Lagos: Boek onthult de aanwezigheid van vrouwen op schepen van maritieme expansie in de 15e tot en met de 17e eeuw

Het werk, benadrukt historica Maria de Deus Beites Manso die het voorwoord ondertekent, is «een naslagwerk voor iedereen die geïnteresseerd is in de geschiedenis van de expansie, de geschiedenis van vrouwen en het begrip van de vele facetten van de maritieme ervaring». Ze noemt het een «gedetailleerde studie van de vrouwen die, ongeacht de omstandigheden, op Portugese schepen voeren», in die chronologische periode.

“Een aanwezigheid die zo vaak onzichtbaar wordt gemaakt”, waarover de auteur “gevestigde verhalen in vraag stelt en een vernieuwd perspectief biedt op de dynamiek van gender in de maritieme context van die tijd”, benadrukt Beites Meires.

De historicus wijst erop dat dit boek, "meer dan een bijdrage aan de Portugese maritieme expansie", "een voorbeeld is van hoe de studie van de geschiedenis een oefening in inclusie kan en moet zijn, door de onderzoekshorizon te verbreden en ook diegenen op te nemen die veel te lang het zwijgen zijn opgelegd".

De vrouwelijke aanwezigheid op de schepen was proportioneel klein, maar, waarschuwt Mariana Caldeira Gonçalves, "het kleinere aantal verwijzingen betekent niet noodzakelijkerwijs dat hun aanwezigheid niet algemeen was".

«Uit de documentatie blijkt meermaals dat het aan boord nemen van vrouwen een veelvoorkomend fenomeen was, met name klachten van priesters. Deze klachten schetsen een chaotisch beeld van pure losbandigheid, vanwege het grote aantal vrouwen aan boord.»

De passagiers ‘waren zowel Europees als Afrikaans, Amerikaans en Aziatisch’, ‘op een hiërarchische schaal die varieerde van slaven tot eerbare dames’ die vrijwillig en onvrijwillig reisden.

De redenen waarom ze aan boord gingen waren divers, ‘met de nadruk op economische belangen, christelijke missie en gedrag, seksuele impulsen, ballingschap, politieke instrumentalisering, reddingsacties, methoden om de gezinskern te behouden en kolonisatie- en vestigingsstrategieën’.

Afrika was de ‘minst gewenste’ bestemming voor de vrouwen aan boord, ‘terwijl Amerika en Azië de continenten waren waar ze het vaakst naartoe reisden’.

Wat niet-Europese vrouwen betreft, zijn er “verschillende gevallen vastgelegd die wijzen op de circulatie en verplaatsing van grote aantallen vrouwen binnen het Portugese keizerlijke netwerk, met name op het Aziatische continent”.

Verwijzend naar het samenleven van de seksen op volle zee, stelt Mariana Caldeira Gonçalves dat "de in Portugal heersende denkpatronen over het algemeen werden overgebracht naar de microkosmos van het schip", dat "een weerspiegeling was van de maatschappij in het koninkrijk, zij het met wisselende en soms dichotome intensiteitsniveaus ". De voorschriften en richtlijnen van de Portugese wetgeving "werden echter aan boord gevoeld".

“De hiërarchie van het schip was goed gevestigd en moest absoluut gerespecteerd worden”, vergelijkbaar met wat er op het vasteland gebeurde.

Beites Manso stelt dat de auteur “een beheersing van bronnen en een analytisch vermogen aan de dag legt die dit onderzoek bijzonder relevant maken.”

«Doordat de auteur reisverslagen en administratieve documenten zorgvuldig leest, kan ze de machtsdynamiek, de spanningen aan boord en de overlevingsstrategieën van vrouwen in overwegend mannelijke omgevingen onderzoeken».

Mariana Caldeira Gonçalves werd geboren in Lagos in 2000. Ze behaalde een masterdiploma geschiedenis aan de Universiteit van Évora, met een specialisatie in sociale geschiedenis. Ze is onderzoeker op het gebied van vrouwengeschiedenis. Beites Manso stelt dat de auteur "al op jonge leeftijd een toewijding aan historisch onderzoek toonde."

"Zijn academische carrière wordt gekenmerkt door een opmerkelijke werkethiek, een constante zoektocht naar kritische diepgang en een verlangen om bij te dragen aan nieuwe lezingen van historische thema's", aldus Beites Manso.

Het werk «Vrouwen aan boord!», uitgegeven door Parsifal , wordt op 19 om 16.00 uur gepresenteerd door Maria de Deus Beites Manso in de gemeentelijke bibliotheek Júlio Dantas in Lagos, in aanwezigheid van de auteur.