Nieuw-Caledonië | Staat binnen een staat van Frankrijk

De volharding tijdens de maandenlange onderhandelingen wierp zijn vruchten af. Dit weekend ondertekenden vertegenwoordigers van de Parijse regering, de Nieuw-Caledonische onafhankelijkheidsbeweging en de organisaties van de voormalige Franse kolonisten een "overeenkomst" in Bougival, vlakbij Parijs. Zodra de overeenkomst is opgenomen in de grondwet van de Franse Republiek en is goedgekeurd door de lokale kiezers, wordt Nieuw-Caledonië een "staat binnen een staat".

Verschillende deelnemers en de Franse president Emmanuel Macron noemden het 13 pagina's tellende document "historisch". "Een Nieuw-Caledonië staat binnen de Republiek: dit is een weddenschap op vertrouwen", verklaarde Macron. Nieuw-Caledonië "begint nu een nieuw hoofdstuk in zijn toekomst in vreedzame betrekkingen met Frankrijk". Premier François Bayrou sprak eveneens van een overeenkomst van "historische proporties".

Alle inwoners ontvangen naast het Franse staatsburgerschap ook het Nieuw-Caledonisch staatsburgerschap. Volgens het principe van nationale zelfbeschikking krijgt Nieuw-Caledonië automatisch volledige bevoegdheid over internationale betrekkingen en kan het lid worden van de VN. Op voorstel van de eilandsraad, waarvoor een drievijfdemeerderheid van de 56 afgevaardigden vereist is, kan de overdracht van bevoegdheden op het gebied van defensie, valuta, binnenlandse veiligheid en justitie aan Frankrijk worden uitgevoerd.

Een tweede overeenkomst beoogt de economie van Nieuw-Caledonië, waar ongeveer 270.000 mensen wonen, te stabiliseren. Het "Pact voor Economische en Financiële Wederopbouw" moet ervoor zorgen dat Nieuw-Caledonië, dat tot nu toe afhankelijk was van overdrachtsbetalingen, op middellange termijn op eigen benen kan staan. Om dit te bereiken, is het hoofddoel de nikkelwinning te moderniseren en winstgevend te maken. Nieuw-Caledonië beschikt over de op één na grootste afzettingen ter wereld van deze belangrijke grondstof voor staalraffinage.

Nieuw-Caledonië is van groot belang voor Frankrijk, niet alleen vanwege de rijke natuurlijke hulpbronnen. De archipel, bestaande uit enkele tientallen eilanden op 1500 kilometer van de noordoostkust van Australië, stelt Parijs in staat een geostrategische rol te spelen in de Pacifische regio, gezien de groeiende invloed van China .

Om de Overeenkomst van Bougival ten uitvoer te leggen, moet deze in het najaar tijdens een plechtige zitting van het Congres, de gezamenlijke vergadering van beide kamers van het parlement in Versailles, worden opgenomen in de Grondwet van de Franse Republiek.

In februari 2026 moeten de inwoners van Nieuw-Caledonië in een referendum hun toestemming geven en in maart vinden daar gemeenteraadsverkiezingen plaats, net als elders op het Franse vasteland en in de overzeese gebieden. Nieuw-Caledonië krijgt nieuwe kieslijsten, inclusief de 12.000 inwoners die in 2009 bij regeringsbesluit werden uitgesloten omdat ze er al tien jaar niet meer woonden. De afstammelingen van de inheemse bevolking, die zichzelf Kanaks noemen, beschouwden dit als discriminerend en vreesden dat het hen zou beletten een meerderheid bij verkiezingen te behalen.

De archipel werd in 1774 ontdekt door de Britse zeevaarder en cartograaf James Cook en werd in 1853 door admiraal Fabvrier-Despointes voor Frankrijk ingenomen onder keizer Napoleon III. Tot 1922 was Nieuw-Caledonië een beruchte strafkolonie. De meeste inwoners van Europese afkomst, ongeveer een derde van de bevolking, zijn afstammelingen van gevangenen en hun bewakers, of van latere kolonisten uit Frankrijk. De inheemse bevolking werd lange tijd onderdrukt door de koloniale macht.

Met de Nouméa-overeenkomst, ondertekend in 1998 in de hoofdstad van het eilandgebied, verleende Parijs Nieuw-Caledonië meer zelfbeschikkingsrecht en beloofde een geleidelijke overgang naar onafhankelijkheid. Referenda in 2018, 2020 en 2021 resulteerden echter in een meerderheid vóór de afstammelingen van de kolonisten en tegen afscheiding van Frankrijk . Deze kwestie bleef echter sluimeren en veroorzaakte in mei 2024 onrust in het overzeese departement, 20.000 kilometer van het vasteland. De burgeroorlogachtige gevechten kostten 14 doden en honderden gewonden. Sindsdien is de vrede slechts oppervlakkig hersteld.

De komende maanden zal de belangrijkste taak van de leiders van de onafhankelijkheidsbeweging FLNKS (Front de Libération nationale kanak et socialiste) enerzijds, en de organisaties van de afstammelingen van de voormalige koloniale heersers en de continentale Fransen die zich hier door de eeuwen heen hebben gevestigd, anderzijds, zijn om hun achterban te overtuigen van de juistheid van het compromis. Vooral radicale jonge aanhangers van de FLNKS hebben gewelddadige daden gepleegd tijdens de onrust twee jaar geleden en in de periode erna.

Direct na de ondertekening van de overeenkomst klonken er aan beide kanten kritische en zelfs negatieve geluiden. Zij beschuldigden hun eigen vertegenwoordigers ervan onnodig essentiële eisen en belangen te hebben opgegeven.