Fiscaal domicilie in Italië: hoe u uw fysieke aanwezigheid beheert en dubbele belastingheffing voorkomt.

Er zijn enkele belangrijke wijzigingen met betrekking tot het bepalen van de fiscale woonplaats in Italië doorgevoerd door Wetgevend Besluit nr. 209/2023, dat naast een andere definitie van woonplaats ook het criterium van fysieke aanwezigheid op het grondgebied van de staat introduceerde om de fiscale woonplaats van een individu te bepalen.

Als u de principes die in de verschillende wettelijke bepalingen zijn vastgelegd, volledig begrijpt, voorkomt u fouten bij het beheren van uw aanwezigheid in het ene of het andere land.

Fiscale woonplaats: hoe wordt dit bepaald?

Het oude artikel 2, lid 2, van de Tuir bepaalt dat een persoon in Italië fiscaal inwoner is wanneer hij in ons land:

• verblijfplaats, begrepen als gewone verblijfplaats;
• het huis, begrepen als de plaats waar persoonlijke en gezinsbelangen zich ontwikkelen;
• inschrijving bij de burgerlijke stand.

Aan wat we tot nu toe hebben gezien, wordt nog een factor toegevoegd: fysieke aanwezigheid op een bepaald grondgebied van het land gedurende een periode van meer dan 183 dagen. Juist dit laatste criterium roept twijfels en verwarring op: een element dat in wezen niet weerspiegelt wat Italië heeft ondertekend in de verschillende verdragen ter voorkoming van dubbele belastingheffing . En juist daarom zou het blootgesteld kunnen worden aan een aantal belastinggeschillen.

Neem bijvoorbeeld het extreme geval van studenten: zij kunnen als fiscaal inwoner van Italië worden beschouwd vanwege hun gebruikelijke studieverblijf in het land. Deze situatie kan tot een aantal problemen leiden.

Fysieke aanwezigheid en het criterium van geworteldheid

Fysieke aanwezigheid vormt echter een objectief criterium waarmee iemands verblijfplaats in Italië wordt vastgesteld, ongeacht de reden waarom iemand in ons land aanwezig is.

Volgens de toelichting van de Belastingdienst in circulaire nr. 20/E/24 kan deze situatie van toepassing zijn op personen die het grootste deel van het belastingjaar in Italië verblijven, zelfs als ze in het land verblijven voor vakantie of studie. Een vergelijkbare situatie kan van toepassing zijn op personen die in Italië werken, zelfs als ze in het buitenland wonen, familie hebben of andere emotionele banden hebben.

Wanneer deze situaties zich voordoen, zou louter fysieke aanwezigheid in Italië – gedurende het grootste deel van het belastingjaar – leiden tot fiscaal residentieel verblijf in ons land.

Hoe fysieke aanwezigheid geverifieerd moet worden

Fysieke aanwezigheid in Italië kan worden geverifieerd op basis van bewijsstukken die de aanwezigheid in het land aantonen, ook al is dit niet continu en slechts gedurende een specifiek aantal dagen.

Opgemerkt dient te worden dat de huidige regelgeving bepaalt dat elk deel van een dag overeenkomt met een volledige dag fysieke aanwezigheid: dit aspect is wezenlijk nieuw en niet aanwezig in de vorige formulering. Het vergroot ook aanzienlijk het aantal personen dat potentieel als fiscaal inwoner van Italië kan worden beschouwd.

Maar hoe wordt de aanwezigheid ervan in ons land gedetecteerd? Voorbeelden van tracering zijn:

• vluchten:
• transfers per trein of schip;
• betalingen gedaan op het grondgebied:
• geldopnames;
• facturen;
• abonnementen geregistreerd bij Telepass of soortgelijke systemen.

De belastingplichtige moet op zijn beurt met bewijsstukken kunnen aantonen dat hij daadwerkelijk periodes in Italië heeft doorgebracht, maar dat deze cumulatief niet voldoende zijn om het door de wetgeving vastgestelde maximum te bereiken.

Of iemand is uitgesloten van de fiscale woonplaats in Italië, wordt bepaald door te analyseren of de aanwezigheid van het individu in ons land tijdelijk en incidenteel is, zoals het geval kan zijn bij een tussenstop in Italië vanwege een aansluitende vlucht naar een ander land.

Slim werken: de kwestie van fysieke aanwezigheid

Een enigszins unieke situatie doet zich voor bij werknemers die op afstand werken , namelijk werknemers die langer dan 183 dagen in Italië aanwezig zijn. Als de persoon zijn of haar fiscale woonplaats in Italië heeft gevestigd, moet hij of zij in Italië belasting betalen over alle inkomsten die gedurende het jaar zijn opgebouwd.

Wanneer slimme werknemers zich in het buitenland bevinden, blijft de drempel van 183 dagen echter van kracht: als zij aan deze voorwaarde voldoen, evenals aan de andere drie (burgerlijke verblijfplaats, domicilie en inschrijving bij het Italiaanse bevolkingsregister), moeten zij in Italië belasting betalen.

Fysieke aanwezigheid bij dubbele overeenkomsten

Het criterium van fysieke aanwezigheid in Italië lijkt niet in overeenstemming te zijn met de overeenkomsten die Italië met andere landen heeft gesloten om dubbele belastingheffing te voorkomen. In dit geval wordt het criterium dat we zojuist hebben gezien niet gebruikt om de gewone verblijfplaats van een persoon te identificeren, maar om inkomsten uit arbeid te identificeren.

Dit is het specifieke geval van grensarbeiders die meer dan de helft van het jaar in Italië verblijven: zij kunnen volgens de nationale wetgeving als ingezetene worden beschouwd. Helaas kan deze belastingplichtige zich in de situatie bevinden dat hij ook in zijn land van herkomst als fiscaal ingezetene wordt beschouwd. In deze situatie is artikel 4 van de Verdragen nuttig: deze bepaling dient om één fiscale woonplaats te identificeren voor de belastingplichtige die in een soort dubbele woonplaats woont.

Om de impasse te doorbreken, is het in dit geval noodzakelijk om permanente huisvesting te overwegen. In het beschreven geval had de grensarbeider deze in het land van vertrek kunnen plaatsen, waardoor twijfels bij de bron effectief zouden zijn weggenomen. Maar de oplossing voor het probleem is misschien niet altijd zo eenvoudig en rechttoe rechtaan.

In dubbelbelastingverdragen gebaseerd op het OESO-model is het criterium van de gewone verblijfplaats het criterium dat het dichtst in de buurt komt van de fysieke aanwezigheid die de Italiaanse wetgeving vereist. In deze verdragen wordt het criterium van de gewone verblijfplaats toegepast wanneer de woonplaats in een van de twee landen niet kan worden vastgesteld op basis van de vaste woonplaats of het centrum van de vitale belangen.