Rokers kosten de zorg minder per persoon: ‘Minder gezonde jaren dan niet-rokers’

Roken is dodelijk, dat horen en lezen we overal. Het is algemeen bekend dat roken sterk in verband staat met ernstige aandoeningen, zoals longkanker en hart- en vaatziekten. Toch blijkt dat rokers de gezondheidszorg per persoon niet per se meer kosten dan niet-rokers. Klinkt nogal gek, maar in puur economische termen ligt het complexer dan je misschien zou denken.

Hoewel rookgerelateerde ziektes vaak duur zijn om te behandelen, betekent dat niet dat roken de gezondheidszorg per saldo meer kost. Toch benadrukken onderzoekers dat dit absoluut geen reden is om te gaan roken. Het blijft nog steeds erg schadelijk voor de gezondheid.

Gezondheidseconoom Naomi van der Linden van de TU Delft legt bij de Universiteit van Nederland uit waarom rokers de gezondheidszorg opvallend genoeg minder geld kosten dan vaak wordt gedacht. Ze benadrukt daarbij direct dat het een kille en onpersoonlijke manier van redeneren is, om mensen te zien als kostenposten. Maar, zegt ze: „Iedereen kost geld in de zorg. Die rekening betalen we samen, en het is aan de politiek om te bepalen hoe dat geld verdeeld wordt.”

Volgens Van der Linden is het belangrijk om te onderzoeken wáár dat geld naartoe gaat. Uit zulke analyses blijkt dat mensen die roken gemiddeld een minder groot beslag leggen op de zorgkosten. Elk jaar overlijden er ongeveer 170.000 mensen in Nederland, waarvan zo’n 20.000 aan de gevolgen van roken. Als je dus stelt: „Als iedereen zou stoppen met roken, dan besparen we veel zorgkosten”, dan klopt dat toch niet helemaal.

De realiteit is dat rokers gemiddeld eerder overlijden, nog vóór ze gebruikmaken van andere, vaak duurdere vormen van zorg. „Stel: iemand van 65 overlijdt aan de gevolgen van roken, bijvoorbeeld aan longkanker. De behandeling van deze agressieve ziekte is kostbaar; denk aan pogingen om te genezen of het leven te verlengen. De zorgkosten hiervoor bedragen gemiddeld zo’n 14.000 euro per patiënt per jaar. Hoewel sommige patiënten nog tien jaar na de diagnose leven, overlijdt de helft al binnen het eerste jaar.”

De totale ziekenhuiszorgkosten vallen daardoor lager uit dan je misschien zou verwachten: het gaat om gemiddeld zo’n 33.000 euro per patiënt. Daarin zijn de kosten voor huisartsen, andere zorgverleners en de maatschappelijke impact, zoals inkomensverlies of mantelzorg, niet meegerekend.

De onderzoeker noemt als voorbeeld ook iemand die niet rookt. „Deze persoon krijgt geen longkanker, maar ontwikkelt later in het leven bijvoorbeeld dementie. Uiteindelijk wordt hij of zij opgenomen in een zorginstelling, wat al snel zo’n 60.000 euro per jaar kost. De totale kosten van dementiezorg bedragen zelfs zo’n 10 procent van het Nederlandse zorgbudget. Dat komt vooral doordat verpleeghuizen en zorgpersoneel erg duur zijn, én omdat het om een grote groep patiënten gaat.”

De zorgkosten die samenhangen met roken zijn in vergelijking daarmee aanzienlijk lager, ongeveer 3 procent van het totale zorgbudget. Dat komt vooral doordat rokers gemiddeld eerder overlijden en daardoor minder lang gebruikmaken van langdurige zorg.

„Maar uiteindelijk gaat het over mensenlevens”, zegt Van der Linden, niet over geld. Wat ze wél ziet, is dat rokers over het algemeen minder gezonde en gelukkige levensjaren hebben dan niet-rokers. „Ze zijn vaak minder productief, minder fit en hebben meer last van aandoeningen. Ze leven dus niet alleen korter, maar ook met meer gezondheidsklachten.”

Toch verandert het beeld dat rokers de zorg minder kosten langzaam. Nieuwe behandelingen zoals immunotherapieën zijn sterk in opkomst en brengen veel hogere kosten met zich mee, soms wel het dubbele van een chemokuur of bestraling. Ze zijn ook nog eens veel effectiever. Gemiddeld leven mensen met longkanker nu een jaar langer dan vijftien jaar geleden, en dankzij immunotherapie kan de levensverwachting zelfs verdubbelen.

Maar dat betekent ook dat mensen door deze levensverlenging weer te maken kunnen krijgen met dure ouderdomsziekten. Volgens Van der Linden is het daarom steeds duidelijker dat je jezelf én de samenleving een groot plezier doet door niet te roken.

Meer weten over gezondheid? In deze stukken helpen we je op weg:

Waarom koffie jou wakker houdt, maar een ander niet: het zit in je dna

Witte Huis deelt heuse aftermovie Trump in Nederland en meldt: ‘Daddy’s home’