Receptwijziging in de VS? Hoe maïstroop in cola terechtkwam

Wanneer Donald Trump bijzonder grote aankondigingen doet, moeten die over het algemeen met de nodige voorzichtigheid worden behandeld. De Amerikaanse president werpt herhaaldelijk rookgordijnen op wanneer hij of zijn beleid wordt bekritiseerd. Trump vecht momenteel om de controverse rond de Epstein-dossiers te sussen, die zelfs zijn eigen kamp in rep en roer brengt. Trumps nieuwste idee zou er daarom op gericht kunnen zijn zijn eigen aanhang te sussen.

Zijn nieuwste initiatief is desalniettemin interessant. Het betreft een van de populairste dranken in de Verenigde Staten, misschien zelfs wel ter wereld. Namelijk Coca-Cola. Als het aan Trump ligt, wordt het recept voor de traditionele frisdrank in de Verenigde Staten binnenkort verbeterd.

De kern van de zaak is de zogenaamde high-fructose corn syrup (HFCS), hier ook wel isoglucose (of in de volksmond: corn syrup) genoemd. Deze wordt al tientallen jaren in bijna alle frisdranken in de VS aangetroffen – terwijl in Europa, suiker verkregen uit suikerbieten Nu kon het recept worden aangepast, althans voor Coca-Cola – voor het eerst sinds de jaren 80.

Trump verklaarde via zijn sms-dienst Truth Social dat hij met Coca-Cola Corporation over de verandering had gesproken – "en dat ze akkoord waren." Hij vervolgde: "Dit zal een zeer goede zet van hen zijn – je zult zien. Het is gewoon beter!"

Eerder had Trumps minister van Volksgezondheid, Robert F. Kennedy Jr., zijn zorgen geuit over de gezondheidseffecten van het ingrediënt. Gezondheidsexperts gaven ook herhaaldelijk de glucosestroop in frisdranken de schuld van het hoge obesitaspercentage in de Verenigde Staten.

Coca-Cola zelf reageerde aanvankelijk voorzichtig, maar intensiveerde daarna zijn beleid. In een verklaring verdedigde het bedrijf het gebruik van de siroop in zijn dranken. "Het is veilig; het bevat ongeveer evenveel calorieën per portie als kristalsuiker en wordt op een vergelijkbare manier door het lichaam verwerkt", aldus de brief.

Het debat over zogenaamde high-fructose corn syrup (HFCS) woedt al jaren hevig in de Verenigde Staten. Deze zoetstof is een mengsel van water, glucose en fructose, geproduceerd uit maïszetmeel. De samenstelling verschilt van conventionele tafelsuiker, die afkomstig is van suikerriet of suikerbiet.

Net als tafelsuiker bestaat isoglucose uit fructose en glucose – echter niet in een vaste verhouding van 1:1, maar in een variabele verhouding. Het fructosegehalte in glucosestroop kan theoretisch oplopen tot 90 procent – en fructose in het bijzonder wordt ervan verdacht obesitas, leververvetting, hoge bloeddruk, diabetes en jicht te bevorderen.

Naast gezondheidsrisico's is er ook een voortdurende discussie over de vraag of het aangepaste recept de smaak beïnvloedt. Honderden video's op sociale media tonen Amerikanen die de grens met Mexico oversteken om de zogenaamd "echte" Coca-Cola te drinken – in het buurland wordt deze volgens de fabrikant gemaakt met gewone suiker. In sommige gevallen staat "Mexicaanse Coca-Cola" zelfs op restaurantmenu's vermeld als een bijzonder kwaliteitskenmerk.

Maar waarom gebruiken de VS deze stof überhaupt in hun frisdranken? De receptwijziging dateert al uit de jaren 70 – en is voor een groot deel te danken aan een ondernemer.

In 1971 vond er een verrassende verkoop van Amerikaans graan aan de Sovjet-Unie plaats. De Amerikaanse president Richard Nixon sprak destijds van "de grootste graanhandel in de geschiedenis van de naties". Zelfs deze deal bevatte kennelijk een zekere mate van nepotisme, zoals "Der Spiegel" in een artikel uit 1972 meldde : "In tegenstelling tot wat er beloofd was, profiteerden niet de grote massa's Amerikaanse boeren van de handel, maar een handvol grote bedrijven."

De deal veroorzaakte echter een explosie in de maïsprijzen – en een enorme toename van het maïsareaal. Hoewel de prijzen in de jaren zeventig opnieuw daalden, bleven boeren, gesteund door subsidies, enorme hoeveelheden maïs planten. Het resultaat: een enorme overproductie van maïs, wat ook de economie trof.

