In de politiek is er niets zo fijn als leiding van een niet-bestaande econoom... of AI.

Een politicus is de som van vele dingen, vaak buiten zijn controle. Geen enkele kandidaat wordt president van een democratisch land zonder de onschatbare hulp van talloze gelijkgestemden en berekende belangen, te beginnen met de burgers die ervoor hebben gekozen om op hem te stemmen.

Maar de leider, hoe persoonlijk en charismatisch ook, zou niets zijn zonder een waar leger van schandalig goedbetaalde adviseurs van allerlei pluimage, zorgvuldig geselecteerd en met enorme macht vanuit ondemocratische anonimiteit. En net als ieder ander mens is er geen politicus zonder intellectuele en culturele leemtes. Het opvullen van deze leemtes is een van de belangrijkste taken, zij het onopvallend, van zijn adviseurs.

Opmerkelijk is het voorval uit 2003, toen de toenmalige minister van Economie van de PSOE, Jordi Sevilla, besefte dat zijn baas en leider van de oppositie, José Luis Rodríguez Zapatero, bepaalde economische termen door elkaar haalde. Hij zei tegen hem dat een paar middagen voldoende zouden zijn om zijn onwetendheid op te helderen.

Onder de talloze adviseurs van Donald Trump is minstens één niet-bestaande adviseur aan het licht gekomen, namelijk Ron Vara, een gerenommeerd en veelgeciteerd econoom in Trumps kringen, een Harvard-econoom en een voorvechter van het tariefbeleid van de president. Vara dankte zijn vijftien minuten roem aan de econoom Peter Navarro, die daadwerkelijk een aanzienlijke invloed uitoefende op Trumps protectionistische standpunten.

Lees ook De generale repetitie die pas stopt bij de grote première John William Wilkinson

Om zijn argumenten geloofwaardiger te maken, citeerde Navarro graag Ron Vara, de vermeende Harvard-professor. Maar het zou niet lang duren voordat de New York Times en andere publicaties ontdekten dat Ron Vara niets meer was dan een anagram van "Navarro" – dat wil zeggen dat Peter Navarro, Trumps adviseur, een fictieve identiteit had gebruikt om zijn advies meer inhoud te geven.

Toen het bedrog bekend werd, zei Elon Musk, een andere prominente adviseur van Trump, die nu in ongenade is gevallen (hoe lang nog, want ze hebben elkaar nodig), het volgende over Navarro: "Hij is een echte idioot. Hij is dommer dan een zak stenen." Navarro – of was het Vara? – beschuldigde de Tesla-magnaat ervan weinig meer te zijn dan een zielige automonteur die buitenlandse onderdelen voor een koopje gebruikte!

Lees ook Er zijn niet genoeg gevangenissen voor zoveel dieven, drugshandelaren, asielzoekers, immigranten... John William Wilkinson

Op dit punt in de film is het goed om te beseffen dat economie absoluut geen exacte wetenschap is, en dat de Nobelprijs voor de Economie pas in 1969 werd toegekend. Natuurlijk gaan er jaren voorbij, maar twee tegengestelde stromingen blijven bestaan, al is het maar achter de schermen: die van de Engelsman Keynes (progressief) en die van zijn Oostenrijkse rivaal Hayek (conservatief).

De eerste markeerde de periode van 1945 tot 1980 en droeg er in grote mate aan bij om de economieën van veel landen uit de naoorlogse jaren te tillen en de verwoestingen van ongelijkheid te verminderen. De tweede begon met het neoliberalisme van Ronald Reagan en Margaret Thatcher in de jaren tachtig, geïnspireerd door de theorieën van Milton Friedman en Friedrich Hayek.

Lees ook Chinese lessen in tijden van politieke neergang John William Wilkinson

Het is twijfelachtig of de middelmatige Hollywoodacteur Ronald Reagan meer dan een paar pagina's, of misschien zelfs meer, van Hayeks werk heeft gelezen, maar daarvoor zijn er adviseurs. Wat Margaret Thatcher betreft, zij beweert in haar autobiografie dat ze The Road to Serfdom, het belangrijkste werk van de Oostenrijkse auteur, als student in Oxford in de nasleep van de oorlog heeft verslonden. De Engelse editie dateert uit 1944, zij het in een zeer beperkte oplage.

Gelijktijdig met de publicatie ervan verscheen een nogal ingekorte versie van het zeer populaire tijdschrift Reader's Digest, dat volgens verschillende van haar biografen het tijdschrift is dat de toekomstige Iron Lady las. En wat dan nog? Het lijkt erop dat onze huidige leiders, met hun uitgebreide gevolg van adviseurs, speechschrijvers, twitteraars, influencers, goeroes, Raspoetins en andere paleisbloedzuigers, niet meer lezen, en dat ook niet hoeven te doen, zoals Trump perfect heeft begrepen. Bij nader inzien, althans in de politiek, zijn niet-bestaande adviseurs en AI misschien wel de voorbodes van een toekomst zonder toekomst.