotnie wyższe niż u kobiet. Portugalia wyróżnia się negatywnie na tle Europy ze względu na wysoki wskaźnik zachorowań na raka żołądka i raka wieku dziecięcego.
Zapobieganie: postęp i wyzwania – Portugalia wydaje na profilaktykę połowę średniej europejskiej, ale ma jeden z najwyższych wskaźników wyszczepialności przeciwko wirusowi brodawczaka ludzkiego (91% 15-letnich dziewcząt w 2023 r.). Otyłość dotyka jednak 53% dorosłych, przy czym występują wyraźne dysproporcje społeczno-ekonomiczne: 60% kobiet z niskim wykształceniem ma nadwagę, podczas gdy odsetek ten wśród kobiet z wykształceniem wyższym wynosi 33%.
Wśród nastolatków wskaźniki nadwagi i otyłości pozostają stosunkowo stabilne, przy czym w 2022 r. problem ten dotyczył 20% 11-15-latków. Jest to wynik nieznacznie niższy od europejskiej średniej wynoszącej 21%, ale ujawnia niepokojący gradient społeczno-ekonomiczny: 21% dzieci z gospodarstw domowych o wyższych dochodach ma nadwagę lub otyłość, w porównaniu z 33% dzieci z gospodarstw domowych o niższych dochodach. Brak aktywności fizycznej przyczynia się do takiego scenariusza. W 2022 r. tylko 26% Portugalczyków powyżej 15 roku życia uprawiało aktywność fizyczną co najmniej trzy razy w tygodniu, co jest wynikiem niższym od średniej europejskiej wynoszącej 31%. Wśród 15-latków jedynie 14% podejmowało aktywność fizyczną przez 60 minut dziennie, co jest wynikiem poniżej europejskiej średniej wynoszącej 15%.
Spożycie alkoholu (10 litrów rocznie na osobę) przyczynia się do 16 nowych przypadków raka na 100 000 mieszkańców, a palenie tytoniu (14% w 2019 r.) pozostaje czynnikiem ryzyka, szczególnie wśród mężczyzn.
Badania przesiewowe: nieregularny zasięg – krajowe programy badań przesiewowych wykazują nierównomierną zgodność: 50% w przypadku raka piersi (98% zaproszonych do udziału w badaniu, ale tylko 32% przestrzegało zaleceń w Lizbonie), 60% w przypadku raka szyjki macicy (94% przestrzegało zaleceń, ale tylko 64% zaproszono) i tylko 14% w przypadku raka jelita grubego (z rażącymi dysproporcjami regionalnymi). Brak lekarzy rodzinnych (1,5 miliona Portugalczyków nie miało dostępu do lekarza w 2023 r.) utrudnia wczesne wykrywanie chorób.
Leczenie: Ograniczone zasoby – NHS oferuje bezpłatną opiekę, ale zmaga się z niedoborem specjalistów i przestarzałym sprzętem (50% sprzętu do radioterapii ma ponad 15 lat). Czas oczekiwania jest niepokojący: 62% szpitali przekroczyło termin pierwszej konsultacji onkologicznej (średnio 25 dni).
Wpływ ekonomiczny i społeczny – choroby nowotworowe pochłaniają 4,2% wydatków na opiekę zdrowotną i powodują straty produktywności równoważne 200 pracownikom/100 000 mieszkańców (powyżej średniej europejskiej). Z powodu tej choroby średnia długość życia może się skrócić o 1,9 roku do 2050 r., a Portugalia ma najwyższy wskaźnik depresji ponowotworowej w UE (31 przypadków/100 000).
Opieka paliatywna i pediatryczna – Sieć placówek opieki paliatywnej dysponuje 245 łóżkami szpitalnymi, ale brakuje wyspecjalizowanych specjalistów (tylko 40% lekarzy ma odpowiednie przeszkolenie). W przypadku nowotworów wieku dziecięcego (19 przypadków/100 000 dzieci, najwięcej w UE) badania są niewystarczające (tylko 22 badania kliniczne w latach 2010–2022).
Wnioski – Portugalia może ograniczyć skutki zachorowań na raka, stosując skuteczne strategie: zwalczając otyłość i alkohol, rozszerzając zakres badań przesiewowych, unowocześniając sprzęt i wzmacniając szkolenia medyczne. Raport OECD wskazuje drogę do zdrowszej przyszłości, ale domaga się podjęcia pilnych działań.
*Źródło: OECD/Komisja Europejska (2025), „Profil kraju dotkniętego chorobą nowotworową w UE: Portugalia 2025”.*
Bruno Filipe Rodrigues Pina Monteiro
Koordynator Grupy Dynamicznej Centrum Pielęgniarstwa Dziecięcego i Pediatrycznego. Pielęgniarka specjalistka w dziedzinie pielęgniarstwa dziecięcego i pediatrycznego pracująca na Oddziale Ratunkowym Pediatrii w Lokalnej Jednostce Zdrowia Guarda , EPE.
Jornal A Guarda
