Fietsen heeft een veiligheidsrevolutie nodig, maar oplossingen worden slechts aarzelend geïmplementeerd

En dan overkomt het zelfs de Tour de France-superster. Tadej Pogacar, drievoudig eindwinnaar, komt ten val in de elfde etappe. Tobias Johannessen brengt hem ten val door op het verkeerde moment van rijstrook te wisselen. Pogacar komt er met de schrik vanaf, met slechts schaafwonden. Een fout die kan gebeuren – beaamde Pogacar later . De volgende dag wint hij vol vertrouwen de eerste Pyreneeënrit.

De valpartij van Pogacar biedt een welkome verklaring voor de Tourorganisatoren en de UCI: de schuld ligt bij de renners. Vaak wordt in zulke gevallen gezegd dat ze te nerveus, te hectisch en te roekeloos zijn in hun jacht op succes, vooral aan het begin van een grote ronde.

Dat zou in Pogacars geval wel eens waar kunnen zijn. Maar UCI-statistieken spreken de theorie tegen dat renners primair verantwoordelijk zijn voor valpartijen. In 2024 telde de UCI 497 incidenten tijdens haar wedstrijden. Slechts ongeveer een derde daarvan was te wijten aan fouten van de renners. De overige oorzaken waren de route, externe omstandigheden zoals de toestand van de weg of het weer, of een combinatie van verschillende factoren.

Rocco Cattaneo, een voormalig profwielrenner uit Ticino, nam in de jaren 80 deel aan wedstrijden. Tegenwoordig is dit voormalige lid van de Zwitserse Nationale Raad lid van het dagelijks bestuur van de UCI. Cattaneo vertegenwoordigt de wereldwijde overkoepelende organisatie in de "SafeR"-commissie, waarin vertegenwoordigers van teams, wedstrijdorganisatoren en renners zitting hebben. De UCI treedt op als bemiddelaar in dit orgaan. De commissie werd opgericht na het dodelijke ongeval van Gino Mäder in de Ronde van Zwitserland van 2023. "We verzamelen ervaring, zoeken naar oplossingen en brengen alle partijen samen", aldus Cattaneo. Elk ongeval wordt geanalyseerd en de oorzaken worden onderzocht.

Het doel is om een veilige fietscultuur te creëren, zegt Cattaneo: "Daarvoor is de deelname van alle belanghebbenden nodig; het probleem kent vele facetten." Zo zijn de wegen gevaarlijker geworden: meer rotondes, meer snelheidsreducerende hekken, meer verkeerseilanden. "Het wordt voor organisatoren steeds moeilijker om een veilig parcours te plannen", zegt Cattaneo.

Vorige week vond er een dodelijk ongeval plaats tijdens de Giro della Valle d'Aosta voor junioren. De 19-jarige Italiaan Samuele Privitera verloor de controle tijdens een afdaling door een hobbel, crashte, verloor zijn helm en overleed later in het ziekenhuis. Hij zou ongeveer 70 kilometer per uur hebben gereden.

"Het tempo is omhoog gegaan", zegt Cattaneo. De renners zijn sterker, de etappes korter, de intensiteit hoger. Volgens de UCI is het gemiddelde tempo in profkoersen sinds 2016 met 3 kilometer per uur gestegen. Ploegen optimaliseren alles: vroeger werkten alleen tijdritspecialisten aan hun aerodynamica; tegenwoordig doet bijna elke prof dat.

Fietsen zijn ook lichter geworden, shirts gestroomlijnder en sturen smaller. Schijfremmen maken vertraagd remmen mogelijk – wat leidt tot hogere snelheden en een groter risico op ongevallen. Volgens de specialistenportal "Pro Cycling Stats" raakten in 2019 208 profwielrenners gewond tijdens wedstrijden, in 2022 324 en dit seizoen 267.

