Waarom experts codeïne willen VERBIEDEN bij uw apotheek: Wij verkopen er meer van dan in de meeste landen, het VERLICHT chronische pijn NIET... en nu onthullen artsen de weinig bekende bijwerkingen die levens ruïneren

Abby Johnson had verschrikkelijke pijn door galstenen, dus toen haar huisarts haar codeïne voorschreef, nam ze het zonder erbij na te denken.

Maar binnen een jaar was de 35-jarige zo verslaafd aan de pijnstiller dat ze haar recept voor een maand – 240 tabletten – in slechts drie dagen opmaakte.

Vervolgens ging ze naar plaatselijke apotheken om meer te kopen.

'Ik kocht ze ook bij meerdere online apotheken, waar ik honderden ponden per maand aan uitgaf en waardoor ik in de schulden raakte', zegt Abby, een voormalige praktijkmanager van een huisarts die in Gloucester woont met haar twee zoons, die nu 14 en 10 jaar oud zijn.

Dit kwam doordat haar lichaam zo gewend was geraakt aan codeïne dat ze steeds grotere hoeveelheden nodig had – en als ze het medicijn niet binnen twaalf uur innam, kreeg ze last van verlammende ontwenningsverschijnselen. 'Mijn angstgevoelens schoten omhoog', zegt Abby. 'Ik had ernstige griepachtige verschijnselen, met tranende ogen en een loopneus, plus buikpijn.'

Maar de codeïne – een opioïde – maakte haar ook misselijk, dus at ze nauwelijks. Haar gewicht daalde tot 65 kilo, te slank voor haar 1,65 meter lange postuur.

Het veroorzaakte ook vreselijke slapeloosheid, waardoor ze uitgeput raakte. 'Ik bracht de jongens [toen 12 en 8 jaar oud] naar school en kwam thuis om de hele dag te slapen', zegt Abby. Ze moest ontslag nemen omdat ze zich niet kon concentreren en ging parttime als administratief medewerker aan de slag. Ze had echter zoveel ziekteverlof dat ze werd ontslagen.

Op dat moment zocht Abby eindelijk hulp en probeert ze nu langzaam haar leven weer op te bouwen en haar codeïneverslaving te bestrijden. Maar er zijn genoeg anderen in soortgelijke omstandigheden.

Sinds Abby haar ervaringen op sociale media deelde, hebben honderden anderen haar benaderd met soortgelijke verhalen over haar codeïneverslaving.

'Ik denk dat er in het Verenigd Koninkrijk een epidemie van codeïnemisbruik heerst die onopgemerkt blijft en waar niemand iets aan doet', zegt Abby. Deskundigen zijn het daarmee eens en sommigen pleiten nu voor een verbod op de verkoop van het medicijn zonder recept.

Codeïne behoort tot de opioïdenfamilie van geneesmiddelen waartoe ook tramadol, oxycodon en fentanyl behoren. Hoewel het als een zwakkere opioïde wordt beschouwd, is het nog steeds zeer verslavend.

Op de verpakking van het medicijn moet een waarschuwing staan ​​dat het binnen drie dagen verslavend kan zijn. Dat komt doordat het in het lichaam wordt omgezet in morfine, wat een euforisch gevoel veroorzaakt.

Codeïne zou alleen gebruikt moeten worden bij kortdurende, plotselinge (d.w.z. acute) pijn, zoals postoperatieve pijn of bij palliatieve zorg voor kankerpatiënten. Uit onderzoek blijkt namelijk dat het middel niet alleen zeer verslavend is, maar ook niet werkt bij chronische pijn (gedefinieerd als pijn die langer dan drie maanden aanhoudt).

Het medicijn kan bijwerkingen veroorzaken zoals hartritmestoornissen (onregelmatige hartslag), verwardheid, constipatie, duizeligheid, buikkrampen en slaperigheid.

En net als elke opioïde pijnstiller kan het de ademhaling onderdrukken. Uit gegevens die vorige week door King's College London werden gepubliceerd, bleek dat er tussen 2011 en 2022 50 procent meer sterfgevallen door opioïden waren dan officieel geregistreerd – dit omvat drugsgebruik, maar ook accidentele overdoses.

