'De agenda van de vrouwen diende om vrouwen te verkiezen, maar niet om ze te verdedigen': Susana Muhamad spreekt over haar presidentiële ambities voor het Historisch Pact

Susana Muhamad wordt tot nu toe gezien als een van de sterministers van Gustavo Petro's regering. Haar ambtstermijn bij het ministerie van Milieu leverde haar brede erkenning op, die ze nu probeert te benutten door kandidaat te worden voor het Historisch Pact in het referendum van Frente Amplio in maart. In een gesprek met EL TIEMPO sprak ze over haar ambities, haar vertrek uit de regering-Petro en de redenen waarom ze vindt dat Daniel Quintero niet op de stembiljetten voor het linkse referendum zou moeten staan.

De sfeer links is momenteel zeer positief met de oprichting van één partij, wat geen geringe prestatie is na zoveel strijd, vooral tussen de UP en de Communistische Partij, en de overdracht van rechtspersoonlijkheid. Dit zijn geen kleine gebaren. Op dit moment komt een generatie op in het progressivisme, en ik wil daar deel van uitmaken omdat ik ervaring heb en kan bijdragen aan een intergenerationele dialoog met onze politieke leider Gustavo Petro en de jongere generatie. We moeten begrijpen dat we niet langer kleine oppositiepartijen zijn die een brede meerderheidspartij met een maatschappelijke basis kunnen vormen. Ten tweede wil ik dat de verandering zich verdiept, en daarvoor is een diepgaande inbreng in een vorm van sociale, politieke en economische organisatie nodig die gebaseerd is op de culturele en ecologische diversiteit van het land.

We zullen als een hond zijn die zijn eigen staart achterna zit zijn als we economisch vooruitgaan maar dezelfde ongelijkheid aanhouden, of als we de economische en levensvatbare capaciteiten uithollen, wat ons grootste potentieel zou moeten zijn. Ik wil een overheidsprogramma creëren dat de verandering verdiept, maar ook rekening houdt met klimaatveiligheid. Dit impliceert dat de staat water garandeert – van heidevelden tot zee – voedsel- en energiezekerheid, soevereiniteit, gezondheid en bescherming tegen natuurrampen. Van daaruit moeten we economieën voor het leven creëren, wat een zeer inclusieve transformatie voor het land betekent. We moeten in de 21e eeuw een licht werpen op wat het betekent om te leven in de klimaatcrisis, de levenskwaliteit en de mogelijkheden verbeteren van onze mensen die zoveel hebben geleden, en wat het betekent om te leven in een wereld in oorlog en op weg naar fascisme. Het is een levensmissie.

Ik zou de huidige strategie van de regering willen verdiepen. Het versterken van de energietransitie vereist instrumenten die biodiversiteit en gemeenschappen niet uit het oog verliezen. In Colombia kunnen we aanzienlijke capaciteit voor energiesoevereiniteit en -zekerheid genereren met hernieuwbare energiebronnen uit verschillende bronnen om veerkracht te creëren tegen klimaatgebeurtenissen, omdat onze waterkrachtcentrales zeer kwetsbaar zijn in het licht van klimaatverandering. We moeten een ecosysteem van samenwerking creëren om de conflicten op te lossen die door de transitie ontstaan. Terwijl andere kandidaten praten over fracking en een terugkeer naar het verleden, willen wij de toekomst blijven nastreven. Offshore energie zorgt voor olie en gas zolang we het nodig hebben, en wat we nu nodig hebben, wat de regering niet heeft gedaan, is inspelen op de vraag naar fossiele brandstoffen in de transport-, woning- en industriesector. We moeten overstappen op elektrificatie, maar daarvoor zijn tarieven en een industrieel pact nodig.

Het klopt niet dat er geen gas geïmporteerd is. We importeren al acht jaar. Ten tweede is er een productiekloof, maar die duurt twee of drie jaar totdat er nieuwe projecten in gebruik worden genomen. Dan herwinnen we de zekerheid van de gasproductie. Waar deze regering niet aan heeft gewerkt, en waar we mee moeten beginnen, is het omzetten van de vraag. We hebben bijvoorbeeld vooruitgang geboekt met kwesties zoals de overstap van cocinol naar aardgas, maar nu moeten we verder met elektrificatie. Bovendien moeten we de noodzaak van elektriciteitsverbindingen met buurlanden inzien, zoals president Petro heeft voorgesteld.

