Oorlog in Oekraïne: Donald Trumps 'oog om oog'-diplomatie is een mislukking om Russische agressie te stoppen

Zes maanden nadat president Donald Trump aantrad, is zijn poging om de oorlog in Oekraïne te stoppen mislukt.

Zijn verkiezingsbelofte om er "binnen 24 uur" een einde aan te maken, heeft niets te maken met de huidige diplomatieke realiteit. Een staakt-het-vuren tussen Rusland en Oekraïne, een voorstel van de VS en Oekraïne, wordt consequent door Rusland afgewezen.

De door president Volodymyr Zelensky en zijn Europese bondgenoten zo gewenste "duurzame en rechtvaardige vrede" ligt buiten het bereik van de actoren die bij dit conflict betrokken zijn.

Terwijl de Europese bondgenoten van Oekraïne en de Canadese regering sinds de Russische agressie tegen Oekraïne op 24 februari 2022 een containmentbeleid voeren, staat het beleid van president Trump sinds het begin van zijn ambtstermijn lijnrecht tegenovergesteld. Hij probeert te appeasement te bewerkstelligen.

Tegen alle feitelijke argumenten in weigerde de Amerikaanse president Rusland te noemen als de agressieve staat in de oorlog in Oekraïne. Hij ging zelfs zo ver dat hij Oekraïne ervan beschuldigde verantwoordelijk te zijn voor deze oorlog.

Tijdens een ontmoeting in het Witte Huis op 28 februari vernederden de president en zijn vicepresident, J.D. Vance, Zelensky als een "kleine dictator" die "geen diplomatieke kaarten in handen heeft", in tegenstelling tot de Russische president Vladimir Poetin. Hoewel de persoonlijke betrekkingen tussen Trump en Zelensky later verbeterden, bleef het Amerikaanse beleid ten aanzien van Oekraïne wisselvallig en gemengd.

Als hoogleraar internationale betrekkingen aan de faculteit Geschiedenis van de Universiteit Laval schreef ik dit artikel samen met Sophie Marineau, doctoraatsstudent geschiedenis aan de Université catholique de Louvain. Sinds 2014 staan de oorlog in Oekraïne en de internationale reactie daarop centraal in ons onderzoek.

Sinds het begin van Trumps nieuwe ambtstermijn is de Amerikaanse hulp aan Oekraïne gebaseerd op een resoluut transactionele dynamiek. Deze aanpak is niet langer gebaseerd op principes van solidariteit, de verdediging van democratische waarden of collectieve veiligheid, maar op een logica van uitwisseling , waarbij alle hulp een concreet rendement voor de Verenigde Staten moet opleveren.

Ver verwijderd van de multilaterale traditie die de westerse verbintenissen tijdens de eerste jaren van het Russisch-Oekraïense conflict kenmerkte, is deze diplomatie gestructureerd rond het concept van een deal, waarin elke concessie – of deze nu militair, economisch of politiek is – moet worden gecompenseerd .

Het eerste grote keerpunt kwam in maart 2025 – na de ontmoeting tussen Trump en Zelensky – toen Washington abrupt de militaire hulp aan Oekraïne opschortte. De Verenigde Staten blokkeerden reeds lopende leveringen, waaronder cruciale luchtafweersystemen en precisiemunitie.

Deze eenzijdige beslissing is bedoeld om de Oekraïense regering onder druk te zetten om een tijdelijk staakt-het-vuren met Rusland te accepteren, onder voorwaarden die Kiev onaanvaardbaar acht. Deze stap heeft in Europa voor een diplomatieke schok gezorgd en ernstige twijfels doen rijzen over de betrouwbaarheid van de Amerikaanse toezegging.

Maar afgezien van het gebaar zelf, laat deze opschorting zien dat Trump een zeer transactionele visie heeft op internationale betrekkingen: hulp wordt een hefboom, geen morele of strategische verplichting.

Een nog duidelijker voorbeeld van deze logica verscheen enkele weken later, in de vorm van het controversiële voorstel voor een overeenkomst over natuurlijke hulpbronnen.

Lees ook : Is de voorgestelde strategische metalenovereenkomst tussen Oekraïne en de VS gebaseerd op een misverstand?

