Het afwijzen van de strafzaak tegen Ramagem en Bolsonaro vergroot de spanning tussen de Kamer en het Hooggerechtshof

Het besluit van de Kamer van woensdag (7) om het ontwerp van resolutie goed te keuren dat de strafzaak tegen afgevaardigde Alexandre Ramagem (PL-RJ) wegens vermeende deelname aan een poging tot staatsgreep ongedaan maakt, escaleert het institutionele conflict tussen het Wetgevende en het Hooggerechtshof (STF).

De Kamer en de STF bevonden zich in een direct conflict omdat de minister van het Hooggerechtshof, Cristiano Zanin, eerder aan de voorzitter van de Kamer, Hugo Motta (Republicanos-PB), had laten weten dat de afgevaardigden de strafrechtelijke procedure niet volledig konden opschorten, alleen het deel dat betrekking had op vermeende misdaden die door Ramagem waren gepleegd voordat hij afgevaardigde werd.

Dit standpunt werd genegeerd door de afgevaardigden. Zij zagen het als een poging van het Hooggerechtshof om in te grijpen in de prerogatieven van de wetgevende macht.

Het voorstel, ingediend door de PL, kreeg aanzienlijke steun van Centrão en de oppositie: 315 stemmen voor en 143 stemmen tegen. Naast Ramagem profiteren ook voormalig presidentJair Bolsonaro (PL) en 32 anderen die door het Openbaar Ministerie (PGR) in hetzelfde onderzoek zijn aangeklaagd.

Tijdens de debatten gaven regerings- en oppositieparlementariërs toe dat het project, hoewel gericht op Ramagem, andere projecten bevoordeelt. Eerder, tijdens de bijeenkomst in Brasilia voor de amnestie van de verdachten op 8 januari, wees Bolsonaro erop dat “niemand zich hoeft te bemoeien” met de beslissingen van het Congres.

Met de goedkeuring van het besluit is de STF verplicht de behandeling van de strafzaak met betrekking tot de 34 verdachten te staken. Ministers Alexandre de Moraes, rapporteur van de zaak, en Cristiano Zanin, voorzitter van de Eerste Kamer van het Hof, hebben al aangekondigd dat zij de beslissing van de Kamer zullen verwerpen.

De voorzitter van de Kamer zelf, Hugo Motta (Republicanos-PB), had de rechterlijke macht al bekritiseerd omdat zij “zich met vrijwel alles bemoeit”. De verklaring werd afgelegd tijdens een bijeenkomst met zakenmensen in São Paulo op 28 augustus, enkele dagen nadat er een brief van Zanin was ontvangen waarin stond dat de Kamer het hele proces van de staatsgreep tegen Ramagem niet kon opschorten.

Verdedigers en critici van de resolutie van het Huis van Afgevaardigden beweren dat er grondwettelijke bescherming is

In één enkele paragraaf beveelt resolutie 18/2025, onlangs goedgekeurd door de Kamer, de opschorting van de voortgang van de strafzaak vervat in verzoekschrift nr. 12.100, nog in behandeling bij de STF, “in verband met alle ten laste gelegde misdaden”. De inhoud is in strijd met de beslissing van de Eerste Kamer van het Hof van 26 maart, waarin de klacht tegen de 34 mentoren van de vermeende staatsgreeppoging werd aanvaard.

Het wetsvoorstel is gebaseerd op artikel 53 van de Grondwet, dat de Kamer van Afgevaardigden en de Senaat de bevoegdheid geeft om de voortgang van strafprocedures tegen afgevaardigden op te schorten zolang de parlementariër in functie is. Op de dag dat het document naar de Raad van Bestuur werd gestuurd, verklaarde de fractieleider in de Kamer, Sóstenes Cavalcante (RJ), dat een eventuele opschorting van het proces alle verdachten ten goede zou komen.

Vanaf het podium waarschuwde de rapporteur van het project, adjunct Alfredo Gaspar (União Brasil-AL), ook dat de schorsing alle beschuldigden zal treffen en niet alleen Ramagem. "Wie heeft aangifte gedaan door iedereen in hetzelfde rijtuig te plaatsen? Het Openbaar Ministerie had de mogelijkheid, wetende dat hij plaatsvervangend officier van justitie was, om zorgvuldig een aparte aangifte in te dienen", betoogde hij.

Gaspar, die carrière maakte in het Openbaar Ministerie en reeds de positie van procureur-generaal in Alagoas bekleedde, betoogt dat alle misdaden die aan plaatsvervangend Ramagem worden toegeschreven, plaatsvonden na zijn afstuderen of, indien ze eerder begonnen, doorgingen tot de gebeurtenissen van 8 januari. Daarom zouden zij ervan uitgaan dat de Kamer het prerogatief heeft om een ​​oordeel te vellen en het proces op te schorten.

Toen het oplossingsproces op de agenda werd gezet, beschuldigde de PT-leider in de Kamer, Lindbergh Farias (RJ), de oppositie ervan te proberen Bolsonaro en andere verdachten vrij te krijgen van de STF-processen. Hij waarschuwde dat het Hof de maatregel zal vernietigen. "Denkt u dat iemand hier het Hooggerechtshof ter verantwoording roept? Dit zal volledig genegeerd worden," zei hij.

