De politieke ontwaking van Kenia heeft ook gevolgen voor de literatuur

De repressie die duizenden Keniaanse demonstranten ondergingen toen ze in juni 2024 in Nairobi demonstreerden tegen de belastinghervorming van de regering-William Ruto, heeft niet alleen het collectieve geheugen getekend, maar ook de literaire schepping getekend. Minstens 60 mensen kwamen toen om het leven tijdens enkele van de meest gewelddadige dagen in de recente geschiedenis van Kenia, en nog eens 25 een jaar later , op de verjaardag van de demonstraties. "Het valt niet te ontkennen dat er een politieke ontwaking heeft plaatsgevonden, een toename van het aantal politieke essays en zelfs fictieve verhalen over politiek en bestuur", aldus de Keniaanse schrijver en redacteur Keith Ang'ana tijdens het Macondo Literature Festival, dat afgelopen weekend in Nairobi werd gehouden.

Te midden van lezingen, debatten en optredens kwamen Afrikaanse schrijvers en schrijvers uit de Caribische en Latijns-Amerikaanse diaspora bijeen in de Keniaanse hoofdstad om te reflecteren op hoe woorden een instrument zijn geworden voor verzet en toekomstopbouw. ​​In de schaduw van een witte canvas tent op de binnenplaats van het Kenya National Theatre luistert een groep jongeren in stilte naar een lezing getiteld Rewriting African History . Een paar meter verderop componeert een jongeman achter een typemachine verzen, die hij later samen met het publiek gebruikt om de rand van de Poetry Spotlight- stand te versieren. Maar tegelijkertijd spelen cumbia en Bad Bunny op de achtergrond, en eten mensen burrito's, biryanirijst en drinken ze vers water uit recyclebare dienbladen, op een festival dat "Global Africa" ​​wil oproepen om te vieren en te debatteren over hoe de geschiedenis en toekomst van literatuur over Afrika wereldwijd met elkaar verbonden zijn en samenkomen.

Ang'ana slentert langzaam langs de stand van Kenya Writes, de ruimte die tijdens het evenement is ingericht om de behoeften en ontwikkelingen in de lokale literaire scene te bespreken. De redacteur en schrijver is medeoprichter van Qwani , een collectief van acht opkomende Keniaanse auteurs, dat inmiddels zo'n 10.000 leden telt en is ontstaan ​​uit afwijzingen van redactionele artikelen: "We ontmoetten elkaar omdat we allemaal ons werk naar lokale publicaties stuurden en constant werden afgewezen", legt hij uit.

Het is onmiskenbaar dat er een toename is in het aantal politieke essays en zelfs fictieve verhalen over politiek en bestuur.

Keith Ang'ana, Keniaanse schrijver en redacteur

De naam is een eerbetoon aan Kwani, een inmiddels ter ziele gegane Keniaanse literaire uitgeverij, opgericht in 2003 door Binyavanga Wainaina , een van de meest baanbrekende en invloedrijke stemmen in de hedendaagse Afrikaanse literatuur. Zijn project wordt beschouwd als het platform dat de Keniaanse literatuur succesvol heeft voortgestuwd en daarmee haar internationale bereik heeft vergroot. "Wij zijn de opvolger van wat Binyavanga is begonnen", zegt Ang'ana over haar project, dat de jonge literaire stemmen van het land samenbrengt en een generatie verbindt die op zoek is naar een ruimte om hun artistieke zorgen te uiten. "Onze verhalen moeten hier verteld worden", voegt de medeoprichter van Qwani eraan toe.

Op de vloer van de Macondo Baraza- ruimte – wat in het Swahili 'raad' of 'vergadering' betekent – ​​toont Mshai Mwangola twintig kranten van Kenia's populairste media. Gekleed in een lange oranje jurk houdt Mwangola, die werkt als academicus, kunstenaar en activist, de covers vast terwijl ze erover praat met het publiek: "De beslissing om bepaalde woorden of foto's op de voorpagina te plaatsen is belangrijk omdat het de gesprekken die mensen vervolgens voeren, beïnvloedt", legt ze uit. De protesten, de doden, de repressie en de zorgwekkende antidemocratische tendens in het land onder de Ruto-regering vormen zonder twijfel de huidige collectieve zorg, benadrukt ze.

Natsaha Muhanji, een jonge Keniaanse schrijfster, dichteres en redacteur die als spreker deelnam aan het festival, is het ermee eens dat literatuur de politieke ontwaking die Kenia doormaakt moet weerspiegelen, maar benadrukt dat er ook een dringende behoefte is aan meer aandacht voor verhalen die niet alleen het negatieve in beeld brengen. "Hoop is essentieel en heeft meer ruimte nodig. Het universele discours van westerse media over Afrika blijft catastrofaal", vertelt ze aan EL PAÍS. "Om het narratief te veranderen, is het essentieel dat we het continent vanuit een positief perspectief belichten", benadrukt ze.

De beslissing om bepaalde woorden of foto's op de cover te zetten, is belangrijk, omdat het de gesprekken die mensen vervolgens voeren, vormgeeft.

Mshai Mwangola, academicus, kunstenaar en activist

Dat was een van de drijfveren achter haar publicatie van Love Made in Africa , een meerstemmig boek dat de verschillende manieren laat zien waarop liefde in Afrikaanse culturen wordt uitgedrukt en begrepen. Het werd vorig jaar op Valentijnsdag gelanceerd en ze beschrijft het als "een boek over lokale liefdesverhalen". Terwijl Muhanji vertelt, worden de zaadjes van die hoop een paar meter verderop gezaaid, terwijl een groep jongeren gedichten voordraagt ​​vanuit de Poetry Spotlight- ruimte voor een aandachtig publiek.

De betekenis van Afrikaans zijn

Op een festival dat Afrikaanse stemmen van het continent en de diaspora samenbracht, reflecteerden auteurs op wat het betekent om Afrikaan te zijn, een reactie waarin 'verbeelding' de sleutel is. "We moeten ons iets voorstellen wanneer we over onze problemen praten. Verbeelding dient wat we nodig hebben en wat we willen", legde Yewande Omotoso, een Zuid-Afrikaanse romanschrijver geboren op Barbados en opgegroeid in Nigeria, uit aan een panel van 100 mensen. "Mensen kijken naar ons zoals we naar onszelf kijken. We moeten dat opnieuw bekijken en onszelf bewijzen, niet de rest van de wereld", legde Yamen Manaï uit, een Tunesische schrijver die de kruising van heden en verleden, traditie en technologie onderzoekt door middel van proza.

De naam Macondo , het universum dat Gabriel García Márquez creëerde in zijn roman Honderd jaar eenzaamheid, komt van een Bantoewoord: Makondo, wat bananenboom betekent. De auteur zou het zich hebben voorgesteld op een bananenplantage nabij Aracataca, zijn geboorteplaats in Colombia. "Het belang van dit gesprek is dat we, wanneer we in contact komen met auteurs van elders, beseffen dat we van hetzelfde materiaal zijn gemaakt en zeer vergelijkbare moeilijkheden doormaken in zeer verschillende contexten. Maar wanneer je je realiseert dat je niet alleen bent, dat je sterker bent, dat je het gevoel hebt dat je steun achter je hebt. We noemen het Ubuntu," besluit Muhanji.