In Frankrijk werd in 2017 de verkoop van codeïne zonder recept verboden, na een onderzoek naar het misbruik en de verslaving aan opioïden. Ook Australië deed dat in 2018, na de stijgende cijfers van codeïne-gerelateerde afhankelijkheid en sterfgevallen.

In het Verenigd Koninkrijk zijn er strengere controles op codeïne ingevoerd, zoals dr. Alison Cave, hoofd veiligheid bij de Britse Medicines and Healthcare Products Regulatory Agency (MHRA), uitlegt. Zo is codeïne linctus (een stof die voorkomt in hoestdrank) onlangs alleen nog op recept verkrijgbaar. Toch behoort de verkoop van codeïne zonder recept in het Verenigd Koninkrijk nu tot de hoogste ter wereld, met de vierde hoogste gemiddelde verkoop van 31 landen, volgens cijfers van de Universiteit van Oxford, gepubliceerd in het tijdschrift Drug Safety in 2022.

Uit een ander onderzoek uit Oxford uit 2023 bleek dat er tussen 2013 en 2019 4,75 miljard doses codeïne zonder recept werden verkocht via 83 verschillende producten – met gemiddeld 17 doses per hoofd van de bevolking.

Professor Sir Sam Everington, huisarts in Oost-Londen, is een van de mensen die vindt dat de verkoop van codeïne zonder recept verboden moet worden.

'Het probleem is dat huisartsen niet weten of een patiënt grote hoeveelheden codeïne koopt. Tenzij een apotheker hen informeel op de hoogte stelt, is er geen officieel systeem om dit te controleren', zegt professor Everington, de nieuwe voorzitter van het Royal College of GPs, die in november aantreedt.

Het is niet alleen de vrij verkrijgbare codeïne die zorgen baart. Hoewel het aantal voorschriften voor opioïden – zoals codeïne, co-codamol, vloeibare morfine, tramadol en fentanyl – sinds 2019 is gedaald, worden ze nog steeds massaal voorgeschreven, met meer dan 5,5 miljoen, volgens cijfers van NHS Business.

'Er worden weliswaar minder opioïden voorgeschreven, maar dat aantal was relatief bescheiden', zegt Roger Knaggs, hoogleraar pijnmedicatie aan de Universiteit van Nottingham en voorzitter van de British Pain Society.

En hij zegt dat hoewel de boodschap langzaam overkomt dat er geen opioïden meer voorgeschreven mogen worden aan nieuwe patiënten met chronische pijn die niet met kanker te maken heeft, er nog steeds aanzienlijke aantallen patiënten zijn die deze pijn langdurig gebruiken.

Professor Sailesh Mishra, consultant pijnbestrijding en anesthesie aan het Royal Victoria Infirmary in Newcastle, legt uit dat opioïden slechts een zeer beperkte rol spelen bij de behandeling van chronische, niet-kankergerelateerde pijn. 'Zelfs dan moet de dosering van opioïden zorgvuldig worden bepaald na een risico-batenanalyse – en de effectiviteit van de medicatie moet regelmatig worden beoordeeld', benadrukt hij.

Toen Abby's huisarts in de zomer van 2022 voor het eerst tabletten van 30 mg codeïne voorschreef, die ze tot vier keer per dag moest innemen om de pijn van haar galstenen te verlichten, was het de bedoeling dat dit een tijdelijke oplossing zou zijn totdat haar galblaas verwijderd kon worden. Maar Abby raakte er bijna meteen aan verslaafd.

'Naast de pijnverlichting begon ik ook te waarderen hoe ik me erdoor voelde: meer ontspannen en relaxed,' zegt ze.

'Ik was gewaarschuwd dat ze verslavend konden zijn en dat ze maar kortdurend moesten worden gebruikt, maar ik had zoveel pijn dat ik het gevoel had dat ik geen andere keus had dan ze te nemen.

'Ik heb ze twee maanden lang elke dag in de maximale dosering ingenomen, tot aan de operatie waarbij mijn galblaas werd verwijderd.'

En na haar operatie in november 2022 kreeg Abby opnieuw 30 mg codeïnetabletten voorgeschreven – zes per dag – gedurende twee weken, om de postoperatieve pijn te verlichten. Telkens wanneer ze probeerde te stoppen, kreeg ze last van symptomen zoals rusteloze benen, slaapproblemen en misselijkheid – veelvoorkomende ontwenningsverschijnselen.

