Kan het Vaticaan gesprekken voeren met het ELN? Dit zeggen experts over Petro's voorstel aan paus Leo XIV

President Gustavo Petro onthulde in een videoverklaring details over zijn privé-audiëntie met Leo XIV. In een van de punten beweerde de Colombiaanse president dat er "een tweede kans" is, verwijzend naar de mogelijke hervatting van vredesbesprekingen met het ELN. Deze lagen sinds 16 januari 2025 opgeschort vanwege de situatie in Catatumbo.

President Petro gaf in zijn verklaring aan dat hij van plan is de gesprekken in het Vaticaan te houden. " Ik heb met de paus gesproken over de manier waarop het Vaticaan een locatie zou kunnen zijn voor nieuwe vredesbesprekingen – en misschien ben ik naïef – in de overtuiging dat de geest van effectieve liefde hebzucht zal overschaduwen en ons naar vrede zal leiden", aldus de president.

Het is niet de eerste keer dat president Gustavo Petro voorstelt dat het Vaticaan gesprekken organiseert met het ELN. Begin vorig jaar stelde de president het voor aan paus Franciscus, na een ontmoeting met hem in het Vaticaan. De Heilige Stoel heeft nog geen commentaar gegeven op deze nieuwe uitspraken van de Colombiaanse president; Deskundigen die EL TIEMPO ter zake heeft geraadpleegd, denken echter wel dat dit mogelijk is.

Tania Luna, doctor in de rechten en directeur van het doctoraat in de rechtswetenschappen aan de Universidad Javeriana, legde uit dat het Vaticaan niet alleen over de legitimiteit, maar ook over de logistieke en symbolische capaciteit beschikt om een ​​sleutelrol te spelen bij een mogelijke bemiddeling.

"Qua haalbaarheid is het inderdaad mogelijk. Het Vaticaan beschikt over een van de grootste diplomatieke netwerken ter wereld, met moreel gezag en de mogelijkheid om miljoenen gelovigen te mobiliseren. Bovendien heeft het van oudsher een belangrijke rol gespeeld in de bemiddeling tussen staten, met name vanuit het oogpunt van mensenrechten. De kernvraag is echter niet of het dat kan, maar eerder wat er bemiddeld zal worden en op welke basis", legde hij uit aan EL TIEMPO.

Een bron dicht bij de kerk en bekend met de vredesprocessen in Colombia is kritisch: "Zolang kardinaal Pietro Parolin het staatssecretariaat van het Vaticaan leidt, nee. Absoluut niet", aldus de deskundige, die de haalbaarheid van het voorstel van president Gustavo Petro uitsloot.

De bron, die anoniem wenst te blijven, voegde eraan toe: "Hij vindt het misschien belangrijk, maar hij (Parolin) was de pauselijke nuntius in Venezuela tijdens de regering van Chávez. Hij kent die realiteit heel goed, die van het Venezolaanse regime en ook die van het ELN aan de grens . Daarom zal hij zich buitengewoon voorzichtig blijven opstellen."

Andere deskundigen menen dat het voorstel weliswaar grote uitdagingen kent, maar dat het niet volledig kan worden uitgesloten. Zij wijzen erop dat de institutionele structuur van het Vaticaan en de affiniteit met vredesprocessen in Latijns-Amerika het unieke instrumenten geven om een ​​actieve rol te spelen. Zoals een van hen uitlegt:

"Ik denk niet dat het eenvoudig of gemakkelijk zal zijn, maar ik zie het wel als mogelijk. De Heilige Stoel beschikt over institutionele en internationale mechanismen en een wereldwijd netwerk van nuntiaturen, kerken en kerkelijke instellingen. Het biedt ruimte voor actie die veel verder reikt dan de kleine staat van het Vaticaan of Rome. Dit netwerk stelt ons niet alleen in staat om processen binnen Colombia te ondersteunen, maar ook om de dynamiek van internationale steun te bevorderen ", aldus emeritus-aartsbisschop van Cali, Monseigneur Darío Monsalve, in deze krant.

Hij voegde eraan toe: "Bovendien versterkt de relatie die duidelijk blijkt uit de ontmoetingen van de paus met de Colombiaanse regering deze mogelijkheid. Deze paus is Amerikaans, maar ook diep Latijns-Amerikaans en gevoelig voor de dynamiek van vrede in de regio. Hij erkent het leiderschap dat Colombia heeft aangenomen in verschillende processen, dat nu met name gericht is op de figuur van president Petro, met zijn rol in de CELAC en andere regionale fora."

Nu er wordt gedebatteerd over het voorstel van president Petro om vredesbesprekingen met het ELN in het Vaticaan te voeren, duiken oude verwijzingen naar de christelijke oorsprong van de guerrilla weer op. Toch is niet iedereen blij met deze terugblik. Voor Tania Luna impliceert het aanspreken van figuren als Camilo Torres of Manuel Pérez een romantisering van een organisatie die in de loop van zestig jaar gewapend conflict ingrijpend is veranderd .

