Dziedzictwo: pięć liczb pokazujących jego znaczenie we francuskich nierównościach

W najbliższy wtorek, 13 maja, Emmanuel Macron będzie gościem wywiadu emitowanego na kanale TF1, podczas którego odpowie m.in. na pytania Cécile Duflot, dyrektor wykonawczej Oxfam France. Były minister Partii Zielonych zamierza porozmawiać z głową państwa na temat delikatnej kwestii podatku od spadków. Organizacja pozarządowa, która prowadzi kampanię na rzecz bardziej sprawiedliwego podziału bogactwa, od kilku lat opowiada się za reformą podatku od spadków, uważanego za kluczowe narzędzie w walce z nierównościami.

W miarę jak przekazywanie bogactwa odgrywa coraz większą rolę w majątku gospodarstwa domowego, temat ten staje się przedmiotem ożywionej debaty na temat sprawiedliwości społecznej i przywiązania do przekazywania bogactwa w rodzinie . Oto pięć kluczowych danych, które pomogą zrozumieć kwestie ekonomiczne, społeczne i fiskalne związane z dziedziczeniem we Francji.

Jak wynika ze sprawozdania Europejskiego Trybunału Obrachunkowego , w 2023 r. podatek od spadków przyniósł państwu francuskiemu 16,6 mld euro, czyli ponad dwukrotnie więcej niż w 2011 r. (7 mld euro). Wzrost ten można wytłumaczyć zmianami prawnymi, wzrostem liczby zgonów i wzrostem wartości aktywów, szczególnie nieruchomości.

Wzrost ten o ponad 137% w ciągu dwunastu lat można wytłumaczyć przede wszystkim wzrostem liczby zgonów, związanym ze starzeniem się społeczeństwa, a także ciągłym wzrostem wartości nieruchomości i aktywów. Francja należy do krajów OECD, w których przychody z tytułu podatków od czynności cywilnoprawnych stanowią najwyższy odsetek PKB (0,74%).

Według badania INSEE opublikowanego w 2024 r. około 40% francuskich gospodarstw domowych deklaruje, że w ciągu swojego życia otrzymało spadek.

Gospodarstwa domowe, które otrzymały spadek, mają przeciętny majątek brutto w wysokości 439 700 euro, podczas gdy średnia wartość majątku ogółu gospodarstw domowych wynosi 317 100 euro. Różnica jest widoczna także w odniesieniu do mediany majątku, wskaźnika mniej wrażliwego na bardzo duże majątki: wynosi ona 269 300 euro w przypadku gospodarstw domowych, które odziedziczyły majątek, w porównaniu do 177 200 euro dla ogółu. Spadkobierca ma do dyspozycji o ok. 90 tys. euro więcej niż wynosi krajowa mediana.

Według raportu Economic Analysis Council z 2022 r., odsetek majątku pochodzącego z dziedziczenia wzrósł z 35% w latach 70. XX wieku do prawie 60% obecnie. Innymi słowy, większość majątku posiadanego przez jednostki nie jest już wynikiem ich pracy lub osobistych oszczędności, lecz dziedziczenia międzypokoleniowego.

Jak podano w tej samej notatce, zjawisko to przyczynia się do „zamrażania pozycji społecznych” . Osoby wywodzące się ze skromnych rodzin rozpoczynają dorosłe życie z niewielkim majątkiem lub bez niego, co utrudnia im dostęp do własności nieruchomości, przedsiębiorczości lub produktywnych inwestycji.

Wbrew powszechnemu przekonaniu, jak podaje Ministerstwo Gospodarki, we Francji prawie 85% spadków nie podlega podatkowi od spadków dzięki ulgom i zwolnieniom.

W linii prostej – między rodzicami i dziećmi – każdy spadkobierca może otrzymać od każdego rodzica kwotę do 100 000 euro bez płacenia podatku. Próg ten można odnawiać co piętnaście lat. Oprócz tej obniżki podatek od spadków jest naliczany według progresywnej skali wynoszącej od 5 do 45%. Maksymalna stawka obowiązuje wyłącznie od części spadku przekraczającej 1,8 mln euro na dziecko.

Podatek ten jest w dużej mierze łagodzony za pomocą szeregu środków podatkowych, takich jak pakt Dutreila – ułatwiający przenoszenie własności przedsiębiorstw – lub darowizny w ramach podziału własności. Na przykład w kontekście przekazania przedsiębiorstwa o wartości 100 milionów euro dwóm dzieciom zastosowanie paktu Dutreila może obniżyć efektywną stawkę podatkową do 10,7% w porównaniu do 44,4% bez tego mechanizmu, wyjaśnia Trybunał Obrachunkowy.

Według badania Odoxa for Challenges opublikowanego w 2024 r. podatek od spadków jest prawdopodobnie najmniej popularnym podatkiem wśród Francuzów (1). Podczas gdy niektóre podatki są postrzegane jako uzasadnione – podatki od osób prawnych (81%), podatki od nieruchomości (79%), a nawet podatki dochodowe (73%) – podatek od spadków jest postrzegany jako nielegalny przez 77% Francuzów.

Jest to tak niepopularny podatek, że Francuzi jednogłośnie domagają się jego obniżenia, a nie podwyższenia: 84% uważa, że ​​podatek od spadków powinien zostać obniżony, podczas gdy zaledwie 13% jest zdania, że ​​należy go podwyższyć.