De wind waait vrij

De afgelopen dertig jaar heb ik mij, zonder enige partijbinding, met hart en ziel ingezet voor de verspreiding van liberale ideeën in de Portugese openbare ruimte. Mijn interesse begon in mijn adolescentie, via de lectuur die ik las, maar het was op de blog “Blasfémias” en later op “O Insurgente” dat ik de bevoorrechte platforms vond om de verschillende aspecten van het liberalisme te verdiepen en te bespreken, altijd vanuit een maatschappelijk perspectief en soms speels provocerend, met degenen die dezelfde intellectuele interesse deelden.

In Portugal, een land dat historisch en cultureel gedomineerd wordt door het socialistische gedachtegoed, betekende het jarenlang dat je te maken kreeg met onbegrip of zelfs morele vijandigheid als je jezelf een liberaal noemde. Liberalen worden – zelfs vandaag de dag – vaak gecategoriseerd als ‘radicalen’ of onterecht gezien als minder gevoelig voor maatschappelijke problemen. Het is ironisch dat socialistische ideologische stromingen, die de maatschappij willen transformeren op zoek naar een ‘nieuwe mens’ en die, zoals Rand zei, de morfologie en semantiek van het woord ‘vrijheid’ veranderen om het te ontdoen van zijn diepste betekenis – die van persoonlijke vrije wil – het politieke verhaal in die mate hebben gedomineerd dat degenen die fundamentele zaken verdedigen zoals het primaat van de persoon boven de staat, de mogelijkheid voor elke burger, ongeacht zijn afkomst, om te kunnen streven naar autonomie en persoonlijke vervulling, of verdienste als morele waarde, worden beschouwd als ‘sektariërs’ en vijanden van het volk. Dit klimaat heeft ertoe geleid dat het openlijk verdedigen van het liberalisme – ook vandaag de dag nog – moed vergt en een zekere afstand tot populariteit of onmiddellijke erkenning.

Persoonlijk heb ik nooit een zwak gehad voor traditionele partijmilitantie. Toch heb ik altijd een sterke band en sympathie gehad met de partijen die, ondanks hun uiteenlopende ideologische oorsprong, zich meer openstelden voor liberale ideeën. Jarenlang heb ik consequent op de PSD en de CDS gestemd, omdat ik de inspanningen van deze partijen om elementen van liberaal gedachtegoed in hun agenda's en politieke voorstellen te verwerken, direct waardeerde. En het aanvaarden van een vaderlijke aanbeveling die mij leerde dat stemmen een keuze is tussen mogelijke alternatieven, en geen gebaar van passie of verrukking.

Ik moet bekennen dat de oprichting van het Liberaal Initiatief (IL) mij niet bepaald enthousiast maakte. Ik heb er wel vaker over geschreven, en ook in de digitale ruimte die ik hier bij Observador tot mijn beschikking heb. Ik vreesde – en ik had gelijk – dat de opkomst van een expliciet liberale partij zou kunnen leiden tot distantiëring of isolatie van liberale stemmen in traditionele partijen zoals de PSD, de CDS en zelfs de PS. Hij vreesde dat een dergelijk fenomeen de mogelijkheden voor praktische toepassing van liberaal beleid in Portugal eerder zou beperken dan vergroten, en dat de rijkdom en het pluralisme van de Portugese ideeën daardoor zouden worden gereduceerd tot een basiscursus.

Ondanks deze aanvankelijke bedenkingen, heb ik besloten om bij de volgende verkiezingen opnieuw op het Liberale Initiatief te stemmen. Mijn besluit is vooral gebaseerd op het heldere besef dat het Portugese politieke systeem momenteel een fase van diepgaande ethische, intellectuele en functionele degradatie doormaakt. In deze zorgwekkende context is IL erin geslaagd een team van mensen bijeen te brengen die ik diep respecteer, niet alleen vanwege hun ernst, voorbeeld en levenspad – iets wat zeker heel “radicaal” is in de tijd waarin we leven – maar ook vanwege de evenwichtige en consistente manier waarop zij liberale ideeën verdedigen en promoten.

Bovendien stel ik met bezorgdheid vast dat de PSD en de CDS de hervormingsgezinde dynamiek en politieke moed aan het verliezen zijn, die hen in andere periodes in hun partijgeschiedenis kenmerkten. In deze context ben ik ervan overtuigd dat een goed verkiezingsresultaat voor de IL een doorslaggevende rol zou kunnen spelen bij het herstel van een gezonde en verantwoordelijke politieke vraag in het bestuur van het land.

Mijn stem is niet, zoals een liberale stem niet zou moeten zijn, een gepassioneerde keuze, zoals die van degenen die geloven in de meest uiteenlopende “zingende morgens” – zeker niet erg radicaal in de ogen van degenen die geloven dat zij het doel hebben om de maatschappij te redden door middel van politiek, partijen en de staat. Het is de stem van hen die desondanks dankbaar zijn voor de vele liberalen die op de IL-lijsten staan, en die dat ongetwijfeld met veel meer afstand doen dan zij die van de staat houden en hem zien als de motor van de transformatie van de maatschappij.

Toch is het, te midden van de storm waarin we leven, goed om te merken dat er een groeiende belangstelling is voor meer liberale ideeën en dat steeds meer jongeren zich realiseren dat het radicalisme van socialistische ideeën juist de bron is van achterstand en armoede. Ik wil kiezers wijzen op een uitspraak van Friedrich Hayek in The Road to Serfdom , die ook samenvat waarom Portugal chronisch een land is dat is afgeschrikt. Dit is niet alleen het resultaat van slecht bestuur, maar ook van onze eigen verkeerde keuzes: “ Vrijheid betekent niet alleen dat het individu de mogelijkheid en de verantwoordelijkheid heeft om te kiezen; het betekent ook dat hij de consequenties van zijn eigen daden moet dragen.”