Portugal moet de waarde van Lajes' activa bepalen

Documentatie die wijst op de ontdekking en daaropvolgende kolonisatie van de Azoren, in het hart van de Atlantische Oceaan, dateert uit de 15e eeuw.

“ Geografie is voor ons [Azoreërs] evenveel waard als geschiedenis ”, schreef Vitorino Nemésio, waarmee hij de grootste troef van de Azoren aantoonde.

De natuurkrachten die de karvelen in de 16e eeuw aandreven, maakten de eilanden tot een belangrijke pijler van de zeeroutes. De Azoren waren essentieel voor de bevoorrading van vloten, het repareren van schepen en het waarborgen van de veiligheid van de marine. Door de concurrentie van de Noordse landen verloren de Portugese en Castiliaanse vloten hun dominantie in overzeese ontdekkingen en vanaf de 17e eeuw begonnen andere landen de Azoren als van aanzienlijk strategisch belang te beschouwen. De Britten stelden zelfs voor om de archipel om te vormen tot een Engels protectoraat. Zelfs met de teloorgang van de Iberische vloten behielden de Azoren een essentiële rol in de Atlantische overheersing die niemand kon negeren. Dit werd nog duidelijker vanaf de 20e eeuw, met de opkomst van de Verenigde Staten van Amerika (VS) als een grote lucht- en zeemacht, die het Britse Rijk in zekere mate verving.

De strategische waarde en de Euro-Atlantische relevantie van de archipel zijn dan ook onbetwistbaar. De archipel staat op de voorgrond bij meteorologische observaties en oceanografisch, ruimte- en biotechnologisch onderzoek, naast andere wetenschappelijke voordelen.

De politieke en militaire gebeurtenissen van de afgelopen weken hebben de Azoren opnieuw op ieders lippen gelegd, dankzij de passage en stationering van Amerikaanse luchtmachtcontingenten (en die van andere NAVO-landen) op de Lajes-basis. Ondanks alle onvoorspelbaarheid van de huidige regering-Trump is er vrijwel geen kans dat de VS hun interesse in strategische en versnelde toegang tot de basis op Terceira verliezen. De VS hebben militaire bases buiten hun grondgebied nodig om snel te kunnen reageren op een crisis of regionaal conflict, binnen hun defensieve kader binnen de NAVO. Sterker nog, zelfs na de Koude Oorlog waren er verschillende voorbeelden waarin Lajes een belangrijke rol speelde in het Amerikaanse optreden: in de eerste Golfoorlog in 1991; in voormalig Joegoslavië in de jaren negentig; in Afghanistan eind 2001; tijdens het conflict in Irak [na de Lajes-top in 2003]; en, meer recent, in Libië, Syrië of Jemen.

De "functionele macht" van Portugal (de Azoren) blijft de Amerikaanse interesse rechtvaardigen. Binnen het kader van het Europese veiligheids- en defensiebeleid is het uiteraard belangrijk om te begrijpen welke nieuwe rollen de Portugese Atlantische eilanden zouden kunnen spelen binnen het kader van de toegekende faciliteiten: Zal ​​de archipel worden gezien als de vooruitgeschoven verdediging van de VS (zoals tot nu toe het geval was) of van Europa?

In deze context is het belangrijk te begrijpen dat de VS zich van mening zijn dat zij de eigenaar zijn van deze militaire infrastructuur waar zij faciliteiten hebben. De basis in Lajes is echter eigendom van de Portugese luchtmacht (BA4), waar een kleine detachement Amerikaanse troepen gestationeerd is.

In de jaren zestig bewees de Portugese regering zich een bekwame onderhandelaar. Zich bewust van het belang van de militaire basis Terceira voor het Amerikaanse buitenlandse beleid, zette ze alle goede diplomatieke praktijken in om de nationale belangen te bevorderen. Sindsdien hebben de VS niet toegegeven en hebben de interne politieke onrust, de verschuiving van Portugal naar Europa en ons onvermogen om het werkelijke strategische belang van het eilandgebied te beoordelen, het onvermogen van Portugese onderhandelaars aangetoond. Zozeer zelfs dat er, 30 jaar na de ondertekening van de laatste bilaterale overeenkomst (1995), geen enkele verdere wens is geuit om het document te herzien. Een kleine staat als Portugal, waar nu een democratie is gevestigd, heeft bekwame onderhandelaars nodig om zijn belangen beter te verdedigen en zijn geostrategische relevantie te vergroten. We weten dat de Azoren vanwege hun geografische ligging altijd een belangrijk knooppunt zullen blijven.