Dit moet op twee manieren worden bekeken. De transitie is economisch van aard en houdt in dat we niet langer afhankelijk zijn van olie-export voor overheidsinkomsten uit belastingen en de handelsbalans. Decarbonisatie vordert wereldwijd en we kunnen niet afhankelijk blijven van steenkool, die niet langer wordt verbruikt, en onze olie is duur omdat deze zwaar is. Naarmate decarbonisatie wereldwijd vordert, zullen we minder concurrerend worden. Als we die inkomsten niet gaan vervangen, krijgen we een economisch probleem, zoals toen de Prodeco-mijn in Cesar sloot. Decarbonisatie is een milieuverplichting, niet alleen een economische. Laten we ook kijken naar de impact van vervuiling op de sterfte. We kunnen een zero-emissiehub worden en grote industrieën in Colombia vestigen. Het decarboniseren van onze binnenlandse vraag draait om gezondheid, tariefverbeteringen, het genereren van meer autonomie en veerkracht, en het worden van een zero-emissiehub. Of we grijpen de kans, of we blijven ons verdiepen in fracking en 19e-eeuwse technologieën.

Daarom geloof ik in het bestuur van de transitie en de permanente oplossing van conflicten. Het opbouwen van vertrouwen is cruciaal voor de transitie, omdat mensen de energietransitie als een bedreiging ervaren voor hun bestaande zekerheid. Mensen willen liever behouden wat ze hebben en geen risico's nemen. Als we geen zekerheid en autonomie garanderen, zouden we een boemerang kunnen afvuren die een tegenkracht creëert, wat nu gebeurt met rechts, die terugkeert naar het bekende en het verleden, zelfs als dat in strijd is met de toekomst. Daarom stel ik voor om een systeem van publiek, privaat, gemeenschaps- en vakbondsbestuur te ontwikkelen – omdat de transitie ook van de arbeiders is – om de transitieprocessen open en in samenwerking te bespreken.

Afgelopen zaterdag hebben we de officiële regels bekendgemaakt, inclusief de procedures voor de partijen en de pre-kandidaten. We hebben al een open consultatie georganiseerd en de kandidatenlijsten zullen worden samengesteld door middel van een stemming die openstaat voor alle burgers. De kandidatenlijsten zullen vervolgens de kandidaten van het Pact voor het presidentschap en het Congres selecteren.

Nee, de regels maken duidelijk dat presidentskandidaten niet op de Congreslijst mogen staan. Als je president wilt worden, moet je president zijn, en als je senator wilt worden, moet je in de Senaat zitten. Maar er is slechts één uitzondering, en dat is de nummer twee in de presidentsverkiezingen. Dat, samen met de vrouw met de meeste stemmen in de Senaat en de man met de meeste stemmen, is een politieke beslissing over wie bovenaan de lijst komt. Als ik tweede zou worden, zou ik het overwegen, maar ik ben niet van plan me kandidaat te stellen voor het Congres. Ik wil de kandidatuur van het Pact winnen.

Ik geloof dat sociale media een zeer belangrijke arena zijn geworden voor politieke discussies. Bepaalde aspecten van verkiezingscampagnes moeten gereguleerd worden: er is momenteel geen regelgeving over financiering, en ik geloof dat er een ethisch principe moet zijn. Wat dit laatste punt betreft, ben ik het met Bolívar eens dat het duidelijk moet zijn wanneer meningen onder commerciële contracten vallen. Bovenal moet het in diskrediet brengen van een andere kandidaat worden vermeden; dat ondermijnt het democratische principe. Het idee is dat legitimiteit wordt verdiend door iemands werk, niet door in diskrediet te brengen. Het is net als wanneer er reclame op televisie is en duidelijk wordt gemaakt dat het betaalde politieke reclame is. Het is een kwestie van regulering en ethische principes.

Daniel Quintero zou zich kandidaat moeten stellen voor het Breed Front. Het Pact verdient een linkse kandidaat. Links moet vertegenwoordigd zijn in het referendum in maart. Als een van de centristen wint, zullen we die steunen, maar we hebben politieke vertegenwoordiging nodig die de progressieve traditie weerspiegelt.

Nee, ik zie hem niet als links of progressief. Hij is een liberaal met goede marketingvaardigheden, en dat is machtig in de politiek. Hoewel het Pact breed wil zijn en alle politieke en sociale krachten wil omvatten, zou het oneerlijk zijn als het vertegenwoordigd zou worden door iemand die niet uit deze politieke traditie komt. Niet vanwege zijn lange lidmaatschap, maar vanwege zijn logica. Als hij in onze consultatie verschijnt, zouden we alleen maar de verkiezing van het Brede Front bevorderen. Het Pact verdient iemand van binnenuit, zodat we die politieke vertegenwoordiging kunnen hebben. Bovendien maak ik me zorgen over de politieke impact van de corruptiebeschuldigingen op het publiek. Ik vel geen oordeel, maar de beschuldigingen hebben een politieke impact die het de oppositie moeilijk maakt. We moeten de principes van sterke transparantie herwinnen.