'Ik voelde me vreselijk, dus kocht ik codeïne zonder recept', herinnert Abby zich. 'Al snel kocht ik bij verschillende apotheken een doos met 32 ​​tabletten van 30 mg per dag.' Drie maanden later, in februari 2023, kreeg Abby last van buikpijn en kreeg ze co-codamol voorgeschreven (30 mg codeïne met 500 mg paracetamol) terwijl ze onderzoeken onderging.

Ze begon ook codeïne te kopen bij verschillende online apotheken. Abby zegt: 'Ik kocht doosjes NurofenPlus [met codeïne en ibuprofen] voor £12 per stuk en codeïne bij online apotheken voor £100 voor 100 tabletten. Soms slikte ik wel 70 codeïnetabletten per dag. Ik heb het mijn artsen niet verteld, want ik schaamde me dood.'

Binnen een paar maanden nam ze 224 tabletten van de voorgeschreven codeïne per maand, de maximaal voorgeschreven dosis, maar haar tolerantie nam toe.

'Ik loog tegen mijn arts dat ik nog steeds pijn had en kreeg toen de sterkere vloeibare morfine voorgeschreven, evenals codeïne tegen doorbraakpijn. De huisarts bleef het voorschrijven.'

Abby ging hier meer dan twee jaar mee door. Niemand betwijfelde of ze de medicijnen al zo lang had gebruikt, en niemand stelde ook voor om haar dosis te verlagen. En ondertussen gingen haar gezondheid en leven langzaam achteruit.

En omdat codeïne na verloop van tijd minder effectief kan worden, zoals in het geval van Abby, kan het gemakkelijk een instapmedicijn worden voor nog sterkere opioïden.

Er werd een strenger toezicht ingesteld op het voorschrijven van opioïden nadat het aantal voorschriften tussen 1998 en 2018 was verdubbeld. Dit kwam doordat het bewustzijn van de risico's ervan toenam.

Professor Knaggs zei dat opioïden vaker werden voorgeschreven nadat enkele kleinschalige onderzoeken in de jaren negentig en begin 2000 suggereerden dat ze mogelijk gunstig konden zijn. Deze bevinding werd later weerlegd door grotere, langetermijnonderzoeken.

'Laten we het zo zeggen,' zegt hij, 'er zijn behoorlijk wat mensen die opioïden blijven gebruiken, zonder dat ze daar veel baat bij hebben.'

Ze bieden niet alleen weinig voordelen tegen pijn op de lange termijn, er zijn ook aanwijzingen dat de medicijnen de pijngevoeligheid kunnen verhogen, naast de risico's die gepaard gaan met het gebruik van sterke opioïden.

In 2020 merkte Marc, de vriend van Hannah Cade, dat ze 'blauw zag en moeite had met ademhalen' nadat ze per ongeluk een overdosis vloeibare morfine en codeïne had genomen – medicijnen die ze voorgeschreven had gekregen voor ernstige endometriose, waarbij baarmoederachtig weefsel op andere plekken groeit, in haar geval rond de darmen, de blaas en de bekkenbanden.

Hannah, 29, die in Beeston, Nottingham woont, gebruikt samen met Marc, 33, een inkoper in de auto-industrie, sinds 2017 af en toe codeïne en vloeibare morfine op recept.

'Ik was heel streng - ik nam de vloeibare morfine alleen in op het moment dat ik letterlijk van de pijn schreeuwde', vertelt Hannah.

'Maar naarmate mijn pijn toenam, slikte ik het elke dag. De bijwerkingen van de opioïden waren vreselijk – ik voelde me suf en constipatie was een groot probleem. Ik moest mijn werk in de marketing opgeven en een parttime baan in de detailhandel nemen, maar ik moest stoppen omdat ik last had van duizeligheid en ziek werd op mijn werk.'

Maar na haar accidentele overdosis werd ze uit het ziekenhuis ontslagen zonder dat iemand 'met mij had gesproken over de reden waarom ik zoveel pijnstillers nam', zegt ze.