Vanuit het perspectief van Portugal en onze partners in de Europese Unie zullen projecten zoals de uitbreiding van het continentaal plat, het handhaven van een Euro-Atlantisch buitenlands beleid, diplomatieke betrekkingen met Portugeestalige Afrikaanse landen en Brazilië, en de toename van partnerschappen voor ontwikkeling, de Azoren altijd tot een centraal punt maken. Dit zal Portugal de mogelijkheid bieden om de rol van schakel te vervullen in de diplomatieke betrekkingen tussen de Europese Unie en de VS, maar ook tussen de Noord- en Zuid-Atlantische Oceaan.

Maar niet alles is in orde. Hoewel de driehoeksverhouding van het Portugese buitenlandse beleid stabiel is – Atlantisch, Lusophonia en Europees – is de visie van de regeringen, zowel die van de Republiek als die van de (non-)regio, op het strategische potentieel van de eilanden onzeker. Hoewel de baanbrekende betrokkenheid van de legitieme vertegenwoordigers van de Azoren in de Portugese delegaties die verantwoordelijk waren voor bilaterale onderhandelingen (met Frankrijk, vanwege de basis op het eiland Flores, en met de VS, vanwege de faciliteiten op Terceira) in de begindagen van het autonome regime nog leidde tot de ontwikkeling van werkzaamheden op het niveau van een parlementaire commissie voor internationale zaken van de regionale wetgevende vergadering, zijn momenteel (en met name sinds de herziening van de Lajes-overeenkomst in 1995) de weinige overheidsdepartementen die zich bezighouden met emigratie- en immigratievraagstukken (gemeenschappen/diaspora) en Europese zaken het weinige dat in de hiërarchie van regionale politieke prioriteiten is terug te vinden.

Het is waar dat het binnen het huidige constitutionele kader de verantwoordelijkheid is van de staatsvertegenwoordigers om diplomatie te ontwikkelen in de context van internationale betrekkingen, maar de Autonome Regio zelf kan haar betrokkenheid bij dit proces niet ontlopen. Het bestaan ​​van de Lajes-basis stelt regionale politieke leiders in staat een centrale plaats voor de Azoren op te eisen in de trans-Atlantische betrekkingen. Bijna 50 jaar na de oprichting van het autonome regime zijn we echter getuige van een steeds geringere (of zelfs zorgwekkend ontbrekende) strategische visie op dit onderwerp.

De Azoren kunnen een doorslaggevende rol spelen bij het verzamelen van informatie op de meest uiteenlopende gebieden: meteorologie, ruimteonderzoek, maritieme veiligheid, lucht- en zeeverkeersleiding, bestrijding van piraterij en illegale handel, veiligheidscontrole van kritieke informatie-infrastructuren (zoals onderzeese kabels), verzameling van wetenschappelijke informatie en biotechnologie, om er maar een paar te noemen.

Al deze strategische functies vloeien voort uit iets dat voorafgaat aan budgettaire kosten en geen grote inspanning vergt: we hebben het over geografie, politieke wil en technologische ontwikkeling. Het land en de regio kunnen er alleen van profiteren als ze hun sterke punten, ambities en belangen duidelijk definiëren. Anders zal Portugal er niet in slagen zijn buitengewone troeven optimaal te benutten en deze eilanden alleen nog maar interessant te maken voor externe mogendheden.

Een oud gezegde luidt: " Wie de zee op gaat, moet zich aan land voorbereiden ", en deze empirische benadering is volledig van toepassing op diplomatieke onderhandelingen en internationale betrekkingen. Het is belangrijk dat we, voordat andere staten beslissingen nemen die van invloed zijn op de internationale politiek, weten hoe we onze eigen sterke punten en voordelen kunnen laten gelden.

Nu de NAVO-lidstaten formeel hebben besloten hun defensiebudget te verhogen tot 5% van het bbp, is het tijd dat Portugal zijn verantwoordelijkheid neemt en zijn middelen optimaal benut. Als deze inspanning voortkomt uit eisen van een bondgenoot, de VS, moeten we het wederkerigheidsbeginsel hoog houden en evenveeleisend zijn.

Aangezien Lajes niet onder eigen beheer valt en er in de praktijk sprake is van een overdracht van soevereiniteit aan deze bondgenoot, moet dit naar behoren worden gewaardeerd. De VS geven Lajes niet op, maar hebben financieel en operationeel gedesinvesteerd in de basis. Portugal kan niet blijven doen alsof het dit negeert. Het is tijd dat we deze belangrijke geostrategische troef eisen en waarderen.

Maar om dit te doen, moet je een visie hebben en weten wat je wilt.

Het Portugese buitenlandse beleid kan zich niet beperken tot het verwerven van posities in multilaterale instellingen. Portugal is een expert in het inzetten van menselijk potentieel. Maar dat is niet genoeg. We moeten eindelijk leren onze territoriale troeven, onze soevereine troeven, optimaal te benutten. Ze brengen ons veiligheid, maar ze moeten ook ontwikkeling en groei brengen.