Het 'gezonde' voedsel waar de rijken zo dol op zijn, wordt nu in verband gebracht met de ziekte van Lou Gehrig

Het giftige neefje van een delicatesse kan bij fijnproevers het risico op een verwoestende en onomkeerbare neurologische aandoening vergroten.

Een echte morielje is een van de meest luxueuze en gewilde wilde paddenstoelen . Hij wordt vaak gebruikt in verfijnde gerechten, van risotto tot roomsaus over biefstuk, vanwege de aardse, nootachtige smaak en de exclusieve seizoensgebonden verkrijgbaarheid.

Morieljes zijn gewild in de culinaire wereld en morieljes bevatten over het algemeen veel vitamine D, wat essentieel is voor een gezond immuunsysteem en een goede hersenfunctie. Ze zijn ook vetarm en kunnen deel uitmaken van een hartgezond dieet. Er zijn echter bedrieglijke, giftige dubbelgangers.

Valse morieljes hebben amateur-verzamelaars voor de gek gehouden en echte fans gekregen in Montchavin, een dorpje in de Franse Alpen, vanwege hun 'verjongende' eigenschappen. Ondanks hun naam behoren ze echter tot een heel andere schimmelfamilie: de Gyromitra.

Valse morieljes bevatten stoffen genaamd hydrazines die giftig zijn voor het zenuwstelsel. Het eten ervan kan buikpijn en diarree veroorzaken, maar in ernstige gevallen kan een valse morielje epileptische aanvallen en multi-orgaanfalen veroorzaken. Gyromitrine, de belangrijkste gifstof in de paddenstoel, is ook kankerverwekkend.

Onlangs denken wetenschappers een verband te hebben gevonden tussen valse morieljes en Amyotrofische Laterale Sclerose (ALS) in Montchavin, aangezien zich in de afgelopen tien jaar een mysterieuze reeks gevallen heeft ontwikkeld.

ALS, ook bekend als de ziekte van Lou Gehrig en in sommige delen van de wereld als motorneuronziekte, is een dodelijke neurologische aandoening die patiënten geleidelijk verlamt.

Montchavin heeft een permanente bevolking van ongeveer 200 mensen, en de gemiddelde wereldwijde diagnose van ALS ligt op twee tot drie diagnoses per 100.000 mensen per jaar. Toch zijn er in de afgelopen tien jaar 16 gevallen gemeld in Montchavin, veel meer dan verwacht.

Als we het vergelijken met het aantal gevallen bij 100.000 mensen per jaar, dan bedraagt het aantal gevallen volgens Montchavin 800 per 100.000 inwoners per jaar.

De zoektocht naar antwoorden werd geleid door Dr. Emmeline Lagrange, neuroloog aan het Universitair Ziekenhuis van Grenoble, 135 kilometer ten zuidwesten van het dorp. Een inwoner van Montchavin die neurologische problemen had, was doorverwezen naar Lagrange, die de diagnose ALS stelde.

Later zou ze tijdens een telefoongesprek met de verwijzende arts van de patiënt in Montchavin vernemen dat dit een van de vele ALS-gevallen in het kleine bergdorp was.

Geen van de patiënten had een genmutatie die hen vatbaarder maakte voor ALS en ook geen enkele familiegeschiedenis van de ziekte. ALS veroorzaakt steeds erger wordende verlamming en leidt na twee tot vijf jaar tot de dood.

Wetenschappers doen nog steeds onderzoek naar de oorzaak van ALS, een ziekte die ongeveer 33.000 Amerikanen treft.

Bij 10 tot 15 procent van de gevallen is de oorzaak genetisch bepaald. De rest kan te maken hebben met blootstelling aan schadelijke stoffen in het milieu, zoals vervuiling, roken, blootstelling aan zware metalen zoals lood en kwik en een voorgeschiedenis van hoofdletsel.

Lagrange publiceerde een samenvatting van haar onderzoek naar de ongewone ALS-cluster, die de aandacht trok van milieuneurowetenschapper Dr. Peter Spencer van de Oregon Health & Science University in Portland.