Het gaat ons veel kosten. We moeten onze politieke verantwoordelijkheid nemen, zoals president Petro zelf erkende. Het gebeurde tijdens onze regering en het is onacceptabel, vooral omdat het te maken had met de waterrekening voor de kinderen van La Guajira. Daarom moeten we kandidaten eisen die de beste garanties bieden. We mogen ook niet naïef zijn; het gaat er niet om dat er corruptie is in Colombia, maar dat het politieke systeem corruptie is. Iedereen die met politiek leiderschap te maken krijgt, moet scenario's onder ogen zien waarin de politiek op deze manier werkt. Maar het is niet zo dat we dit moeten tolereren; we moeten juist begrijpen dat het een systeem is dat op deze manier werkt. Daarom geloof ik dat we een politieke hervorming moeten doorvoeren die alleen maar bereikt kan worden. Ik ben het hierover eens met de president, dat het een constitutionele hervorming moet zijn. Er zijn pogingen gedaan om het in het Congres te verwerken, maar het is niet doorgegaan omdat het corruptieregime de machthebbers goed uitkomt. Dat betekent niet dat ik het met Quintero eens ben over het beëindigen van het Congres. Dat zal de corrupte klasse niet uitroeien. Wat we moeten doen, is instellingen creëren die beter toezicht bieden. Er moet een grens getrokken worden: of je bent voor het corrupte regime, of je bent voor de verdieping van de democratie. Ik pleit voor het laatste, en links heeft dat historisch gezien ook gedaan.

Nou, er is verzet tegen corruptie, en ik ben een van die verzetsstrijders. Ik geloof niet dat het verleden de toekomst bepaalt. Ik geloof dat we allianties moeten vormen om meerderheden te behalen, maar om te winnen, moet dat met volksmacht gebeuren, zodat de allianties ons DNA hebben en niet andersom. Daarom hebben we een progressieve kandidaat nodig voor maart. Alleen met die politieke macht kunnen we alliantiepacten sluiten met de anderen die allianties met de anderen zullen hebben. Als we in maart verliezen, hebben we nog steeds onderhandelingsmacht met een sterke kandidaat. Wat niet kan gebeuren, is dat we onszelf verwateren voordat de race überhaupt begint.

De waarheid is dat ik een diepgaand gesprek heb gehad met president Petro. Ik wilde in de regering blijven en we zochten naar een uitweg, maar de omstandigheden waren niet goed. Uiteindelijk is het beter om dat politieke proces buiten de regering te voeren, omdat instellingen andere logica's hebben. Je kunt het glas halfvol of halfleeg zien. Het zou de moeite waard zijn geweest om te blijven, maar alleen als de omstandigheden goed waren. Alles wat er in die kabinetsvergadering werd gezegd, kwam neer op wat Benedetti zei, maar het ging niet alleen om die kwestie. De voorwaarden om door te gaan waren er niet. Maar ik blijf vechten, en vrouwen spelen een fundamentele rol in wat ik voorstel. Zonder mondige vrouwen is er geen mogelijkheid tot sociale en economische transformatie. De strijd eindigt niet met één regering.

Ja. Er was vooruitgang. Ik noem de uitgebreide hervorming van het platteland die erop gericht was land toe te kennen aan vrouwelijke gezinshoofden, evenals de hervormingen op het gebied van arbeid en pensioenen, maar er was geen coördinatie van beleid voor vrouwen. Er was ook een kloof in de politieke vertegenwoordiging op het hoogste niveau. Die werd over het hoofd gezien en er werden altijd andere zaken geprioriteerd. De agenda van vrouwen was marginaal. Ze diende om verkozen te worden, maar niet om die te verdedigen. Colombia heeft een vrouw aan het presidentschap nodig die opkomt voor vrouwenrechten en die een einde kan maken aan de seksistische politieke praktijken die de gemene deler in het land vormen: de partijen, de politici en links zijn seksistisch.

Het gaat goed met hem. We hebben contact en hij is heel respectvol. Ik ben dankbaar dat we met hem konden reflecteren op de ontstane situatie en voor de politieke ruimte die hij me gaf. Ik verlaat de regering met grote dankbaarheid voor dat gebaar. Ik blijf het regeringsproject verdedigen en daarom gaan we er helemaal voor met het oog op de komende verkiezingen.