President Petro heeft gesproken over het herwinnen van de 'effectieve liefde' en de christelijke leer die het ELN inspireerden, verwijzend naar figuren als Camilo Torres en Manuel Pérez. Maar dat is een romantisering van het verleden. Organisaties veranderen en het huidige ELN is niet meer hetzelfde als in 1964. Een beroep doen op de katholieke oorsprong helpt niet per se bij het oplossen van het huidige conflict, dat gekenmerkt wordt door nieuwe werkwijzen, territoriale logica en interne verdeeldheid, aldus de academicus.

Naast symbolische en religieuze verwijzingen hangt de levensvatbaarheid van een vredesproces met het ELN af van concrete factoren zoals politieke wil, duidelijkheid van voorstellen en het opbouwen van vertrouwen. In deze context benadrukt bisschop Darío Monsalve de rol die de Kerk, en met name de Heilige Stoel, zou kunnen spelen als een neutrale speler die een vloeiendere en minder gepolariseerde dialoog tussen de partijen kan faciliteren.

“Ten eerste moet het ELN intern een oprechte wil ontwikkelen om het vredesvoorstel te bevorderen. Die wil lijkt stand te houden, volgens de laatste editie van Insurrección, hun persbureau. Daarin bevestigen ze de noodzaak van een politieke oplossing voor het gewapende conflict. Maar naast wil is er een duidelijk voorstel nodig, en tot nu toe zijn veel van die voorstellen mislukt – zowel die van de regering aan het ELN als die van het ELN aan de regering,” legt Monseigneur uit.

En hij voegt eraan toe: "Ik geloof dat als het ELN zich met de steun van de Kerk en de Heilige Stoel op de Colombiaanse samenleving richt, er nieuwe mogelijkheden ontstaan. Momenteel heerst er een interne sfeer van wantrouwen, wederzijdse beschuldigingen tussen het ELN en de regering, en zelfs een gevoel van verraad. Het interne vertrouwen is volledig uitgehold, en juist daar is internationaal vertrouwen nodig."

Hoewel het initiatief om vredesbesprekingen in het Vaticaan te starten niet nieuw is, bestaan ​​er nog steeds twijfels over de haalbaarheid ervan. Mensen die deze guerrillabeweging goed kennen, waarschuwen dat er, naast de politieke wil van de regering, ook binnen de guerrillabeweging zelf grote obstakels zijn die het lastig maken om tot concrete afspraken te komen.

"Ja, hij had dat voorstel begin vorig jaar al aan paus Franciscus gedaan. Maar ik kijk met bezorgdheid naar het verstrijken van de tijd. Ik ken de kern van het ELN, en hoewel Petro de politieke wil heeft, maken de interne omstandigheden van het ELN – de structuur, de organisatie, het gebrek aan eenheid – het erg moeilijk om de nodige vooruitgang te boeken", aldus de deskundige bron, die anoniem wenste te blijven.

En hoewel het vredesproces met het ELN vooruitgang heeft geboekt – zoals de overeenkomst over de deelname van het maatschappelijk middenveld in mei 2024 – blijven de vooruitzichten complex. Ondanks pogingen tot dialoog, waaraan duizenden maatschappelijke organisaties hebben meegedaan, is de weg geëffend voor gewapende conflicten, interne spanningen binnen de guerrillastrijders, vergaande politieke eisen en bloedbaden. Sommige analisten menen dat een grondig begrip van de huidige structuur van het ELN essentieel is om de rol van bemiddelaars, zoals het Vaticaan, niet te veel te benadrukken.

“Sinds de overeenkomst van 25 mei 2024 over participatie van het maatschappelijk middenveld is er aanzienlijke vooruitgang geboekt, hoewel deze werd ingekort door botsingen met FARC-dissidenten. Er zijn 78 bijeenkomsten gehouden met meer dan 3.000 organisaties om dit punt te bereiken. Het ELN heeft fundamentele eisen gesteld: hervormingen van het politieke regime, het economische model, het milieubeleid, het onderwijs en zelfs het activeren van ontvoeringen als het ELN zich niet aan het multidonorfonds houdt. Maar er zijn ook interne uitdagingen: spanningen tussen ELN-facties, zoals het Comuneros Front, en tussen het Nationaal Directoraat en het Centraal Commando. Als er geen structureel begrip is van wat het ELN vandaag de dag is, heeft het inschakelen van een actor als het Vaticaan weinig zin”, aldus Tania Luna.

Het Vaticaan heeft tot nu toe geen commentaar gegeven op het recente voorstel van president Gustavo Petro. El Tiempo heeft contact opgenomen met Monseigneur Héctor Fabio Henao Gaviria, de afgevaardigde van de bisschop voor de betrekkingen tussen Kerk en Staat van de Colombiaanse Bisschoppenconferentie, om te vernemen wat zijn standpunt is over de kwestie. Hij gaf echter aan dat hij geen commentaar zal geven totdat hij de officiële verklaring van de Heilige Stoel kent.

Camilo Peña Castaneda - Redacteur van Today's Life