Het populistische virus keert terug in de gezondheidszorg

Over hetzelfde onderwerp:

Er zijn populismen uit het verleden die de regerende rechterzijde heeft weten te marginaliseren, te overwinnen, in te dammen, aan de kant te schuiven en terzijde te schuiven. En er zijn populismen uit het verleden die de regerende rechterzijde juist niet heeft teruggeschroefd, maar ruimte heeft gegeven, vrij spel heeft gegeven en die geselecteerde extremismen heeft getransformeerd tot een laboratorium voor het ergste van de politieke cultuur waaruit de nationalistische rechterzijde de afgelopen tijd zwaar heeft geput. Passie voor complottheorieën, toewijding aan complottheorieën, haat jegens elites, wantrouwen jegens globalisering, de strijd tegen experts en minachting voor de wetenschap. Er zijn vormen van populisme uit het verleden die de regerende rechterzijde heeft gemarginaliseerd, zoals anti-Europees populisme. Er zijn vormen van populisme uit het verleden die de regerende rechterzijde niet heeft willen overwinnen. Bovendien heeft ze die vormen van extremisme omgevormd tot identiteitsvlaggen. Daarmee probeert ze de nostalgische blik van iemand die wil zeggen: hé vrienden, maak je geen zorgen, wij zijn het nog steeds, we zijn nog steeds hetzelfde.

De gevaarlijkste vorm van populisme die de heersende rechterzijde heeft gekozen in een poging een roekeloze en ondoordachte affiniteit met haar niet zo verre verleden te demonstreren, betreft de gezondheidszorg. Al tijdens de pandemie, zoals u zich misschien herinnert, probeerde de nationalistische rechterzijde elke regel voor het beheersen van de pandemie te transformeren tot een vorm van arrogantie van mondiale elites die erop gebrand waren een progressieve hegemonie aan de wereld op te leggen door middel van vaccins, lockdowns, groene passen en beleid dat ons, volgens complottheorieën, niet alleen heeft geholpen de pandemie te overwinnen, maar ons er ook aan heeft gewend dat onze vrijheden worden afgenomen. Vandaag, vijf jaar later, heeft de heersende rechterzijde besloten opnieuw signalen af te geven aan haar kiezers, teleurgesteld door de antipopulistische koerswijzigingen van de regering op dit punt. En de transformatie van de gezondheidszorg tot een speeltuin voor jonge complottheoretici is zowel sensationeel als schaamteloos. Het begon allemaal, in stilte, met de Covid-commissie, die als knuppel werd gebruikt om de voormalige oppositie van de regering te treffen en die deze transformeerde tot een politiek proces in plaats van een technische analyse van de acties van Giuseppe Conte en Roberto Speranza, wat complottheorieën aanwakkerde. De commissie voerde niet alleen een complotagenda uit; ze schakelde ook een aantal iconische adviseurs in, om zo te zeggen, zoals Giovanni Frajese en Alberto Donzelli, twee gevestigde figuren in de antivaccinatiebeweging, die standpunten innamen die zowel het ontstaan van de pandemie (gecreëerd in een laboratorium) als het gebruik van vaccins zelf in twijfel trokken. Gedurende deze periode bleef het nieuwe Pandemieplan bijna twee jaar lang gegijzeld door interne controverses binnen de meerderheid over de rol van vaccins en de hypothetische beperkingen van persoonlijke vrijheden die zouden ontstaan in het geval van toekomstige pandemieën. En het standpunt van de overheid over vaccins ligt aan de basis van nog een ander probleem: het onvermogen om een naam te vinden voor het Directoraat-Generaal voor Noodsituaties van het Ministerie van Volksgezondheid (verantwoordelijk voor vaccinaties en het pandemieplan), dat al maanden vacant is.

