De Goede Kolom | Hoop en Rechthoek, Zijn en Tijd

Moderne mensen zijn constant druk. Zelfs als de grenzeloze werkdag ergens in de avond eindigt, betekent dat niet dat de dagelijkse sleur stopt: partners, kinderen, huisdieren en hobbykamers eisen allemaal aandacht, en huishoudelijke taken en zorgtaken moeten worden gedaan. Netwerken, eten, persoonlijke hygiëne, boodschappen doen, de sportschool, Facebook, belastingaangifte. De nieuwste TikTok-filmpjes moeten worden bekeken, de smartphone moet elke anderhalve minuut worden gecheckt op het laatste nieuws ("Screaming alarm in the jungle camp"), onnodige goederen moeten online worden besteld, Netflix-series moeten worden bekeken en Israël moet worden bekritiseerd. Zelfs als je geen betaalde baan hebt, heb je extreme vrijetijdsstress, moet je sporten, wandelen, zonnen en seks hebben. Er is niet veel tijd meer over.

Zelfs met de beste bedoelingen is het niet langer mogelijk om alles gedaan te krijgen. Hoe gaan we hiermee om? Hoe winnen we tijd? Veel mensen voelen zich gedwongen om bepaalde taken te vermijden of openstaande taken aan anderen te delegeren.

Dit is makkelijk voor taken en activiteiten die worden uitgevoerd op scholen, kantoren en overheidsinstellingen. Je laat simpelweg wat je niet op tijd af krijgt of waar je geen zin in hebt over aan je ondergeschikten of stagiairs. En tegenwoordig is een druk op de knop vaak voldoende, en de AI doet het voor je. In plaats van zelf te lezen en te denken (wat kostbare tijd kost en niet meer up-to-date is), zijn leerlingen en studenten inmiddels overgestapt op het kopiëren-en-plakken-principe. Knippen, klikken, en voilà: het werkstuk over Günther Anders' cultuurpessimistische kritiek op technologie en de media is af. "Wat ik niet weet, staat op internet", is het motto. Waarom lezen en schrijven als er al gigantische stapels geschreven en ongelezen materiaal op het world wide web staan? Als je kunt googelen, heb je Hegel of Adorno niet nodig. En als je Minecraft moet spelen, heb je simpelweg geen tijd om het tien meter lange Wikipedia-artikel over "Ulysses" te lezen.

En zelfs bij vervelende taken die niet door AI, Google en Co. overgenomen kunnen worden of die niet met één muisklik voltooid kunnen worden, zijn er inmiddels procedures opgezet waarbij de dichtstbijzijnde voorbijgangers op eenvoudige wijze worden opgenomen in de vervelende en tijdrovende dagelijkse gang van zaken.

Een klein, levendig voorbeeld uit het dagelijks leven in Berlijn: gisteren, toen ik door de straat liep waar ik woon, zag ik een verse, nog dampende hondenpoep recht voor me op de stoep liggen. Ernaast lag zo'n zwart plastic zakje dat hondenbezitters vaak bij zich hebben om de uitwerpselen van hun huisdier op te vangen. Het zakje, dat naast de hondenpoep op de stoep lag, was netjes uitgevouwen en vormde een klein rechthoekje.

Zowel de stapel als de rechthoek met tassen waren zo zorgvuldig naast elkaar geplaatst, bijna pedant, dat je meteen wist: dit moet een hint voor me zijn. Het was alsof de hondenbezitter met de door hem ontworpen installatie een stil signaal wilde afgeven, een boodschap – of beter gezegd, een stille suggestie: "Beste medeburger! Mijn hond moest dit pad vandaag als toilet gebruiken. Zo is het nu eenmaal in het dierenleven. Ik ben een druk mens met weinig tijd: gezin, partner, hond, werk, dagelijks leven, mobiele telefoon. Dit is ook jouw stoep, die je elke dag gebruikt! Ook jij moet de verantwoordelijkheid nemen voor de netheid ervan door te zorgen voor wat nodig is."

Waarom zou je lezen en schrijven als er al enorme hoeveelheden geschreven en ongelezen materiaal op het World Wide Web te vinden zijn?

Ik heb de basis wijselijk voorbereid door jou, de voorbijganger die na mij hier oversteekt, niet alleen een gloednieuw hondenpoepzakje te geven, maar het ook zo liefdevol en onmiskenbaar naast de uitwerpselen van mijn huisdier te leggen dat je meteen beseft wat jouw rol als verantwoordelijke burger zou kunnen zijn. Bedankt voor je inzet en begrip. Tot de volgende keer.

Wat leert deze kleine episode ons? In de constante strijd om zelfs maar het kleinste beetje tijd is het doorschuiven van taken naar anderen en het afschuiven van ongewenste taken op je buurman de geprefereerde methode geworden om de meedogenloze klok te slim af te zijn.

Ik weet niet zeker of de sleutel tot een betere toekomst niet ligt in een radicale vertraging van het leven: nog beter dan het gedachteloos delegeren van tijdrovende taken aan de naaste medeburgers, zou volledige bevrijding van de dictatuur van de tijd zijn. Dan zou er genoeg tijd zijn, niet alleen voor seks, zonnebaden en wandelen.

Eén ding is zeker: wie wil, kan in de bijna oneindige tijd die beschikbaar is ontspannen "Ulysses" lezen. Of "Mrs. Dalloway". Of "In Search of Lost Time".