De beste <em>Star Wars-</em> serie zou sowieso in een tragedie eindigen, maar dit had ik nog steeds niet zien aankomen
Dit artikel bevat spoilers voor de laatste drie afleveringen van Andor .
Afgezien van de hoofdrol die Andor speelt, is het nooit een serie geweest die in de eerste plaats, of het meest interessant, gaat over de transformatie van Cassian Andor (Diego Luna) van wetteloze smokkelaar tot onbaatzuchtige revolutionair. Star Wars heeft dat verhaal al eerder verteld – je weet wel, dat over de vader van Kylo Ren – en de twee seizoenen van Andor hebben duidelijk gemaakt dat wat Tony Gilroy zo opwindt, de kans is om rond te snuffelen in gebieden die de live-actionfilms, in ieder geval, onontgonnen hebben gelaten. Het is een verhalende wereld waarin mensen zich zorgen maken over wat ze moeten koken voor de moeder van hun liefdespartner, waarin ze dansen op feestjes en naar het nieuws op tv kijken. Het is een volledig denkbeeldige wereld waarin je kunt leven, in plaats van alleen maar vechten.
Het is dus passend en opvallend dat Andors laatste reeks afleveringen – allemaal geschreven door Tom Bissell en geregisseerd door Alonso Ruizpalacios – begint met een aflevering waarin Cassian volledig afwezig is. In plaats daarvan concentreren we ons een groot deel van een uur bijna uitsluitend op de relatie tussen de rebellenspion Luthen Rael (Stellan Skarsgård) en zijn kameraad Kleya (Elizabeth Dulau). Hoewel we Luthen al op het veld leerden kennen voordat we hem zagen in het ijdele gewaad waarmee hij zich voordoet als een handelaar in dure antiek, blijft Kleya weg van de frontlinie en werkt ze meer als een soort kantoorbediende. Ze heeft stalen zenuwen, zoals we zagen toen ze, omringd door keizerlijke officieren, een afluisterapparaat moest verwijderen dat verborgen zat in een vervalst relikwie. Ze brak nauwelijks haar moed terwijl ze aan het hardnekkige insect trok tot het metaal in haar vlees sneed. Maar het bloed dat langs haar hand stroomde terwijl ze wegliep, was het eerste bloed dat we haar zagen trekken.
Dat is niet het geval in aflevering 10, waarin Kleya een bijzonder duistere en moeilijke taak op zich moet nemen: Luthen doden voordat het Keizerrijk hem kan martelen. De aflevering draait om wat, qua plot, het meest impactvolle moment in heel Andor is: als de keizerlijke dubbelagent Lonni Jung (Robert Emms) Luthen vertelt over het bestaan van de Death Star. Hij weet nog niet hoe het heet en wat het doel ervan is, maar hij weet wel dat het een enorm krachtig wapen is en dat het Keizerrijk er alles aan heeft gedaan om het bestaan ervan verborgen te houden. Luthen ontvangt Lonni's informatie en stelt hem vaag gerust door te zeggen dat hij een veilige doorgang kan garanderen voor Lonni's vrouw en kind. We kennen Luthen echter lang genoeg om de berusting op zijn gezicht te lezen, terwijl hij tot de onvermijdelijke conclusie komt dat zijn bron niet langer nuttig is voor de opstand. En inderdaad, de volgende keer dat we Lonni Jung zien, zit hij precies op het bankje waar hij en Luthen elkaar ontmoetten, alleen heeft hij nu een explosief gat in zijn borst.
Het is niet de eerste keer dat Luthen een onschuldig persoon vermoordt, of in ieder geval iemand die geen levens in gevaar bracht. (Vraag Mon Mothma maar eens wat er met haar jeugdvriend is gebeurd, een financieel verzetsstrijder wiens eigenbelang groter was dan zijn toewijding aan de zaak.) Maar het onderstreept zijn meedogenloosheid, zijn bereidheid om te doen wat hij noodzakelijk acht, hoe moreel gezien onduidelijk dat ook mag lijken. En die berekening is niet anders en niet barmhartiger als de potentiële zwakke schakel Luther zelf is.