Volgens het plan zou Oekraïne tot 50% van de inkomsten uit de exploitatie van zijn strategische mineralen – lithium, titanium en zeldzame aardmetalen – afstaan aan een Amerikaans fonds, in ruil voor de hervatting van militaire steun. De overeenkomst , die eind april 2025 werd ondertekend, behelst de oprichting van een gezamenlijk investeringsfonds tussen Kiev en Washington, bedoeld voor de exploitatie van Oekraïense natuurlijke hulpbronnen: zeldzame mineralen (zeldzame aardmetalen, lithium, titanium en uranium), olie en aardgas.

Al duizenden abonnees op de La Conversation-nieuwsbrief . En jij? Abonneer je op onze gratis nieuwsbrief om belangrijke actuele kwesties beter te begrijpen.

Oekraïne behoudt het exclusieve eigendom en de controle over zijn grondstoffen, hoewel de exploitatie ervan door het partnerschap wordt gereguleerd. Een van de gestelde doelen is het veiligstellen van Amerikaanse steun op lange termijn voor de Oekraïense oorlogsinspanningen, in ruil voor prioritaire toegang tot grondstoffen, zonder formele toezeggingen over veiligheidsgaranties voor Kiev .

Onderhandel over elke vorm van hulp

Deze transactionele logica komt ook tot uiting in discretere, maar even onthullende, acties, zoals de tijdelijke bevriezing van de levering van Patriot-raketten in juli , officieel gerechtvaardigd door een 'evaluatie van de Amerikaanse strategische capaciteiten'.

In de praktijk werd deze opschorting gezien als een impliciet drukmiddel, bedoeld om Oekraïne aan te sporen bepaalde meer verzoenende politieke lijnen te volgen, of zelfs om de weg te openen voor een herdefiniëring van militaire doelstellingen.

Uiteindelijk transformeert deze diplomatie humanitaire of militaire hulp in onderhandelingsmateriaal . Elke zending wordt een onderhandelingsmiddel, elke steun een impliciet contract.

Een aanpak die allianties verzwakt en de regels opnieuw definieert

De oorlog in Oekraïne wordt niet langer gezien als een ideologische botsing tussen democratie en autoritarisme, maar als een toneel waar kortetermijnbelangen op economisch en politiek gebied worden beslecht.

Deze aanpak verzwakt allianties, introduceert structurele onzekerheid in de transatlantische relatie en herdefinieert de regels van het internationale spel rond een veronderstelde marktlogica, waarbij morele betrokkenheid ondergeschikt is aan direct voordeel .

Geconfronteerd met de Amerikaanse neiging om hulp aan Oekraïne te instrumentaliseren op basis van transactionele logica, neemt Canada een duidelijk standpunt in: Ottawa verwerpt resoluut het idee dat hulp afhankelijk is van politieke, economische of strategische concessies.

In tegenstelling tot de Verenigde Staten onder de Trump- regering, die militaire hulp opschortte in ruil voor quid pro quo, blijft Canada zich inzetten voor steun op basis van democratische solidariteit, internationaal recht en stabiele multilaterale betrokkenheid. De Canadese regering heeft herhaaldelijk publiekelijk Canada's betrouwbaarheid als partner bevestigd en de onpartijdigheid en consistentie van haar toezeggingen aan Oekraïne benadrukt.

Tegelijkertijd versterkt Ottawa haar toenadering tot de Europese Unie . De top tussen de EU en Canada op 23 juni 2025 resulteerde in de ondertekening van een Strategisch Partnerschap voor Veiligheid en Defensie, de eerste alliantie in zijn soort tussen de EU en een Amerikaans land. Deze overeenkomst voorziet in uitgebreide samenwerking op het gebied van ondersteuning voor Oekraïne, cyberveiligheid, militaire mobiliteit, kritieke materialen en strategische industriële ketens, en geeft Canada toegang tot het SAFE-fonds van € 150 miljard van de Europese Unie.

Deze afstemming bevestigt Ottawa's wens om zijn partnerschappen te diversifiëren, zijn militaire afhankelijkheid van de Verenigde Staten te verminderen en een onafhankelijke Euro-Atlantische pijler te consolideren. Deze herpositionering versterkt de geloofwaardigheid van Canada als betrouwbare speler in een op regels gebaseerde internationale orde en weerspiegelt een strategische visie die de EU positioneert als een centrale partner voor de lange termijn.