Het ongeluk van Jasper Philipsen laat zien hoe routeplanning, regelgeving, techniek en rijfouten op elkaar inwerken. De Belgische sprinter won de openingsetappe van de Tour de France en droeg de gele trui. Twee dagen later viel hij uit na een botsing met een concurrent tijdens een tussensprint. Rijfout? Misschien. Maar tussensprints leveren UCI-punten op, die cruciaal zijn voor kleinere teams om te stijgen op de wereldranglijst. Deze bepalen op hun beurt de toekenning van WorldTour-licenties – de sprints zijn dan ook fel bevochten.

De sprintrace waarin Philipsen ten val kwam, vond plaats op een afdaling. Het tempo was verschrikkelijk. Philipsen liep schaafwonden, een gebroken sleutelbeen en ribben op. Wie is de schuldige? De Tourorganisatoren en de UCI zeggen natuurlijk de profs. De wereldbekerbond bestrafte de verantwoordelijke voor Philipsens valpartij met een gele kaart.

De UCI heeft deze waarschuwing dit seizoen ingevoerd. Iedereen die door de commissarissen als een veiligheidsrisico wordt beschouwd, krijgt een gele kaart. De regel geldt ook voor het Tour de France-team, ploegleiders, begeleiders en verslaggevers. Drie gele kaarten binnen 30 dagen leiden tot een schorsing van twee weken.

Voordat de Tour de France in Lille van start ging, uitten profwielrenners hun scepsis over de nieuwe maatregel. Pogacar zei: "Ik begrijp de regel niet. Ik vind dat hij inconsistent wordt toegepast." De kritiek benadrukt een fundamenteel probleem: de wielersport kampt met een veiligheidstekort. Het tempo gaat omhoog, het aantal ongevallen neemt toe – en de UCI reageert met gele kaarten. Het is straffen in plaats van voorkomen.

Cattaneo ziet de kaarten als een educatieve maatregel om een veiligheidscultuur te bevorderen. Dit kost tijd. De UCI zal het toekenningsproces echter transparanter maken en investeren in de opleiding van wedstrijdleiders. Tegelijkertijd merkt Cattaneo op dat met name jonge renners meer risico nemen, maar minder technisch geschoold zijn. "We moeten beginnen met trainen. Ze moeten leren hoe ze afdalingen moeten sturen."

Vroeger reguleerde het veld zichzelf vaak, herinnert Cattaneo zich. "Op natte wegen waarschuwden de beste renners de anderen om voorzichtig te zijn." Zelfs ongeschreven regels, zoals niet aanvallen op gevaarlijke afdalingen, werden in acht genomen. "Daar moeten we weer naartoe," zegt hij.

Naast de gele kaarten heeft de UCI vooral technische maatregelen genomen. Het stuur mag niet langer zo smal zijn als gewenst en de velghoogtes worden beperkt om de stabiliteit bij zijwind te verbeteren. Verder moet de bewegwijzering bij alle wedstrijden worden gestandaardiseerd.

Tijdens de WK wielrennen in Kigali eind september is de UCI van plan alle renners uit te rusten met gps-trackers. Dergelijke apparaten werden dit jaar voor het eerst gebruikt tijdens de Ronde van Zwitserland op initiatief van de organisatoren, na het overlijden van de jonge renster Muriel Furrer tijdens de WK 2024 in Zürich .

De commissie "SafeR" overweegt ook airbags in helmen, maar skiën heeft aangetoond hoe lang zo'n innovatie kan duren. Uit een enquête blijkt dat veel professionele wielrenners positief staan tegenover het idee. Maar er zijn zorgen: hoe zwaar zal de helm zijn? Hoeveel zal de renner zweten? "Het zal maanden of jaren duren voordat er een geschikt model is gevonden en de UCI reglementen kan opstellen", aldus Cattaneo.

Een snelle veiligheidsrevolutie in de wielersport is dus niet in zicht, noch bij de UCI, noch bij de organisatoren of renners van evenementen. Het probleem lijkt echter overal erkend te worden – na minstens vijf dodelijke ongevallen sinds 2023.

Een artikel uit de « NZZ am Sonntag »