In Braziliaanse gevangenissen wordt er gelezen om strafvermindering te krijgen

Drie keer per week komen 130 gevangenen van de vrouwengevangenis Talavera Bruce in het westen van Rio de Janeiro bijeen in de leeszaal, een 'klein toevluchtsoord' ingericht met 'poefs, kussens, een kleed en een boekenkast'. Ze nemen allemaal deel aan het project “História além muros” (“Geschiedenis buiten de muren”), dat in 2021 werd gelanceerd om gevangengezette vrouwen aan te moedigen om te lezen, meldt het dagblad O Globo .

Onder begeleiding van mediators bespreken de deelnemers hun leeswerk, eten ze samen een hapje en mogen ze maximaal drie boeken lenen om mee terug naar hun cel te nemen. Omdat verschillende gevangenen aangaven dat ze “leesproblemen” hadden , werd de collectie van 600 werken – die vrijwel allemaal afkomstig zijn van donaties – uitgebreid met Braziliaanse en buitenlandse literatuur, poëzie, strips en kinderboeken. In de gevangenis ‘verliezen we onze essentie’, vertelde een gevangene aan de krant, waarna hij eraan toevoegde:

Boeken helpen ons gevoelens en herinneringen op te roepen... Het is alsof we opnieuw leren, weer kind worden. We houden op gevangen te zijn en vinden onze identiteit terug.

Sommige beschikbare titels zijn ook geïntegreerd in een officieel programma voor strafvermindering. Sinds 2012 is er een wet die het mogelijk maakt dat gevangenen hun straf met vier dagen kunnen verkorten voor elk boek dat ze lezen. Over dat boek moeten ze dan een kort essay schrijven, dat door een commissie wordt beoordeeld, zo staat te lezen op de Portugeestalige website van de Duitse radio Deutsche Welle . Per jaar kunnen dus maximaal 48 dagen worden afgetrokken. Sinds 2021 heeft een resolutie van de Nationale Raad voor Justitie dit systeem uitgebreid, met name naar luisterboeken, met mondelinge restituties, in tekeningen of in liedjes.

"Het centrale idee" van deze wet "was om gevangenen aan te moedigen en bij te dragen aan hun re-integratie in de maatschappij", benadrukt hoogleraar en literatuuronderzoeker Rossaly Lorenset in een artikel in de Braziliaanse versie van de Australische nieuwssite The Conversation . “Maar het probleem is de grote afstand tussen de ideale wereld en de werkelijkheid als het om de gevangeniskwestie gaat.”

Omdat toegang tot leesmateriaal niet altijd gegarandeerd is in Braziliaanse gevangenissen, waarvan 30,4% niet over een bibliotheek beschikt. Volgens Deutsche Welle vormt dit een bedreiging voor de reikwijdte van dit systeem, dat momenteel beschikbaar is voor bijna een derde van de gevangenen. Daarom nemen verenigingen dit soms op vrijwillige basis op zich.

Dit beleid is ook afhankelijk van ‘lokale verordeningen’ en berust op de samenwerking van de rechterlijke en uitvoerende machten om het op het gehele grondgebied toe te passen – wat verre van systematisch is. In de zuidelijke staat Mato Grosso do Sul beperken de rechtbanken de regeling voor strafvermindering tot het aantal werkuren.

Voor mensen die hun opleiding nog niet hebben afgemaakt, is het nog ingewikkelder om van deze wet te profiteren. In de staat São Paulo, de staat met de grootste gevangenispopulatie van Brazilië, zijn net als in Espírito Santo (in het zuidoosten) geen initiatieven gepland voor gevangenen met weinig of geen lees- en schrijfvaardigheden. Elders beweren sommige rechtbanken dat ze ze wel opnemen, zonder de termen in de titel te specificeren.

Van de Braziliaanse gevangenen – die na de Verenigde Staten en China de derde grootste gevangenispopulatie ter wereld vormen – is 53% analfabeet of heeft de middelbare school niet afgemaakt.

Het "Plan voor een rechtvaardige straf", dat in februari werd gelanceerd door de regering van de linkse president Lula, heeft onder meer tot doel alle gevangenissen van scholen te voorzien en tegen 2027 toegang tot het systeem voor strafvermindering door middel van lezen te garanderen voor 60% van de gevangenen . "Het is dringend nodig om maatregelen te nemen om het Braziliaanse gevangenissysteem te verbeteren", concludeert Rossaly Lorenset. “Lezen in de gevangenis is een hulpmiddel dat kan bijdragen aan een beter leven binnen en buiten de gevangenismuren […] Ja, lezen kan een uitweg zijn.”