President Petro is onze natuurlijke politieke leider. Zijn invloed is ongetwijfeld groot, niet zozeer op ons, maar op de bevolking. Toch waag ik een risico, want ik blijf een activist in dit proces en ik denk niet dat de president het erg zou vinden als ik kandidaat zou zijn. We vergroten met z'n allen de reikwijdte van de consultatie. Bovendien zorgen we ervoor dat de consultatie van het Pact een aanzienlijke opkomst krijgt. We voegen alleen maar waarde toe.

Ja. Er zijn kwesties die het Congres niet heeft kunnen aanpakken: politieke hervormingen, hervormingen van het rechtssysteem en de aanpassing van het rechtssysteem aan de klimaatsituatie, gezien de tekortkomingen van de staat en het onvermogen om op deze crisis te reageren. Wat de ecologische grondwet werd genoemd, voorzag niet dat we 30 jaar later in deze versnelde wereldwijde crisis zouden zitten, dus ik denk dat we de institutionele orde op dit gebied moeten heroverwegen.

Dat hangt af van de politieke machtsverhoudingen, en daarom is 2026 zo belangrijk. Bovendien is het voorstel van de president om een referendum in te voeren geen juridisch feit, maar een politiek feit. Het bepaalt welke volksmacht vóór een grondwetgevende vergadering zal zijn, zodat de volgende president de volksmobilisatie tijdens zijn ambtstermijn kan consolideren. De machtsverhoudingen zullen pas in het heetst van de strijd worden bepaald.

Ik geloof dat we territoriale vrede moeten blijven nastreven. Ik ben het niet eens met de kandidaten die zeggen dat we terug moeten naar de militaire laars. Het probleem is dat we institutionele aanpassingen moeten doorvoeren. Het is erg belangrijk om juridische kaders te creëren, want een alomvattende vrede is gedoemd te mislukken als die ontbreken.

Ik denk dat er een gebrek was aan duidelijke juridische kaders voor overheidsoptreden. Dat schiep de voorwaarden waaronder de onderhandelingen werden gevoerd. Beginnen met bilaterale wapenstilstanden was geen goed idee. In sommige regio's gaf het actoren die dat voorheen niet hadden, meer macht. Daarom is een dringende herziening nodig. Dit betekent niet dat territoriale vrede of de mogelijkheid tot juridische stappen moeten worden opgegeven, maar de voorwaarden moeten duidelijk zijn.

Die kritiek was belachelijk. Bovendien waren het burgemeester Galán en de projectontwikkelaars die gezamenlijk kritiek leverden. Uiteindelijk overstemden ze de steunbetuigingen, zoals die van de boeren van de Sabana, milieuactivisten en inwoners van steden en gemeenten die de metropoolregio Bogotá niet zijn binnengekomen omdat ze het als een stedelijke ontwikkelings- en ontwikkelingsbelang beschouwen. Ten tweede is wat ze zeiden absurd, omdat het een historische schuld was, aangezien het 31 jaar geleden is dat Wet 99 bepaalde dat er richtlijnen voor de Sabana moesten worden uitgevaardigd om de vernietiging ervan te voorkomen. Het belang van de inkomsten woog al die jaren zwaarder dan de milieuoverwegingen. Bovendien stopt de resolutie niet alles, maar organiseert ze het gebied juist zo dat we water hebben. De rantsoenering van vorig jaar was een teken dat we snel actie moeten ondernemen.

Dat was een politieke confrontatie tussen titanen tegen de institutionele sabotage van de Zevende Commissie, die het Colombiaanse volk een klap in het gezicht gaf door de arbeidswetgeving zonder enige discussie op de lange baan te schuiven. Dat was het begin van een strijd ter verdediging van de rechten. Nu werd het decreet ingetrokken nadat de hervorming door het Congres was goedgekeurd. Uiteindelijk bereikte het Congres dus een akkoord met de regering. Het was duidelijk dat we de arbeidswetgeving niet wilden opofferen om het referendum als mobilisatiemechanisme te gebruiken. Als er logische overeenkomsten worden bereikt, worden de bestaande institutionele mechanismen gebruikt. Het is ook niet waar dat de grondwetgevende vergadering buiten het wettelijk kader valt; het enige dat wordt voorgesteld, is een politieke demonstratie, zodat de volgende regering, onder de huidige regels, een grondwetgevende vergadering kan bijeenroepen. Ze kunnen geen normatieve logica gebruiken om populaire politieke demonstraties te weigeren. Daar begint het debat. Sommige mensen nemen graag beslissingen in kleine kring, en wat president Petro heeft bereikt, is een algemene mobilisatie van de bevolking.

Juan Sebastián Lombo Delgado