Kamel Daoud: Schrijven tegen de stilte

Een zwarte limousine brengt Kamel Daoud naar een interview in Berlijn, met twee in het zwart geklede mannen die nooit van zijn zijde wijken. De schrijver uit Algerije , die nu in Frankrijk woont, staat onder politiebewaking. Zijn nieuwste boek leverde hem niet alleen de belangrijkste Franse literaire prijs op, de Prix Goncourt , maar ook een enorme bedreiging.

De roman "Houris" vertelt over de bloedbaden en martelingen van de Algerijnse Burgeroorlog. Daarmee doorbreekt Daoud een taboe – en tegelijkertijd een Algerijnse wet uit 2005 die het bespreken van deze oorlog verbiedt, zogenaamd om "nationale verzoening" te bevorderen. "Als je zo'n roman schrijft, zijn je vijanden de islamisten, het regime – en zelfs intellectuelen uit de extreemlinkse dekoloniale beweging," zegt Daoud. "Je maakt niemand blij. Ik denk dat je net zo bang kunt zijn voor een kleine idioot van 17 die iets wil bewijzen als voor een regime."

In Algerije is "Houris" verboden en zijn alle boeken van Daoud uit de winkels verwijderd. De Algerijnse autoriteiten hebben twee internationale arrestatiebevelen tegen hem uitgevaardigd, die door Interpol zijn afgewezen. Daarnaast is er een civiele rechtszaak aangespannen door een vrouw wier verhaal hij naar verluidt zonder toestemming heeft gebruikt. "Dit is smaad", zegt Daoud, eraan toevoegend dat het regime er ook achter zit.

Terwijl de bevrijdingsoorlog tegen de Franse koloniale overheersing (1954-1962) nog steeds de nationale identiteit van Algerije vormt, doet het regime er alles aan om de burgeroorlog van de jaren negentig te doen vergeten. Destijds vochten het regeringsleger en islamitische terreurgroepen bloedige gevechten uit. Veel is sindsdien onduidelijk gebleven, zelfs het dodental, dat doorgaans wordt geschat op zo'n 200.000. Maar ook het lijden van de slachtoffers is onduidelijk gebleven. En de kwestie van verantwoordelijkheid: talloze daders bleven ongestraft.

Stilte over slachtoffers en daders

Als journalist schreef Daoud over de oorlog. "Maar er zijn dingen waar je niet over kunt schrijven en die in je hoofd blijven hangen. Als je een reportage schrijft over een bloedbad met 400 slachtoffers, dan is 400 een getal. Maar hoe kun je het verhaal vertellen van het over lijken stappen?" De roman kiest een ander perspectief. De verteller is een jonge vrouw die als klein meisje een bloedbad overleefde. Haar keel werd doorgesneden, maar ze werd gered.

Daoud wilde graag een vrouw de hoofdpersoon van zijn roman maken, omdat, zegt hij, vrouwen degenen zijn die de hoogste prijs betalen in oorlogen. "De mannen worden vergeven – of niet. Maar vrouwen die als dertien- of veertienjarig meisje door islamisten zijn ontvoerd, die zijn verkracht en zwanger zijn geworden? Na de oorlog keerden de mannen terug, maar de vrouwen keerden terug met hun kinderen. En niemand vergeeft hen dat!"

Een litteken als provocatie

Daouds verteller, Aube, wordt pas na de oorlog zwanger. Toch wordt haar geen vergeving geschonken. Zeker niet voor het zichtbare litteken in haar nek, toegebracht door haar slager: een provocatie voor een maatschappij die elke herinnering aan het "Zwarte Decennium" wil uitwissen.

In een innerlijke monoloog spreekt Aube met haar ongeboren kind over de gruweldaad en de tijd erna. Dat deze fragiele jonge vrouw, die alleen via een slang in haar nek kan ademen, ook strijdlustig overkomt, is een extra provocatie. In de roman runt ze een schoonheidssalon tegenover een moskee, een klein toevluchtsoord van vrijheid waar haar klanten mooi gemaakt kunnen worden terwijl de imam vrouwenhatende preken houdt.

De titel van de roman, "Houris", verwijst naar de maagden die in het paradijs op een rechtvaardige moslim wachten. Aube noemt haar ongeboren kind "mijn Houri", maar ze vraagt ​​zich af of ze het wel moet laten leven: het verleden is te pijnlijk, het heden te vijandig – vooral voor vrouwen . "Zoals iedereen weet, ben ik een feminist", zegt Daoud. Zijn roman schetst een beeld van een onderdrukkend islamitisch patriarchaat, met bebaarde mannen als personages die messen hanteren en de dood belangrijker vinden dan het leven.

Islamitisch patriarchaat

Al na de publicatie van de roman in Frankrijk in 2024 werden Daouds beschuldigingen geuit dat hij islamofoob was en extreemrechtse extremisten in de kaart speelde. Hij ontkent dit ten stelligste: "Islamofobie is een westerse ziekte, niet de mijne! Ik heb een burgeroorlog meegemaakt waarin ik islamisten heb zien moorden. Ik heb het recht mijn stem te verheffen, en jullie hebben niet het recht mij het zwijgen op te leggen."

Kamel Daoud staat in dit opzicht dicht bij zijn collega-schrijver en vriend Boualem Sansal . Ook hij schrijft al jaren tegen islamistisch geweld , tegen de "dwazen van Allah" en tegen het Algerijnse regime. Ook hij heeft belangrijke literaire prijzen ontvangen. Net als Daoud heeft hij onlangs de Franse nationaliteit aangenomen. Eind 2024 werd hij bij aankomst in Algerije gearresteerd en zit sindsdien in de gevangenis.

Zorgwekkend voor Kamel Daoud – met betrekking tot zijn vriend, maar ook met betrekking tot de dreiging die hij zelf voelt: "Als het regime zo ver is gegaan om twee internationale arrestatiebevelen tegen mij uit te vaardigen, dan willen ze echt dat ik aan de zijde van Boualem Sansal sta."