Tijdens de goedkeuring van het project in de Commissie Grondwet en Justitie (CCJ), op dinsdag (6), deed de achterban van president Luiz Inácio Lula da Silva zelfs een verzoek om de stemming uit te stellen, met als argument dat het rapport de grenzen van de Grondwet “overschrijdt” door de strafvervolging op te schorten die van toepassing zou zijn op alle verdachten van de poging tot staatsgreep.

Afgevaardigde Rubens Pereira Junior (PT-MA) betoogde dat artikel 53 beperkt is tot de mogelijkheid om maatregelen tegen afgevaardigden en senatoren op te schorten. De PSOL kondigde aan dat het juridische stappen zal ondernemen tegen de beslissing bij het Federale Hooggerechtshof. Volgens de PSOL is de beslissing ongrondwettelijk en verstoort ze een proces door het hof.

Oppositie prijst bevoegdheid Congres om strafrechtelijke procedures op te schorten

Resolutie 18/2025 hoeft niet in de Senaat te worden gestemd. Het grondwettelijk voorrecht bepaalt dat de plenaire vergadering van de Kamer waartoe de parlementslid behoort, de voortgang van een strafprocedure kan opschorten voor misdaden die zijn gepleegd nadat het diploma is uitgereikt. In het geval van Ramagem, die federaal afgevaardigde is, ligt de beslissing daarom uitsluitend bij de Kamer. De Senaat zou alleen aan dit soort beraadslagingen deelnemen als de parlementariër senator was.

Het laatste woord in deze zaak ligt doorgaans bij de STF, die al heeft aangegeven de beslissing van de afgevaardigden niet te zullen accepteren. Er worden dus gespannen weken verwacht, met eisen van parlementariërs voor een tegenoffensief van de Kamer tegen de weigering van de ministers van het Hof, wat zou kunnen leiden tot een nieuwe institutionele crisis.

Afgevaardigde Caroline de Toni (PL-SC), leider van de minderheid, verklaarde dat de goedkeuring van de resolutie om de strafprocedure tegen Ramagem op te schorten slechts een teken is dat de Kamer haar rol als hoedster van de Grondwet vervult.

Zij herinnerde eraan dat de beschuldigde plaatsvervanger alleen in het proces werd betrokken om ‘mensen zonder bevoorrechte status aan te trekken’ en om als extra argument te dienen om te rechtvaardigen dat de actie in de STF zou worden beoordeeld. Maar deze strategie was niet succesvol, omdat de Kamer reageerde op basis van de wet.

Congreslid Bia Kicis (PL-DF) verdedigde ook het recht van afgevaardigden om strafrechtelijke procedures op te schorten. Zij stelde dat de Grondwet heel duidelijk zegt dat het Parlement strafrechtelijke procedures tegen haar leden mag opschorten voor de duur van hun ambtstermijn.

Volgens politicoloog Ismael Almeida werd de STF verrast toen ze probeerde de gevolgen van het besluit van de Kamer, die de zaak tegen congreslid Alexandre Ramagem (PL-RJ) blokkeerde, in te dammen. Volgens hem geeft de STF zelf toe dat de schorsing wel degelijk op Ramagem van toepassing is, door te stellen dat de schorsing niet geldt voor de andere gedaagden. Dat is een tegenslag voor de rechtbank.

"Een paar maanden geleden heeft het Hooggerechtshof het bevoorrechte forum uitgebreid naar degenen die onderzocht werden en al hun ambt hadden neergelegd, maar nu betekent dit dat de beslissing van de Kamer niet van toepassing is op degenen die in hetzelfde proces zitten en geen forum hebben. Een totale tegenstrijdigheid", vat Almeida samen.

De overwinning van Bolsonaro en de resolutie dienen als zelfbescherming voor de afgevaardigden

Voor politicoloog Leonardo Barreto, directeur van het adviesbureau Think Policy, is de door de Kamer goedgekeurde tekst een opzettelijke uitdaging voor de STF. Daarom werd het gevierd als een overwinning van Bolsonaro. Omdat er geen reële kans is op vrijspraak in de rechtbank, is de strategie van de voormalige president om het proces zelf te delegitimeren.

Maar de expert benadrukt dat het institutionele conflict verder gaat dan alleen Bolsonaro's figuur. “Het speelt zich af in een delicate context, waarin meerdere afgevaardigden zich bedreigd voelen door mogelijke onderzoeken uitgevoerd door minister Flávio Dino van de STF, met betrekking tot het gebrek aan transparantie bij de uitvoering van parlementaire amendementen”, benadrukt hij.

Daarbij komt nog eens een diffuus gevoel van spijt in de wetgevende macht, omdat zij in 2022 haar goedkeuring heeft gehecht aan het proces en de arrestatie van toenmalig afgevaardigde Daniel Silveira, gemotiveerd door aanvallen op de STF. Voor Barreto onderstreept de aflevering ook de kwetsbaarheid van de regering-Lula. Zij is niet in staat gebleken het conflict te beslechten en heeft ervoor gekozen om de crisis tussen de wetgevende en rechterlijke macht te laten escaleren.

“Ondanks pogingen tot bemiddeling tussen de mogendheden is de voorzitter van de Kamer, Hugo Motta, vandaag volledig overgeleverd aan de wil van de plenaire vergadering”, aldus Barreto. Echter, na de waarschuwingen van minister Zanin wijst alles erop dat het Hof de resolutie ongrondwettelijk zal verklaren.