Nu hij de informatie waar het verzet naar op zoek is binnen handbereik heeft en hij deze zo snel mogelijk aan de rebellenleiders wil doorgeven, besluit Luthen dat het tijd is om de winkel te sluiten. Hij vernielt de communicatieconsole die verborgen ligt in de achterkamer van zijn antiekwinkel. Maar hij is nog maar net klaar, of er wordt op de deur geklopt. Daar komt Dedra Meero (Denise Gough), een officier van het Imperial Security Bureau, zijn waar inspecteren. Wat in eerste instantie een bijzonder slechte timing lijkt, blijkt nog erger te zijn: Dedra heeft Luthens plan door en ze vertelt hem dat de winkel omsingeld is en dat er geen ontsnapping mogelijk is. Na jarenlang te hebben gezocht naar de rebellenspion die ze 'As' noemt, is Dedra zo overweldigd door haar eigen prestatie dat ze haar ogen afwendt van haar prooi. Luthen grijpt een ceremoniële dolk uit de tentoongestelde voorwerpen en steekt deze in zijn borst.
Helaas voor Luthen is hij niet meedogenloos genoeg. Hij is dodelijk gewond maar nog niet dood. Dedra brengt hem snel naar het dichtstbijzijnde ziekenhuis, in de hoop hem lang genoeg in leven te houden om gemarteld te kunnen worden. Dat brengt Kleya in een lastig parket. Zij is de enige die het bestaan van de Death Star aan de rebellencommandanten kan overbrengen. Ze kan Luthen echter niet laten leven, om persoonlijke en strategische redenen. In een reeks flashbacks komen we erachter dat Kleya ooit een wees was die Luthen onder zijn hoede nam. (Wat zou Star Wars zijn zonder zijn eigenzinnige weeskinderen en hun mentoren?) Maar Dulau speelt Kleya's afschuw bij het ontdekken van Luthens lot zo scherp in, dat het onnodig is om dieper op hun band in te gaan. Alleen al door een blik op haar gezicht is het duidelijk dat ze meer met elkaar gemeen hebben dan alleen gedeelde politieke doelen. Ze weet meteen wat haar te wachten staat, maar vreest er ook voor.
Het blijkt dat Kleya, net als Luthen, de hele tijd een kostuum droeg en dat onder haar beschaafde uiterlijk het hart van een stoere meid schuilt. Ze baant zich een weg door het ziekenhuis en onderweg maakt ze korte metten met de keizerlijke wachters. Ze denkt zo ver vooruit op de belangrijkste agenten van het Keizerrijk, dat ze later aannemen dat de operatie door minstens drie mensen is uitgevoerd. (Het feit dat ze met de afstandsbediening een paar auto's opblies, kon het gevoel dat ze overal tegelijk was niet bederven.) En als ze uiteindelijk in Luthen aankomt, doet ze wat ze moet doen: ze vervult het leven dat hij haar heeft geleerd, ook al maakt ze daarmee een einde aan zijn eigen leven. Het is het ultieme offer, voor beiden.
Hoewel Andor van nature een serie was waarin de sterfelijkheid een rol speelde , was het ook een serie die de hoofdpersoon nooit tot het einde van zijn reis kon volgen (hoewel ik me kan voorstellen dat de interface van Disney+ zo is ingericht dat het van de laatste beat van de serie direct overgaat in Rogue One ). Maar de ruimte die Luthens dood biedt, maakt dat het extra moeilijk aankomt, en ook de zeldzame afwijking van de ensemblestructuur van de show. Zijn naam is bij maar weinigen bekend en zal waarschijnlijk worden vergeten. Zijn cruciale rol in de opstand zal slechts bij een handjevol mensen bekend zijn. Maar Andor geeft hem de eer die hij verdient en waardeert zijn bijdrage. Hij is geen held in de conventionele zin van het woord, en misschien zelfs helemaal niet, maar dit is nooit een verhaal geweest dat alleen maar over helden gaat.
Voor een serie die er zo op gebrand is geweest de mythologie van de Star Wars -saga te doorbreken – Gilroy beschreef het als het equivalent van het verwijderen van de Latijnse mis uit de katholieke kerk – is het een beetje een teleurstelling dat de laatste momenten van de serie gewijd zijn aan het weer aansluiten bij de hoofdfranchise. (Het moment waarop we zien dat Mon Mothma de lange lokken van een galactische senator heeft ingeruild voor haar korte Return of the Jedi -kapsel is niet overdreven, maar het komt toch wel een beetje knullig over.) Maar de serie vindt een manier om verder te verwijzen dan het verhaal dat we al kennen, het verhaal dat we al zo vaak eerder hebben gehoord. Terwijl Cassian zich voorbereidt op de missie die met zijn dood zal eindigen, zien we zijn voormalige geliefde Bix (Adria Arjona), die hem abrupt verlaat als ze beseft dat zijn gehechtheid aan haar Cassian ervan zou weerhouden zijn plicht uit te voeren. En dan begrijpen we waarom ze zich zo voelde: ze wiegt immers zijn kind. Wij weten hoe zijn verhaal eindigt, maar dit is nog maar het begin.