Spencer is de belangrijkste voorstander van een aparte theorie die voedsel in verband brengt met degeneratieve ziekten.

Zijn theorie was dat gifstoffen in cycadenzaden, ooit een hoofdvoedsel van het Chamorro-volk op Guam, een epidemie van West-Pacifische ALS-Parkinsondementie (ALS-PDC) veroorzaakten.

Op het hoogtepunt kwam ALS-PDC op Guam 50 tot 100 keer vaker voor dan ALS wereldwijd. In de jaren vijftig bereikte de incidentie onder Chamorro-volwassenen ongeveer 200 per 100.000.

Hij onderzoekt dit verband al ruim veertig jaar en beweert dat een stof in cycadenzaden, genaamd cycasin, wordt omgezet in een neurotoxisch, DNA-beschadigend bijproduct, namelijk methylazoxymethanol (MAM).

MAM wordt ook gevormd wanneer het lichaam hydrazine afbreekt, een vluchtige chemische stof die wordt gebruikt in raketbrandstof en ook voorkomt in valse morieljes.

Toen Spencer een presentatie van Lagrange's samenvatting zag, bleef zijn geest bij één zin hangen.

Hij vertelde aan Knowable Magazine : 'Ik zag dat er onder de etenswaren die ze rapporteerden ook paddenstoelen zaten.

'En ik vroeg hen wat voor soort paddenstoelen het waren, omdat één bepaald type gifstoffen bevat die verband houden met het Guam-probleem.'

Ze begonnen samen te werken aan een onderzoek. Lagrange had ontdekt dat de ALS-patiënten in Montchavin doelbewust op zoek waren naar valse morieljes, omdat ze geloofden dat ze verjongende eigenschappen hadden, ondanks hun illegale status.

Een dorpeling vertelde Lagrange: 'Ze vormen altijd een groep, een geheime groep, een sociaal netwerk, en ze eten de paddenstoelen. En ze wisten allemaal dat het verboden is.'

De onderzoekers namen deze patiënten op in hun onderzoek, evenals 48 dorpelingen zonder de ziekte die wel wilde paddenstoelen aten, maar geen valse morieljes.

Sommige ALS-patiënten hadden in het voorjaar en de zomer wel 2,7 kilo van de giftige schimmels verzameld en aten die het hele jaar door. Mensen bij wie ALS was vastgesteld, aten de paddenstoelen al 20 jaar voordat de ALS-symptomen zich voordeden.

'Alle ALS-gevallen, maar geen van de controlepersonen, hadden in het verleden last gehad van het eten van extreem giftige valse morieljes, met name de sneeuwmorielje Gyromitra gigas,' concludeerde Lagrange.

'Omdat er geen andere significante chemische of fysieke blootstelling werd gevonden, lijkt de voornaamste risicofactor voor ALS in deze gemeenschap de herhaalde inname van deze neurotoxische schimmels te zijn.'

Lees meer

Ondanks de giftigheid van de valse morielje, is het een delicatesse in delen van Scandinavië. In met Michelinsterren bekroonde restaurants wordt de morielje op seizoensmenu's aangeboden vanwege de pittige en nootachtige smaak.

De Finnen zijn er zulke grote fans van dat de soort in 1974 op een postzegel stond.

Ook de Finse Voedsel- en Warenautoriteit adviseert om verse of gedroogde exemplaren herhaaldelijk te koken en te spoelen voordat u ze eet.

Ondanks de uiterlijke verschillen verwarren hobbyverzamelaars echte morieljes vaak met valse morieljes, die op een roodachtige hersenen lijken.

Uit een onderzoek van Toxicon uit juni 2024 bleek dat er tussen 2002 en 2020 in Michigan 118 gevallen van valse morieljevergiftiging waren .

De meeste patiënten hadden last van braken, diarree en buikpijn, terwijl meer dan twaalf patiënten leverschade opliepen. Eén patiënt liep nierschade op en anderen meldden neurologische effecten zoals hoofdpijn en duizeligheid.