In plaats van haar te bevragen over de dosering, bleef haar huisarts haar medicijnen voorschrijven.

Hannah herinnert zich: 'In 2024 kreeg ik oxycodon voorgeschreven – een veel sterkere opioïde. Ik heb het zes maanden gebruikt. Ik voelde me er verdoofd en afwezig door – maar het verlichtte de pijn heel goed.

'Ik wilde ermee stoppen omdat ik me depressief en suïcidaal begon te voelen. Mijn artsen zeiden dat ik mijn dosis langzaam kon afbouwen, maar ze wilden niet zeggen met hoeveel of hoe lang – en ik had die steun nodig.

'Het duurde negen maanden om mijn dosis geleidelijk te verlagen en ermee te stoppen. Het was een ware hel. Ik had last van misselijkheid, vermoeidheid en pijn over mijn hele lichaam – net als de pijntjes die je bij griep krijgt, maar dan tien keer erger.

Lees meer

'Ik slik nu twee keer per dag 30 mg codeïne, elke vier uur paracetamol en daarnaast een keer per week 10 mg morfinetabletten vóór mijn menstruatie en elke dag van mijn menstruatie.

'Ik zou graag helemaal stoppen met opioïden, maar als ik met artsen praat, voel ik me beoordeeld. Ik ben bang dat ik ze de rest van mijn leven moet gebruiken.'

Een aanzienlijk deel van de mensen die opioïden gebruiken, kampt met verlammende symptomen die door de drugs zelf worden veroorzaakt.

Uit een enquête van de Universiteit van Nottingham onder tien huisartsenpraktijken in East Midlands, die eerder dit jaar werd gepubliceerd in het tijdschrift Pain Reports, bleek dat tachtig procent van de mensen die opioïden voorgeschreven kregen, hierdoor minstens één probleem ondervond en dat meer dan een derde (35,7 procent) bang was afhankelijk of verslaafd te zijn.

Professor Knaggs wijst er echter op dat pijnstillers niet de enige optie zijn.

Volgens hem zijn er strategieën die kunnen helpen bij pijn, zoals fysiek actief blijven, goed slapen en cognitieve benaderingen zoals cognitieve gedragstherapie of mindfulness. Ook kan hij patiënten voorlichten dat pijn niet altijd verband houdt met weefselschade.

Professor Everington is van mening dat de NHS meer sociale zorg zou moeten aanbieden, zoals gratis zwemmen, tuinieren, golfen, wandelen in de natuur en maatschappelijke betrokkenheidsgroepen.

'Sociaal voorschrijven heeft de manier waarop ik en mijn collega's werken zeker veranderd, omdat we nu alternatieven voor medicijnen hebben die we aan onze patiënten kunnen aanbieden, ook aan patiënten die aan langdurige pijn lijden', zegt hij.

Abby lijdt niet alleen lichamelijk, maar maakt zich ook zorgen over de gevolgen die haar opioïdenverslaving voor haar kinderen heeft.

'Ik zorgde ervoor dat ze schoon en gevoed werden, maar ik was er emotioneel niet voor ze, en daar heb ik enorm veel spijt van', zegt Abby. 'Mijn moeder moest ingrijpen.'

Haar ontslag in oktober vorig jaar was de druppel en dwong haar om hulp te zoeken.

Ze is begonnen aan een ondersteund ontwenningsprogramma bij een instelling voor drugsverslaving. Hierbij wordt gebruikgemaakt van opioïdensubstitutietherapie, groepstherapie en counseling.

'Ik volg het programma nu tien maanden en ben nu van een tablet van 12 mg per dag teruggegaan naar 6 mg. Ik heb mijn leven weer op de rails', zegt Abby. 'Ik word begeleid door een team voor geestelijke gezondheidszorg en probeer mijn leven weer op de rails te krijgen.'

Ze is nu een online petitie gestart waarin ze oproept tot het opzetten van een nationale database van de verkoop van codeïne zonder recept.

'Ik denk dat dit heel belangrijk is, omdat niemand enig idee lijkt te hebben van de omvang van het probleem.

'Opioïden worden zo vaak en te lang voorgeschreven. Mensen moeten te horen krijgen dat ze niet werken tegen langdurige pijn en dat ze levens kunnen verwoesten.'