Het Amerikaanse tijdschrift "Mother Jones" beschreef de volgende gebeurtenissen in een artikel: Maïsverwerkende giganten zoals Archer Daniels Midland zagen zich plotseling gedwongen om nieuwe bedrijfstakken te betreden. Hoewel ze voldoende goedkope maïs tot hun beschikking hadden, hadden ze nieuwe ideeën en markten nodig om winst te genereren. En het bedrijf vond deze in twee bedrijfstakken.

Eén idee was om in de toekomst maïs te gebruiken voor de productie van ethanol, en zo de benzinemarkt te verstoren. Een ander idee was om fructose-glucosestroop te introduceren in de frisdrankindustrie om de dominantie van de suikerindustrie te bestrijden.

Hoewel de gehoopte ethanolhausse aanvankelijk uitbleef, maakte het concept van glucosestroop van het bedrijf het des te succesvoller. Dit had blijkbaar ook te maken met de bijzonder gunstige relatie van het bedrijf met de Amerikaanse politiek.

Destijds werd Archer Daniels Midland geleid door een man genaamd Dwayne Andreas. Hij werd door de Amerikaanse media omschreven als "misschien wel Amerika's grootste campagnedonor aller tijden". Andreas was onder andere betrokken bij de Watergate-controverse. Tijdens het onderzoek naar illegale campagnedonaties werd Andreas ervan beschuldigd onrechtmatig $ 100.000 te hebben gedoneerd aan de presidentscampagne van Hubert Humphreys in 1968. Uiteindelijk werd hij echter vrijgesproken. Andreas overleed in november 2016.

Andreas was blijkbaar ook grotendeels verantwoordelijk voor de hype rond glucosestroop: om de productie ervan te verhogen, lobbyde hij vanaf de jaren zeventig voor de invoering van een quotum voor in het buitenland geproduceerde suiker. En zijn plan kreeg eindelijk gehoor.

In 1981 werd Ronald Reagan president van de VS – hij wordt beschouwd als een vertrouweling van Andreas. Andreas ondertekende uiteindelijk een wet die hoge quota voor de suikerimport voorschreef. Hierdoor stegen de suikerprijzen onmiddellijk tot het dubbele van de wereldmarktprijs, schrijft "Mother Jones" – en werd glucosestroop een veel goedkopere zoetstof. Een ontwikkeling waar frisdrankfabrikanten uiteindelijk op inspeelden. Vanaf 1984 stapten zowel Pepsi als Coca-Cola in de VS over op glucosestroop in plaats van suiker – en dat is sindsdien zo gebleven.

Maar daar bleef het niet bij: met het toenemende gebruik van glucosestroop steeg ook het aantal mensen met obesitas in de VS. Hoewel een direct verband met de zoetstof nog niet onomstotelijk is bewezen, suggereren studies dat de toegenomen consumptie op zijn minst "chronologisch gerelateerd is aan de obesitasepidemie" en dat "overmatige consumptie van HFCS in calorierijke dranken" een rol zou kunnen spelen.

Een onderzoek van de Universiteit van Utah trok in 2015 ook de aandacht: in een experiment met vrouwelijke muizen ontdekten onderzoekers dat het sterftecijfer twee keer zo hoog was wanneer ze een mengsel van fructose en glucose kregen in plaats van sucrose. Ook de vruchtbaarheid van de muizen nam met een kwart af.

Onderzoekers van de Yale School of Medicine ontdekten ook dat isoglucose een andere werking heeft op de hersenen, waardoor een vol gevoel wordt voorkomen. Dit versterkt ook het verband met obesitas.

In de EU is isoglucose sinds 2017 vrij van handelsbeperkingen vanwege het afschaffen van het suikerquotumsysteem. Critici vreesden daarom een toestroom van de zoetstof naar Duitse levensmiddelen. Dit is echter niet gebeurd.

In een onderzoek uit 2021, uitgevoerd in samenwerking met het Max Rubner Institute (MRI), schreef het Institute for Risk Assessment (IRIS) dat glucosestroop "zelden wordt gebruikt" op de Duitse markt. Minder dan één procent van alle in de databases geregistreerde voedingsmiddelen vermeldde het als ingrediënt. Als de zoetstof wel voorkomt, is deze voornamelijk te vinden in bakproducten (zoals brood en broodproducten, gebak, banket), zoetwaren (zoals chocolade, chocoladerepen, fruitgums) en kant-en-klaarmaaltijden (zoals instantnoedels, instantrijst en kant-en-klare pizza's). Isoglucose wordt ook toegevoegd aan snacks en sportvoeding.

Als u wilt controleren of een product deze zoetstof bevat, kunt u dit vinden in de ingrediëntenlijst op het etiket. Dit kan 'glucose-fructosestroop' of 'fructose-glucosestroop' zijn. Het woord 'suiker' mag echter alleen worden gebruikt voor sucrose, oftewel gewone tafelsuiker.