Italië onthield zich vervolgens, om verdere tekenen van liefde naar de complottheorieën te sturen, van stemming over het Global Pandemic Plan van de WHO op 20 mei 2025, tijdens de 78e Wereldgezondheidsvergadering: tijdens de goedkeuringsfase, toen 124 staten vóór stemden, was niemand tegen en onthielden 11 staten zich van stemming, waaronder Italië . Een maand geleden, op 18 juli, alsof dat nog niet genoeg was, bracht minister van Volksgezondheid Orazio Schillaci Italië formeel op de hoogte van zijn afwijzing van de wijzigingen in de Internationale Gezondheidsregeling (IGR), die in 2024 met resolutie WHA77.17 tijdens de 77e Wereldgezondheidsvergadering waren aangenomen. Dit was natuurlijk geen terugtrekking uit de WHO, maar een signaal, een vlag, die de compromisloze vastberadenheid van de regering aangaf om te breken met de multilaterale aanpak van de Wereldgezondheidsorganisatie. Het gaf ook aan dat het zich aansloot bij Trumps populisme op het gebied van de gezondheidszorg, dat via zijn regering-Kennedy een beschaafde strijd tegen de WHO is begonnen. Om zich verder te scharen achter Trumps vaccinscepticisme – Trump heeft via zijn Kennedy-regering het vaccinscepticisme nieuw leven ingeblazen, aanbevelingen voor kinderen en zwangere vrouwen verminderd, 500 miljoen dollar aan mRNA-projecten stopgezet, de individuele vrijheid met betrekking tot vaccinatie bevorderd en de anti-verplichte houding versterkt – is de Italiaanse regering doorgegaan met haar werk. Ten minste twee keer. De meest recente is de gebeurtenis die de meeste ophef veroorzaakte: begin augustus werd de NITAG, de technische commissie voor vaccinaties, vernieuwd. Deze omvat gezaghebbende experts, maar ook twee leden die bekend staan om hun anti-vaccinatiestandpunt. De zeer kritische Italiaanse Vereniging voor Hygiëne beschouwt de benoemingen als (a) schadelijk voor de wetenschappelijke geloofwaardigheid van de organisatie en (b) het legitimeren van complottheorieën zonder bewijs.

De Italiaanse Vereniging voor Hygiëne, Preventieve Geneeskunde en Volksgezondheid benadrukte vervolgens iets dat vanzelfsprekend zou moeten zijn, maar dat in het tijdperk van Cencelli, dat niet alleen partijfracties maar ook complotdenkers tevreden stelde, duidelijk niet is: de aanwezigheid van personen die actief hebben bijgedragen aan de verspreiding van desinformatie over vaccinaties, riskeert ernstige communicatie- en culturele schade te veroorzaken, antiwetenschappelijke standpunten te legitimeren en het publieke vertrouwen te ondermijnen. Het tweede puzzelstukje hangt samen met de belofte aan onderminister van Volksgezondheid Marcello Gemmato dat hij het gezicht zal worden van Fratelli d'Italia, de partij die steeds dominanter wordt in de Italiaanse gezondheidszorg, om meer zichtbaarheid te creëren, mogelijk zelfs zo dat hij niet alleen in talkshows wordt gepromoot, maar ook tot de positie van viceminister. Gemmato, voor degenen met een kort geheugen, is dezelfde voorvechter die in november 2022, te gast in het programma "Re Start" op Rai 2, als parlementslid verklaarde: "Zou het erger zijn geweest zonder vaccins? Dat zegt u." De toename van complottheorieën over de gezondheidszorg heeft ook geleid tot een latente spanning met veel Italiaanse regio's, aangevoerd door gevaarlijke communisten die erop gebrand zijn om kinderen tegelijkertijd op te eten en te vaccineren. Deze spanningen hebben zich gemanifesteerd door zowel de benoeming van een commissaris bij Agenas (de instantie die de regionale gezondheidszorg coördineert) als door de langdurige blokkering van het Nationaal Pandemieplan door de Conferentie van Regio's (het pandemieplan werd ongeveer een jaar lang geblokkeerd door het ministerie na interne geschillen binnen de meerderheid over vaccins en lockdowns; de regio's vroegen om wijzigingen, die pas de afgelopen weken zijn doorgevoerd, om de verantwoordelijkheden tussen de centrale en lokale overheden beter te verduidelijken).

Populisme, dat weten we, presenteert zich vaak als een vulkaan: als je in de loop der jaren lava hebt verzameld, moet je die vroeg of laat ergens vandaan zien te krijgen. De regering-Meloni heeft ervoor gekozen om vele kraters te dichten, waardoor het magma op veel fronten (Europa, immigratie, pensioenen, overheidsfinanciën, buitenlands beleid) niet kan ontsnappen, en heeft ervoor gekozen om een paar kraters open te houden, waaruit al het verzamelde magma kan ontsnappen (veiligheidskleppen waar ze zich als kleine Trumpianen kunnen gedragen). De trend is duidelijk. Maar spelen met de gezondheidszorg in een land waar de vaccinatiegraad, te beginnen met Covid, blijft dalen, vooral onder 80-plussers, de grootste risicogroep, en het beheer van de gezondheidszorg veranderen in een quid pro quo die wordt uitgedeeld aan extremisten die ze niet kunnen controleren, is zowel bemoedigend als dramatisch nieuws. Bemoedigend omdat de inconsistentie van de populisten met hun eigen verleden op veel fronten zo overduidelijk is dat het nationalistische rechts zich dwingt om zich te concentreren op een paar kraters. Dramatisch omdat de gekozen krater samenvalt met de wetenschappelijke, culturele en politieke plundering van een Italiaanse excellentie: onze gezondheidszorg. Heroverweeg het, voordat het te laat is.

Meer over deze onderwerpen: